Vakbonden eisen oplossing voor subsidieproblemen Toneelhuis

Bourla Antwerpen
Voorlopig komen er geen syndicale acties bij Toneelhuis maar de sociale vrede is wel voorwaardelijk. (© Siska Gremmelprez (Belga))

Het personeel van Toneelhuis verzamelde gisteren (12/5) voor een vergadering waarop directie en bestuur tekst en uitleg gaven bij de precaire situatie waarin het grootste Vlaamse theatergezelschap zich bevindt. "We hebben geluisterd naar hun uitleg en blijven waakzaam", zegt Tijs Hostyn, sectorverantwoordelijke cultuur & media bij de christelijke vakbond ACV Puls.

"We willen directie en bestuur de kans geven om een oplossing uit te werken. Die zal uiteraard van de politiek moeten komen. Als er geen oplossing komt, dreigt een sociaal bloedbad. Niet alleen voor de meer dan 75 vaste personeelsleden, maar ook voor de vele freelancers die voor Toneelhuis werken. Dat zullen wij niet laten gebeuren. Het kan niet zijn dat die mensen in de kou blijven staan."

Voorlopig komen er dus geen syndicale acties bij Toneelhuis, maar die sociale vrede is wel voorwaardelijk. "De directie weet dat ze met resultaten moet komen. Anders komen er acties", zegt Hostyn.

Alle hens aan dek

Oppositiepartij Groen is inmiddels erg kritisch voor het bestuursorgaan van Toneelhuis. "Aan gebrek aan politiek toezicht kan het niet geweten worden", zegt Niel Staes, Antwerps gemeenteraadslid voor Groen, in een persmededeling. "De raad van bestuur van Toneelhuis telt tal van afgevaardigden van N-VA en toch dreigt het schip helemaal te kapseizen. Alle sleutels liggen in handen van de partij van schepen van Cultuur Nabilla Ait Daoud (N-VA)." 

Vakbondsafgevaardigde Tijs Hostyn: 'De directie weet dat ze met resultaten moet komen. Anders komen er acties'

Staes noemt het onbegrijpelijk dat er niet eerder aan de alarmbel werd getrokken. "Het is nu alle hens aan dek om dit vlaggenschip te redden. De vraag is of er ook de wil is om dat te doen."

De kritiek op het bestuursorgaan is niet nieuw. Ook de beoordelingscommissie die een negatief preadvies uitbracht over de plannen van Toneelhuis wond er geen doekjes om. 

Apache citeerde eerder uit het (gelekte) preadvies: "De commissie is van oordeel dat het bestuursorgaan zich ernstig moet bezinnen over de verantwoordelijkheid die het hiervoor draagt, onder meer door de zeer late/trage beslissing over de aanstelling van de nieuwe artistieke leiding".

Toneelhuis is een stichting van openbaar nut en geen ‘stadsdienst’ van de stad Antwerpen, wat tot 1998 wel het geval was. De politiek op Vlaams en op stedelijk niveau heeft wel de touwtjes in handen en zorgt voor de werkingsmiddelen. 

De stad Antwerpen benoemt zes bestuurders en de Vlaamse Regering mag er drie aanduiden. Ze krijgen allemaal een mandaat van zes jaar, eenmaal verlengbaar. Naast deze negen politici worden zes onafhankelijke bestuurders gecoöpteerd. 

N-VA heeft groot overwicht

Het is dus logisch dat het bestuursorgaan de politieke machtsverhoudingen in het Antwerpse schepencollege en de Vlaamse Regering weerspiegelt. De grootste fractie is die van N-VA. Ze bestaat uit Laura Delmas (districtsraadslid in Antwerpen), Maryse Daniëls (kandidaat in 2018 voor de districtsraad van Wilrijk en projectcoördinator Handelsbeurs Antwerpen), Mark Andries (administrateur-generaal van VLAIO, het Vlaams Agentschap Innoveren & Ondernemen en voormalig kabinetschef van vorig Vlaams minister-president Geert Bourgeois) en Martijn Van Esbroeck (ex-gemeenteraadslid).

Het bestuursorgaan weerspiegelt de politieke machtsverhoudingen in het Antwerpse schepencollege en de Vlaamse Regering

Tot voor kort zetelde ook Johan Swinnen in de raad, als voorzitter. Hij nam echter ontslag vlak voor Toneelhuis zijn aanvraagdossier voor subsidies in het kader van het Kunstendecreet moest indienen. Swinnen heeft een lange staat van dienst als ‘meneer cultuur’ binnen N-VA. Hij zetelde eerder in de bestuursorganen van verschillende grote cultuurinstellingen en ook van het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF).

Huidig voorzitter Jan Rombouts werkt jarenlang op kabinetten van christendemocratische schepenen in Antwerpen (Eric Antonis, Philip Heylen). Hij heeft dus een CD&V-signatuur, maar hij werkt momenteel wel voor N-VA-schepen van Cultuur Ait Daoud.

De gecoöpteerde Ingrid Pelssers heeft een CD&V-etiket. Ze werkte ooit op het kabinet van minister van Arbeid en Tewerkstelling Miet Smet en was tot 2013 de Vlaamse emancipatieambtenaar. Ze was ook bestuurder bij het omstreden Let’s Go Urban. Ook advocaat Reynout De Bleser werd door CD&V-afgevaardigd. CD&V verruilde in Antwerpen in 2019 de meerderheid voor de oppositiebanken, maar maakt in Vlaanderen deel uit van de regering.

