De klimaatconferentie COP26 van 31 oktober tot 14 november in Glasgow werd een mijlpaal in de strijd voor concrete maatregelen om een catastrofe te voorkomen. Daar moesten de onderhandelaars een antwoord bieden op de dringende noodzaak om de wereldeconomie weg te leiden van het business-as-usual-pad.
De voorbije tientallen jaren was Noam Chomsky een van de krachtigste en meest overtuigende stemmen tegen onrechtvaardigheid, ongelijkheid en de door de mens veroorzaakte bedreiging van de beschaving en de planeet. Maar, hoe kijkt hij naar de oorzaken van onze huidige hachelijke situatie en de vooruitzichten van de mensheid om uit die crisis te geraken en de weg naar een leefbare toekomst in te slaan? De 92-jarige Amerikaan heeft talrijke succesvolle politieke werken op zijn naam staan. Met zijn kritiek op de machthebbers en zijn verdediging van de gewone man heeft hij hele generaties activisten en organisatoren geïnspireerd.
Stan Cox: De meeste landen die hun opwachting maakten in Glasgow voor de 26ste VN-Klimaatconferentie COP26 hebben beloofd hun uitstoot te verminderen maar die beloftes zijn grotendeels waardeloos gebleken. Op welke principes moeten de inspanningen steunen om een klimaatcatastrofe te voorkomen?
Chomsky: "De initiatiefnemers van het Akkoord van Parijs (van de COP21 in 2015) wilden een bindend contract en niet zomaar wat vrijwillige afspraken, maar dat botste op een obstakel. En dat obstakel heet Republikeinse Partij. Het was van meet af aan duidelijk dat die geen bindende verbintenissen zou aangaan. Deze partij doet overigens geen enkele moeite meer om nog een normale politieke partij te zijn en is zo goed als uitsluitend de welvaart van de superrijken en de ondernemingssector genegen. Ze is hoegenaamd niet geïnteresseerd in de bevolking of in de toekomst van de wereld en zou zich nooit bij een bindend verdrag neergelegd hebben. De organisatoren van het Akkoord van Parijs lieten dan maar de doelstelling van een vrijwillig akkoord varen, met alle gevolgen van dien."
"We hebben zes jaar verloren. Vier onder de regering van de Amerikaanse president Donald Trump, die zonder enige schroom het gebruik van fossiele brandstoffen maximaal opschroefde. Tegelijk ging de wettelijke regelgeving die in zekere mate de vernietigende effecten ervan beperkte op de schop. Die regulering bood bepaalde lagen van de bevolking nog enige bescherming tegen vervuiling, vooral de armen en mensen van kleur. Het zijn echter wel deze bevolkingslagen die het meest in vervuilde gebieden leven. Het zijn de armen van de wereld die wonen in wat Trump ‘klotelanden’ noemde en die het meest onder de vervuiling te lijden hebben. Zij hebben daarentegen het minst bijgedragen tot de catastrofe, maar zijn er wel de grootste slachtoffers van. Elk land heeft wel iets waarvoor het verantwoording moet afleggen maar de Verenigde Staten spannen toch de kroon. Zij blokkeerden het Akkoord van Parijs nog vóór Trump zijn intrek nam in het Witte Huis. Het was echter wel op bevel van Trump dat de VS zich helemaal terugtrok uit dit akkoord."
"Kijk maar naar het pas verschenen rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Het was nog alarmerender dan de vorige rapporten. We zouden stap voor stap en jaar na jaar het gebruik van fossiele brandstoffen moeten uitbannen om binnen een paar tientallen jaren volledig fossielvrij te zijn. Enkele dagen na de verschijning van dit rapport vroeg de Amerikaanse president Joe Biden aan de Organisatie van olie-exporterende landen (Opec) om haar productie nog op te schroeven. Dat moest de gasprijzen in de VS doen dalen en zijn populariteit onder de bevolking opkrikken. Spontane vreugde op alle oliebulletins."
"Er valt veel winst te rapen, maar tegen welke prijs? Leuk toch dat de menselijke soort een paar honderdduizend jaar op deze planeet heeft kunnen vertoeven? Maar blijkbaar was dat lang genoeg. Tenslotte ligt de gemiddelde levensduur van een soort op aarde rond de honderdduizend jaar. Waarom zouden wij dan beter moeten doen? Waarom zouden wij kiezen voor een rechtvaardige wereld voor iedereen als we de planeet kunnen plunderen en de rijke ondernemingen nog wat rijker maken?"
De klimaatcatastrofe nadert met rasse schreden en dat komt grotendeels, zoals je ooit zei, doordat ‘het hele sociaaleconomische systeem gebaseerd is op productie voor winst en onhoudbaar dwangmatige groei’. Alleen publieke overheden kunnen de noodzakelijke veranderingen opleggen en tegelijk gelijkheid en rechtvaardigheid garanderen. Denk je, gezien de hoogdringendheid, dat de regering van de VS beperkingen kan opleggen aan het gebruik van grondstoffen of eerlijke verdeling van welvaart kan organiseren? Een dergelijk beleid zou de materiële vrijheid van lokale gemeenschappen en individuen beperken.
"We moeten rekening houden met de realiteit. Ik ben voor een beweging naar een vrijere en meer rechtvaardige samenleving, waarin geproduceerd wordt om de noden van de bevolking te lenigen in plaats van om winst te maken, een samenleving waarin werkende mensen hun eigen leven kunnen bepalen, in plaats van zich hun hele wakkere leven te moeten onderwerpen aan bazen. De tijd die we voor een dergelijke omwenteling nodig hebben, is gewoon te lang om het hoofd te kunnen bieden aan de huidige crisis. Bijgevolg moeten we deze crisis oplossen binnen het kader van de bestaande instellingen. En die kunnen zeker verbeterd worden."
"Een leefbare toekomst is mogelijk. We hoeven niet te leven in een systeem waarin de belastingregels zo werden veranderd dat miljonairs minder betalen dan werkende mensen. We hoeven niet te leven in een soort staatskapitalisme waarin de 90% laagbetaalde kostwinners ongeveer 50 miljard dollar werd ontfutseld ten voordele van de 1%."
Waar ontwaar jij nog hoop?
"Bij de jongeren! Honderdduizenden jongeren trokken de straten op en eisten dringende actie om de totale vernietiging te voorkomen. Greta Thunberg sprak in Davos de machtigen der aarde toe en gaf hen een ontnuchterende bolwassing: ‘Hoe durven jullie?’ zei ze. ‘Jullie hebben mij mijn dromen en mijn kindertijd ontnomen met jullie lege woorden. Jullie hebben ons verraden.’ Die woorden zouden in ieders bewustzijn moeten gebrand worden, vooral bij de mensen van mijn generatie die onze jongeren hebben verraden en wereldwijd de jeugd en de landen blijven verraden."
"Nu moeten we ten strijde trekken. Die strijd kan gewonnen worden, maar hoe langer we wachten, hoe moeilijker het zal worden. Hadden we tien jaar geleden ingegrepen, dan zou het veel minder inspanningen gekost hebben. Had de VS niet als enig land geweigerd zich te voegen naar het Kyoto Protocol 2, dan zou het een pak makkelijker geweest zijn. Hoe meer we dit op de lange baan schuiven, hoe meer we onze kinderen en kleinkinderen verraden."
Dit interview verscheen eerder bij Common Dreams (https://www.commondreams.org/views/2021/10/25/path-livable-future) en in vertaling bij DeWereldMorgen (https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2021/11/03/noam-chomsky-we-staan-voor-de-keuze-een-leefbare-toekomst-voor-en-door-onszelf-of-totale-vernietiging/).
