Ervan uitgaan dat de ander gelijk heeft, heeft als logische – maar allesbehalve evidente! – gevolg dat je daarmee je eigen ongelijk overweegt en accepteert; niet de mens zijn sterkste punt, dat leren we uit ervaring … De dialoog waarbij verondersteld wordt dat de ander gelijk heeft, impliceert dat men gaat luisteren om te begrijpen en niet luistert om te antwoorden. Dialoog en debat, hoe banaal en cliché deze termen ons ondertussen ook in de oren klinken, blijven sacraal en horen zo beschermd, onderzocht, vernieuwd en toegepast te worden. Dat vloeit verder uit het idee dat twijfel, onenigheid, disharmonie, botsing en betwisting nodig, vruchtbaar en noodzakelijk zijn als contragewicht tegen illusoire ‘pensée unique’-tendensen, homogenisering en uniformiteit.
Het doel van onze samenkomst op 11 oktober is niet om tot een consensus te komen, maar om tot inzichten te komen. Inzichten in ons eigen denken en dat van ‘de ander’. We streven niet naar het gesprek zonder vooroordelen, maar naar de bewustwording van de aanwezigheid van onze vooroordelen en biases.
Het is makkelijk te vervallen in het apodictische verdedigen van ons eigen gelijk. Daarom willen we als organisatoren van het filosofisch café Gadamers attitude bewust voeden en stimuleren. Geïnspireerd door filosoof Jürgen Habermas’ discoursethiek , zullen we voorafgaand aan het gesprek een aantal ‘spelregels’ formuleren waaraan de deelnemers zich moeten proberen houden en waarover we als arbiters zullen waken gedurende het gesprek. Zo’n regel houdt bijvoorbeeld in dat de gesprekspartners linguïstische termen op eenzelfde manier gebruiken. Dit wil zeggen dat elke term die geïntroduceerd wordt en waar mogelijks een ambiguïteit rond kan ontstaan eerst gedefinieerd zal moeten worden, opdat iedereen weet waarover het gaat en zo spreekt over dezelfde ‘dingen’.
Op maandag 11 oktober vanaf 16 uur vindt bij Minigolf Beatrijs aan de Beatrijslaan 19 op Linkeroever in Antwerpen het eerste filosofische café van Apache plaats. Om 18.30 uur gaat de jonge filosoof Mona Beyers in gesprek met de journalisten van Apache. Ook het publiek kan deelnemen aan het debat. Voor en na het gesprek is er mogelijkheid tot een hapje en een drankje. Tussendoor geniet je van poëzie van Marijn Pelkmans.
Reserveer jouw gratis plek op apache.be/inschrijven.
Dankzij deze ‘spelregels’ creëren we een unieke situatie en een soort ‘ideale’ context om een vrije en eerlijke dialoog te voeren. Volgens Habermas is de publieke sfeer waarin we ons bevinden op geen manier de ‘ideale’ situatie voor een vruchtbaar en productief debat, mede door eigenbelang en een vervaagde grens tussen privé en staat. Die grensvervaging omschrijft Habermas als een symptoom voor de neoliberale en kapitalistische westerse wereld waarin we functioneren. Daarom speelt het publiek aanwezig bij het gesprek op 11 oktober een cruciale rol. Het publiek maakt van deze dialoog een uniek publiek discours.
Een andere regel wil macht als legitiem argument uitsluiten. De kracht van het argument zelf primeert, niet die van de spreker. Er wordt dus voortdurend gewaakt over het gebruik van gekende drogredeneringen. Deze regel wil de deelnemers van het gesprek beschermen tegen én weerhouden van het gebruiken van een overheersende en hiërarchische rol. Dit om de communicatie ‘machtsvrij’ te houden.
Onze ontmoeting op 11 oktober wordt een retorisch experiment of ‘spel’; een spel wegens de ‘spelregels’, maar dan één zonder winnaar of verliezer. En een experiment omdat we niet weten waar we zullen uitkomen of hoe het gesprek zich zal ontplooien. We vertrekken van de idee van een dialoog als spel omdat we weten dat de creativiteit gedijt binnen de limieten en het spel ons brein stimuleert.
Het gesprek wordt een ontmoeting tussen journalistiek en filosofie. De twee hebben zeker één gemene deler: hun onverzadigbare drang en zoektocht naar ‘de waarheid’. De journalist en filosoof verschillen misschien het meest in hun middelen en het instrumentarium die ze gebruiken om hun doel te bereiken.
Maar is iemand zich meer bewust van de onmogelijkheid van deze taak? Is de ‘neutraliteit’, die voor de journalist geldt als vereiste, een droombeeld? En maakt de subjectieve verbeelding, die de filosoof moet bezitten om te redeneren in abstracties, feitelijkheid en objectiviteit onhaalbaar? De filosoof en journalist gaan in gesprek over hun gedeelde obsessie met ‘de waarheid’ – als deze al bestaat – complotdenken, wetenschap, subjectiviteit en objectiviteit, neutraliteit en feitelijkheid.
Trouw aan het socratische symposium (dat trouwens nooit uit de mode raakt) primeert tijdens het filosofische debat de vraag en het luisteren. Sluitend antwoord wordt niet verwacht. Laat ons bovenal – cherry on the cake! – onszelf niet té serieus nemen en de ernst compenseren door de overheersende zinloosheid – nog zo’n pandemie die onze tijd kenmerkt – te vieren en eren.
Het filosofische café is de eerste activiteit van de Vrienden van Apache, een groep vrijwilligers die Apache breder op de kaart wil plaatsen. Wil je je ook aansluiten bij de Vrienden? Lees hier meer.