De socialisten, die op Vlaams niveau in de oppositie zitten maar in Antwerpen deel uitmaken van de meerderheid, vaardigden Stef Vonk (voorzitter van Vooruit district Antwerpen) af. Hij nam de plaats in van Pascale De Groote (algemeen directeur van AP Hogeschool), die nadien als gecoöpteerde terugkeerde, en ondervoorzitter is.

Open Vld liet Jan Van Moer (head of legal van BPN Paribas Noord-Europa en bestuurder bij deSingel) opnemen in het bestuursorgaan. Hij volgde Ernest Van Buynder op, die als adviseur op het kabinet van Sven Gatz werkte.

Vlaams Belang vaardigde Jan Huijbrechts af. Hij is ook bestuurder bij de VRT.

Bij de gecoöpteerde onafhankelijke bestuurders zien we Naomi Meulemans. Zij werkt als restaurator-conservator voor The Phoebus Foundation van Ferdinand Huts, de voormalige werkgever van N-VA-schepen Annick De Ridder. Ook Laura Van Waeyenberghe, van de bekende ondernemersfamilie Van Waeyenberghe, is bestuurder. Wim De Pauw (professor agogiek aan de VUB) en Telidja Klaï (content manager bij Ketnet, die Kiki Vervloesem verving, die nu een directiefunctie bekleedt bij Opera Ballet Vlaanderen), vervolledigen de vijftienkoppige groep. 

Weinig theaterervaring

Het valt op dat weinig of geen bestuurders van Toneelhuis ervaring hebben met de theaterwereld of met de kunstenwereld tout court. Het aandeel actieve politici (of kabinetsmedewerkers) is dan weer hoog. Op juridisch en zakelijk vlak heeft het bestuursorgaan een aantal geroutineerde en bekwame bestuurders.

Volgens de statuten van Toneelhuis moeten bestuurders voldoende gezag, integriteit en kennis hebben om een belangrijke bijdrage te leveren in de debatten en de besluitvorming van de raad van bestuur. Ook moet de raad van bestuur zo samengesteld zijn dat in haar schoot de levensbeschouwelijke stromingen in onze maatschappij vertegenwoordigd zijn. Groen is echter niet vertegenwoordigd.

Bij de bestuurders van Toneelhuis zitten vooral actieve politici en kabinetsmedewerkers

Het bestuursorgaan heeft niet kunnen verhinderen dat Toneelhuis op een dwaalspoor is beland. De vorige voorzitter Johan Swinnen wordt daarbij met de vinger gewezen. Hij zou de bestuurders vaak onvolledig hebben ingelicht, onder meer over de zoektocht naar een artistieke leiding. Die kwam er nadat artistiek leider Guy Cassiers aankondigde dat hij zou stoppen. 

De sollicitatieprocedure die Swinnen en de toenmalige zakelijk leider Klaartje Heiremans in 2019 organiseerden, liep op een sisser af. De raad van bestuur kreeg nooit inzage in de verslagen van de gesprekken die toen werden gevoerd met de kandidaten. 

Daarna moest er snel naar een nieuwe oplossing worden gezocht.  Er moest dringend worden gestart met het schrijven aan het nieuwe subsidiedossier voor het Kunstendecreet. Daarin zou Toneelhuis proberen om voor tien jaar erkend te worden. 

Uiteindelijk duurde het tot mei 2021 voor een nieuwe artistieke directie werd aangesteld. Die kon op die korte tijd onmogelijk een degelijk dossier schrijven. Ze deed ook onvoldoende een beroep op de aanwezige expertise in huis. Het gevolg was een belabberd dossier en een vernietigend (pre-)advies van de beoordelingscommissie. 

De kans dat dat advies nog wordt omgebogen in een positief advies is quasi onbestaande. Dat betekent dat minister van Cultuur Jan Jambon Toneelhuis niet zou kunnen subsidiëren vanuit het Kunstendecreet. Toneelhuis zou in dat geval 3,1 miljoen euro verliezen en verder moeten werken met de 2,7 miljoen die de stad Antwerpen inbrengt. Daarmee kunnen de 78 personeelsleden niet betaald worden en kan ook een gedwongen ontslagronde niet worden gefinancierd.

Onorthodoxe oplossing?

Om Toneelhuis te redden (of op een sociaal ordentelijke manier te sluiten) moet elders geld gevonden worden. Zo zou de minister Toneelhuis een hoge projectsubsidie kunnen toekennen en die telkens verlengen tot er een nieuwe aanvraagronde is voor structurele erkenning. Voormalig cultuurminister Joke Schauvliege (CD&V) deed dat ook voor Music Hall in 2013. Het zou alvast een zeer onorthodoxe oplossing zijn.

Vanuit artistieke hoek blijft het ondertussen muisstil. Geen enkele acteur, regisseur, recensent of cultuurwerker heeft zich tot vandaag publiek uitgelaten over het dreigende artistieke en sociale bloedbad bij Toneelhuis.

LEES OOK
Karl van den Broeck / 01-07-2022

‘Slordig dossier’ Toneelhuis opent jackpot voor Vlaamse kunstensector

Om Toneelhuis te 'redden', moest het kunstenbudget met 16% omhoog.
Jan Jambon in Antwerpse Opera
Karl van den Broeck / 20-05-2022

Toneelhuis krijgt weinig steun voor ‘eeuwige’ erkenning

Artistiek directeur Guy Cassiers pleit voor een 'eeuwige' erkenning van de drie stadstheaters.
Toneelhuis Bourla
Karl van den Broeck / 17-05-2022

To be or not to be? Toneelhuis vecht met de moed der wanhoop

Het personeel van Toneelhuis legt zich niet neer bij het negatieve advies over hun subsidiedossier.
Toneelhuis vecht voor bestaan