Het voorbije weekend werd gereserveerd voor het electorale luik van de peiling. De verwachte stemverschuivingen werden druk besproken in politieke duidingsprogramma’s en politieke journalisten schreven krantenpagina’s vol analyses. Dat gebeurde allemaal op basis van een online peiling, zo wordt overal netjes vermeld, bij 2.064 respondenten.
Wie wil weten wat die 2.064 precies betekent, moet naar de methodologie gaan kijken. Daar lezen we dat de cijfers toch niet gebaseerd zijn op de antwoorden van 2.064 respondenten, maar wel op de antwoorden van 1.884 respondenten. Bijna 9% van de ondervraagden wist immers niet meer (of wilde niet zeggen) op welke partij ze hadden gestemd in 2019. Dat maakt vergelijken vanzelfsprekend onmogelijk.
In de methodologie lezen we ook dat “de cijfers met enige voorzichtigheid moeten geïnterpreteerd worden”. Dat heeft vooral betrekking op de fameuze foutenmarge. Die foutenmarge – die overigens verschilt van partij tot partij – schommelt zowat tussen de 3 en de 4%. Zo kan Vlaams Belang volgens de peiling net zo goed 20,8% als 25,0% van de stemmen halen. Voor CD&V is dat ergens tussen 7,0% en 10,4%.
Die cruciale kanttekeningen weerhielden De Standaard en VRT er niet van om even ongefundeerde als resolute conclusies te trekken over hoeveel kiezers sommige partijen winnen of verliezen, over wie de grootste wordt en wie de kleinste.
Dankzij de peiling kon de Wetstraatpers ook een scalp voorleggen: CD&V-voorzitter Joachim Coens nam ontslag. Voor hem was de peiling de druppel die de emmer deed overlopen. Het vertrek van een partijvoorzitter op basis van een peiling is een première. Een trieste première.
Impliciete claims
Nog veel triestiger werd het vandaag (10/05) op VRT en in De Standaard. Beide media hadden de violen gestemd en pakten vanochtend uit met hetzelfde nieuws: Zelfs perfecte migrant zal voor helft Vlamingen nooit Vlaming zijn (De Standaard) en Drie op de vier Vlamingen willen dat migranten onze cultuur overnemen en taal leren (VRT).
In De Standaard volgt deze intro:
Niet-westerse migranten moeten zo veel mogelijk onze cultuur en onze gewoonten overnemen, vindt een overgrote meerderheid (76%) van de Vlamingen. Assimilatie is de enige manier om een plaatsje te veroveren in de maatschappij. Daarvan zijn zowel kiezers van Groen (57%) als die van Vlaams Belang (90%) overtuigd.
Op VRT ziet de intro er zo uit:
Drie kwart van de Vlamingen vindt dat niet-westerse migranten onze cultuur en gewoonten moeten overnemen. Nederlands spreken wordt als essentieel beschouwd. Zeven op de tien willen dan weer praktijktesten om discriminatie op de arbeidsmarkt tegen te gaan.
De titel en intro’s maken een aantal heel duidelijke impliciete claims: het gaat over ‘niet-westerse migranten’, over ‘de Vlamingen’ en over ‘onze cultuur’.
Die terminologie komt ook zo terug in de bevraging. De deelnemers aan de enquête kregen de onderstaande vier stellingen voorgeschoteld om te beoordelen:
- Niet-westerse migranten moeten maximaal onze cultuur en gewoonten overnemen.
- De overheid moet praktijktesten doen om te controleren op discriminatie bij aanwervingen.
- Het moet nog moeilijker worden voor migranten om de Belgische nationaliteit te krijgen.
- België moet meer vluchtelingen opvangen.
‘Onze cultuur’
Wat precies wordt bedoeld met ‘niet-westers’ staat nergens. Gaat het over Japanners, Chinezen of Russen? Over Afrikanen? Aziaten? Zuid-Amerikanen? Idem voor de term migrant: gaat het om mensen die hier net binnenkomen of om mensen die hier al generaties lang wonen maar niet wit zijn? Wat wordt bedoeld met ‘onze cultuur’ en gewoonten? En wie zijn dan die ‘wij’ waarvan die cultuur en gewoonten zouden zijn?
