Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

De bezorgde placebo

Koen Smets
amazon box
Een superieure verzending is eigenlijk weggegooid geld. (© Flickr)

De firma is alvast behulpzaam, want ze voorziet de koper van relevante informatie omtrent de kansen van de verschillende mogelijkheden. Levering met de post, zo wordt gemeld, heeft “90% kans op tijd aan te komen – de dag na verzending – maar er wordt ook meteen op gewezen dat “superieure levering gegarandeerd is!”. Bij nader onderzoek blijkt die garantie echter niet helemaal waterdicht – de superieure levering (tegen 5 pond extra, zo’n 6 euro), is “99% gewaarborgd op de gekozen dag te arriveren”, vóór 20 uur (en voor het middaguur als je de ochtendlevering kiest voor nog eens een pond extra).

Of die extra kost zinvol is, hangt af van wat we voor ons geld krijgen, zelfs wanneer we aannemen dat de vermelde kansen een accurate weerspiegeling zijn van de werkelijke statistische prestaties. In het algemeen willen we niet dat de bloemen worden bezorgd na de belangrijke dag, dus de hogere kans op tijdige levering lijkt aantrekkelijk, ook al is ze niet 100%. Maar er is een alternatief: de beste verzekering om niet te laat te zijn is te vroeg zijn. Als we ergens op tijd moeten zijn voor een belangrijke vergadering, dan is het beter een vroegere trein te nemen dan een duurder ticket. Voor verse bloemen geven we misschien nog de voorkeur aan levering op de dag zelf, maar deze bloemen in knop kunnen tegen een dagje vertraging, en de ontvanger kan – net als bij geschenken die enkele dagen van tevoren aankomen – ervoor kiezen ze pas op de dag zelf te openen. Voor velen zou dit een zeer geschikte (en goedkopere) optie zijn.

Wanneer ze echter beslist op de exacte dag moeten arriveren, dan is de vraag of die “99%” verzekering wel 5 pond waard is. Laten we een van de goedkopere boeketten kiezen (zo goedkoop zijn ook die overigens niet), zeg maar eentje van 30 pond (36 euro). (Hoe duurder de bloemen, hoe minder relevant de verzendingskost wordt in verhouding met de totale kost. Zelfs al gaat het om dezelfde 5 pond die we ervoor over hebben, we zullen minder twijfelen om dat te betalen voor een bos bloemen van 60 pond dan voor een die maar de helft kost). We staan nu voor de keuze tussen 30 pond voor een boeket dat 90% kans heeft op de juiste dag aan te komen, en 35 pond voor hetzelfde boeket met 99% kans dat het op het juiste tijdstip arriveert. Anders gezegd, 30 pond voor bloemen waarvan de kans dat ze laattijdig aankomen 1/10 is, of 35 pond om die kans tot 1/100 te reduceren.

Als het geen zaak van leven of dood is dat de bloemen op precies de juiste dag moeten aankomen, is die kans op laattijdigheid van 1/10 goed genoeg (en we kunnen natuurlijk steeds beslissen om ze een dag eerder te laten verzenden). Als precisie wél van kritiek belang is, dan is de vraag of een kans op falen van 1/100 wel aanvaardbaar is. Eén kans op honderd dat iets echt slechts gebeurt, is immers toch wat zorgwekkend. Beeld je in dat je besluit te bungeejumpen, en de uitbater vertelt je dat het elastieken koord “gegarandeerd” is niet te breken (kleine lettertjes: “99% gewaarborgd niet te breken”). Vermoedelijk zullen dan toch maar weinigen de gok wagen met een koord dat één kans op honderd heeft te bezwijken wanneer je tegen hoge snelheid naar beneden suist. Het tijdig bezorgen van bloemen is misschien niet zó gewichtig, maar moeten we ons dan eigenlijk druk maken over die negen procentpunten verschil tussen de gratis en de superieure levering, en er 5 pond voor over hebben?

