Nadat hij en andere leden van het Leuvens Assangecomité 850 handtekeningen hadden verzameld, mocht Fred Guldentops tijdens de gemeenteraad in Leuven op 23 november 2020 het woord voeren over de zaak van Julian Assange, de oprichter van WikiLeaks. Guldentops betoogde tijdens die zitting dat de opsluiting van Assange en klokkenluider Chelsea Manning van groot belang is voor de lokale gemeenschap omdat hun vervolging een regelrechte aanval op de persvrijheid impliceert.
“Als de persvrijheid op deze manier aan banden wordt gelegd dan heeft dat wereldwijd gevolgen, ook in Leuven. Het stadsbestuur en de gemeenteraad zijn democratische instellingen en moeten zich daarom uitspreken voor vrijheid van informatie, persvrijheid en bescherming van klokkenluiders”, zei hij.
Guldentops deed de raad vervolgens vier voorstellen. Hij vroeg vooreerst de bevolking op objectieve wijze te informeren over de vervolging van Assange in het Verenigd Koninkrijk, de feiten waarvan hij beschuldigd wordt en de consequenties die een uitlevering aan de Verenigde Staten zou hebben voor de persvrijheid en de transparantie van publiek relevante informatie. Daarnaast vroeg hij Leuven om een publieke erkenning van zowel Assange als Manning door hen een straatnaam en/of ereburgerschap toe te kennen.
Als alternatief poneerde hij het voorstel om de bestaande Albert Stanierstraat als tweede naam Klokkenluidersstraat te noemen. Verzetsstrijder Stanier werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gedood omdat hij als marconist posities van Duitse troepen doorgaf aan de geallieerden. Tot slot vroeg Guldentops de invoering van het statuut van klokkenluider voor het gemeentelijk personeel.
Niet bevoegd
Burgemeester Mohamed Ridouani (Vooruit) stelde weliswaar veel sympathie te hebben voor de voorstellen, maar wees erop dat de raad onbevoegd is om info te verspreiden over Assange. “Er zijn veel zaken die in alle uithoeken van de wereld om aandacht vragen. Daarin een keuze maken valt buiten onze bevoegdheid”, zei hij.
Ook over de vraag naar invoering van een klokkenluidersstatuut riep Ridouani de onbevoegdheid in. Europa verplicht gemeenten weliswaar om een klokkenluidersstatuut op te stellen, maar de richtlijn was op dat ogenblik in België nog niet omgezet. “In tussentijd kunnen Leuvense ambtenaren voor bescherming terecht bij Audit Vlaanderen en kunnen ze mistoestanden melden aan interne vertrouwenspersonen”, stelde de burgemeester.
De gemeenteraad keurde de twee andere voorstellen niet goed. Voor een ereburgerschap voor Assange en Manning ontbreekt de vereiste duidelijke band met de stad en het is aan de bevoegde straatnaamcommissie om te onderzoeken of er een link is met Leuven.
Guldentops en co. tekenden beroep aan tegen de raadsbeslissing om zich onbevoegd te verklaren over twee voorstellen. Volgens het Assangecomité nam Leuven deze beslissing vooral omdat vier keer neen stemmen slecht zou overkomen bij de publieke opinie. Leuven is volgens het comité wel degelijk bevoegd om over thema’s als Assange te publiceren in het eigen maandblad. Als Leuven zich bijvoorbeeld in het kader van zijn lidmaatschap van Mayors for Peace uitspreekt over bovenlokale thema’s zoals vrede, dan moet dat ook kunnen over de kwestie-Assange.
Aangetekende zending
Voor het klokkenluidersstatuut verwijst het comité naar een Vlaams decreet uit 2007 dat lokale besturen in staat stelt invulling te geven aan het statuut van hun personeel. “Een gemeente is om die reden bevoegd voor het statuut van haar werknemers en kan beslissen om al dan niet een klokkenluidersstatuut in te voeren.”
Nadat de gouverneur van Vlaams-Brabant Jan Spooren (N-VA) in beroep de Leuvense beslissing bevestigd had, maakte Guldentops de zaak aanhangig bij de Raad van State. Tijdens de zitting op 25 februari beperkten de debatten zich tot het feit dat Guldentops medio 2021 niet tijdig had gereageerd op de memories van de tegenpartij. De advocaten van de stad Leuven en het Vlaamse Gewest eisten daarom dat de zaak ‘zonder belang’ werd afgesloten.
Guldentops argumenteerde dat hij deze memories door een fout van de postbode in die periode niet ontvangen had. Hij verweet de Raad van State de documenten niet elektronisch te hebben verstuurd en hem ook niet op de hoogte te hebben gebracht van het feit dat de aangetekende zending weer bij de afzender arriveerde. Guldentops wees er ook op dat hij er geen enkel belang bij had om niet tijdig te antwoorden op memories en vroeg om de procedure verder te zetten op basis van de memorie van wederantwoord die hij inmiddels had ingediend.
In haar arrest van 18 maart 2022 schaart de Raad van State zich achter het standpunt van de advocaten van de stad Leuven en het Vlaamse Gewest dat “het vereiste belang om de gevorderde vernietiging te verkrijgen ontbreekt”. Volgens de Raad van State toont Guldentops onvoldoende aan dat er sprake is van overmacht.
Zwaar ontgoocheld
Uit de opgevraagde informatie bij bpost blijkt dat de postbode op 9 juli wel degelijk de aangetekende zending tevergeefs ten huize Guldentops heeft aangeboden en vervolgens een bericht heeft achtergelaten waar dit kon worden afgehaald. Guldentops had overigens zelf vooraf kunnen vragen aan de Raad van State om de documenten elektronisch toegestuurd te krijgen en er was geen reden dat deze de betrokkene moest verwittigen dat de zending niet was afgehaald. De wet is volgens de Raad van State voor de rest zeer duidelijk: wie niet tijdig antwoordt op een memorie verliest het belang in deze zaak en daardoor wordt het beroep onontvankelijk.
Guldentops is zwaar ontgoocheld over de wijze waarop de Raad van State een inhoudelijke behandeling afwees. “Het arrest ontmoedigt burgers om nog naar het gerecht te stappen om beslissingen van overheden aan te vechten.” Leuven is op vlak van bevoegdheden volgens hem bovendien weinig consequent. Guldentops verwijst hierbij naar de solidariteitsmotie met Oekraïne die de Leuvense gemeenteraad eind maart goedkeurde.
Het Assangecomité had geen advocaat onder de arm genomen, maar wordt door dit arrest geconfronteerd met een zware kost. Naast het rolrecht van 200 euro en een bijdrage van 20 euro veroordeelde de Raad van State Guldentops ook tot betaling van 700 euro rechtsplegingsvergoeding aan elk van de twee verwerende partijen. Het Assangecomité organiseert een crowdfunding om de gerechtskosten te betalen.