Wat in de vraagstelling gebeurt en verder wordt uitvergroot door De Standaard en VRT is een schoolvoorbeeld van decennialange sluipende racistische debatvervuiling door Vlaams Belang en steeds vaker ook door politici van N-VA waarbij ‘wij’ consequent tegenover ‘zij’ wordt geplaatst.
‘Onze cultuur’ is in de vraagstelling duidelijk niet de optelsom van de verschillende culturen en de verwevenheid daartussen die Vlaanderen rijk is. Het is de enge Vlaams Belang-invulling ervan: de traditionele Vlaamse cultuur, zoals die “volgens drie kwart van de Vlamingen” door niet-westerse migranten moet worden overgenomen.
‘De Vlaming’
Maar het probleem gaat nog verder: de stelling dat ‘de Vlaming’ – of toch ‘een overgrote meerderheid’ of ‘drie kwart ervan’ – er zo over denkt, klopt allerminst.
Onderzoekers, de openbare zender en De Standaard onderschrijven door hun titels en intro’s impliciet de stelling dat ‘de Vlaming’ te herleiden valt tot de deelnemers aan de enquête. Dat is wel heel kort door de bocht. Wegens de beperkte steekproef maar vooral omdat die werd uitgevoerd bij ‘stemgerechtigden uit het Vlaams Gewest’.
Tussen Vlamingen en stemgerechtigden uit het Vlaams Gewest gaapt een gigantische kloof. De eerste groep bestaat immers uit ruim zeven miljoen mensen. De tweede groep telt 4,84 miljoen mensen.
De veronderstelling dat de 2,16 miljoen Vlamingen die niet-stemgerechtigd zijn in het Vlaams Gewest er een andere visie op nahouden, is allerminst vergezocht. Die groep bestaat voornamelijk uit niet-stemgerechtigde jongeren, uit mensen die hier legaal verblijven maar geen stemrecht hebben en uit Vlamingen uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest die – afgaand op de vaststelling dat Groen de grootste partij is in de Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie - doorgaans een stuk progressiever zijn.
Stemmingmakerij
De verregaande stellingnames over ‘de Vlaming’ die als titels boven artikels verschijnen, raken dus kant noch wal. Bovendien zijn er heel wat wetenschappelijke onderzoeken die een veel correcter en genuanceerder beeld over dat thema brengen.
Daarnaar kijken veronderstelt (een beetje) journalistiek werk. Het levert wellicht ook geen hapklare en wellicht breed gedeelde artikelen op die de waan van de dag kleuren en de storm onder de Wetstraatstolp aantrekken.
Voor het bescheiden bedrag van ongeveer 7.000 euro – de VRT wil niet vertellen hoeveel ze betalen voor dit onderzoek, maar dat soort bedragen is gangbaar – maken de openbare zender en De Standaard nu een week lang samen gekocht ‘nieuws’.
Poneren dat ‘drie kwart van de Vlamingen wil dat migranten onze cultuur overnemen’, verkoopt wellicht goed. Beter alleszins dan de correcte vaststellingen: er is een bescheiden steekproef uitgevoerd met een aanzienlijke foutenmarge bij de groep Vlamingen die stemrecht heeft in het Vlaams Gewest. Er werd dus geen rekening gehouden met de visie van Vlaamse Brusselaars, van jongeren en van andere mensen die hier wonen maar geen stemrecht hebben. Goed drie kwart van de deelnemers vindt dat ‘niet-westerse migranten zich aan onze cultuur moeten aanpassen’. Wat de ondervragers verstaan onder niet-westerse migranten en onze cultuur is daarbij volstrekt onduidelijk.
Dat zoiets niet in een nieuwstitel te vatten valt, is evident. Dat is omdat het geen nieuws is maar pure stemmingmakerij.
De Vlaming....bestaat niet.
De Vlaamse cultuur...bestaat niet.
De migrant...bestaat niet.
De samenleving is veel complexer dan de bijna vanzelfsprekende aannames. Vandaar trouwens het belang om bij peilingen de juiste vragen te stellen omkaderd door duidelijke omschrijvingen.
Alleszins veel dank voor je korte maar duidelijke analyse van deze volksverlakkerij die een kwaliteitskrant en de openbare omroep de wereld insturen.
Ik ben dan ook maar een bastaard....
Berten Debergh
@mijnheer Cools: het moet fijn zijn, voorspellingen te kunnen doen zonder onderzoek. Nog veel boem-boem gewenst.