Geen garantie

Uiteindelijk is er niet echt een garantie. Wat we in werkelijkheid kopen, is de verzekering dat de leverancier ons het extra bedrag zal terugbetalen als de bloemen niet op de volgende dag worden bezorgd. De kans dat dit gebeurt, is dus belangrijker voor de verkoper dan voor de koper: als die honderd boeketten kan leveren terwijl hij betaald wordt voor 99 (want eentje moet worden terugbetaald) zonder verlies te maken, dan zal dit opzet voor hem werken.

In feite zou de leverancier, op basis van de gegeven waarschijnlijkheden, doodleuk alles met de gewone post kunnen verzenden, en het verschil op zak steken. Als honderd boeketten op deze manier verstuurd worden, zullen er negentig zonder probleem tijdig arriveren. Tien zullen laattijdig aankomen, en die kopers moeten dus worden vergoed voor een totaalbedrag van 50 pond. Maar daartegenover staat wel 500 pond in extra inkomen, dus dat blijft een extra winst van 4,50 pond per boeket. Niet slecht!

De ethiek hiervan is beslist dubieus, en ik wil meteen benadrukken dat ik helemaal niet suggereer dat dit is wat ook werkelijk gebeurt. Het gedachte-experiment toont echter dat de leverancier hier een behoorlijke duit zou aan verdienen, ten koste van de koper – gewoon omdat in negen van de tien gevallen de gratis optie perfect in orde is. De superieure verzending is dus eigenlijk wel weggegooid geld.

lift buttons
Zit er een vertraging op de knop om de deur te sluiten of is het slechts een placebo? (© Russ Ward (Unsplash))

Waarom betalen mensen hier dan voor? Wat ze doen is gemoedsrust kopen, eerder dan een stiptere levering. Ze voelen zich er beter bij, alsof het een placebo is. Dit concept kennen we beter van proeven met geneesmiddelen, waarbij placebo’s worden gebruikt als inerte referentie voor actieve behandelingen. De term is afgeleid van het Latijnse werkwoord placare, wat staat voor ‘sussen’ (zes jaar Latijn leren komt eindelijk toch nog eens te pas!), en wordt meer algemeen gebruikt voor al wat geen materieel effect heeft, maar mensen zich goed laat voelen (van “een kusje om het beter te maken” wanneer een klein kind haar been heeft bezeerd bij een val, tot placeboknoppen, zoals die om liftdeuren te sluiten).

De systematische prime-dienstverlening van Amazon is overigens gelijkaardig. Ik ben al enkele keren ingegaan op het aanbod er een maand lang gratis gebruik van te kunnen maken, en mijn ervaring is dat de goederen niet echt eerder arriveerden dan wanneer ik de standaard gratis levering verkoos. (Voor mij zit het nut van prime vooral in het feit dat ook voor kleine bestellingen de verzending kosteloos is, en de bezorging op de volgende dag is ook hooguit een placebo.)

Als om het punt te illustreren bleken, op de dag zelf, de bloemen bij mijn dochter ruim voor het middaguur te zijn aangekomen, ook al had mijn vrouw niet voor de superieure ochtendlevering betaald. Gewonnen! (Een pond dan toch.) Ze hield ook vol dat ze de superieure levering niet eens had hoeven te betalen, want ze had een bon voor 15% korting gebruikt. Ik kon het niet over mijn hart krijgen haar erop te wijzen dat ze diezelfde korting ook zou hebben gekregen als ze de gratis verzending had gekozen. Soms is het beter de stilte te bewaren.

LEES OOK
Koen Smets / 07-04-2023

Achterliggende motivatie

Hoe ver kan je gaan in de afweging tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie?
lawn mowing
Koen Smets / 13-01-2023

Dagdagelijkse externaliteiten

Externaliteiten zijn een begrip uit de economie waar we allemaal mee te maken hebben en die meer aandacht verdienen.
externality window
Koen Smets / 02-12-2022

Goede kanten en slechte kanten

De meesten onder ons zien zichzelf hoogstwaarschijnlijk niet als onbetrouwbaar of onoordeelkundig.
curate's egg