‘Investeren in welvaart en welzijn’, zegt Jan Jambon.
Juist, antwoordt het Netwerk tegen armoede. “Elke euro besteed aan mensen in armoede verhoogt hun koopkracht en draagt bij tot onze welvaart. ” De boodschap van het Netwerk tegen Armoede aan de Europese Commissie: “Armoede uitroeien is een politieke keuze en vergt structurele verandering”, zegt het Europees netwerk tegen armoede aan de Europese Commissie.
“Niet voor ons, maar met ons”, besluit de beweging tegen armoede ATD Vierde Wereld.
Wat arme mensen te kort komen is een degelijk inkomen. Meedoen met de samenleving betekent kunnen gaan winkelen, een terrasje kunnen doen, een dag naar zee gaan. Het belang voor de mentale gezondheid van een bezoek aan Primark met een gevulde portemonnee kan niet overschat worden. Met een behoorlijk inkomen verdwijnen nagenoeg alle zogenaamd ‘multidimensionele’ problemen van armoede als sneeuw voor de zon.
West-Europese landen in het algemeen en België in het bijzonder hebben een verzorgingsstaat gecreëerd die als een parel moet gekoesterd worden. Het is een systeem van zekerheid, van structurele en horizontale solidariteit van allen met allen. In zo’n systeem zijn mensen beschermd tegen alle mogelijke tegenvallers in het leven. Dat is solidariteit, gebaseerd op wederkerigheid, en géén liefdadigheid waarbij de gever onvermijdelijk in een machtsrelatie staat tegenover de ontvanger. Het is ook een systeem van rechtvaardigheid waardoor de werkgevers mee betalen aan de sociale zekerheid.
Die sociale zekerheid wordt echter al jarenlang uitgehold en afgebouwd. Het voorstel van Bea Cantillon loopt datzelfde gevaar. Haar ‘basisinkomen’ is niet zo verwerpelijk als het UBI (universeel basisinkomen) van Philippe Van Parijs, maar het blijft een aanvulling, door de overheid, van het loon dat de werkgevers niet willen betalen. Eigenlijk wil Cantillon de lonen subsidiëren. Daar wordt de sociale zekerheid al een hele tijd voor misbruikt. De vermindering van de werkgeversbijdrage heeft geen jobs opgeleverd. Liefst niet nog eens zo’n subsidiëring.
Waarom zou er een ‘glazen plafond’ voor de laagste lonen moeten bestaan? Er wordt door de werkgevers geconcurreerd met de lonen van werknemers van poetsdiensten, warenhuizen, pakjesdiensten en zelfs de chemiesector. Waarom staat het concurrentievermogen hoger op de hiërarchische ladder dan het waardige leven van mensen? Dit basisinkomen doet denken aan wat in de achttiende en negentiende eeuw bestond in Engeland: de overheid paste bij wat de werkgevers niet wilden betalen. Op die manier was er ook geen enkele aanmoediging voor die werkgevers om de lonen op te trekken, en evenmin voor de werknemers om bij een vakbond te gaan. Het heeft de sociale strijd jarenlang bevroren.
Sinds het begin van de jaren 1990 ligt een voorstel op tafel bij de Europese Unie om te zorgen voor een gegarandeerd minimuminkomen voor iedereen. Het blijft er blijkbaar liggen, terwijl dat nochtans de enige manier is om arme mensen echt uit de miserie te halen.
‘Samenlevingsopbouw’ is een van de mooiste Nederlandse woorden die er zijn. En precies dat kunnen we doen met een goede sociale zekerheid en met degelijke inkomens en goede publieke dienstverlening (huisvesting, onderwijs, kinderopvang). Helaas gaat het veeleer de verkeerde kant op. Met lonen en uitkeringen die niet mogen stijgen en gebrek aan sociale investeringen.
Een degelijk gegarandeerd minimuminkomen is perfect te betalen als iedereen eerlijk zijn deel van de belastingen betaalt. Maar daar knelt het schoentje. Dat belooft voor de fiscale hervorming die eraan komt. Bepaalde soorten inkomens worden niet eens belast.
De sociale zekerheid moet uiteraard mee evolueren met de samenleving en met de economie. Maar zo’n debat over hervormingen ligt blijkbaar zeer moeilijk. Wij willen een oproep doen om er toch mee te beginnen, want de evolutie van vandaag kan geen positieve resultaten opleveren. Dat debat zal ook verder moeten kijken naar wat het systeem van sociale zekerheid kan bieden, naar onderwijs, naar huisvesting, naar energievoorziening, naar het milieu … dat is de prijs voor sociale rechtvaardigheid die onze rijke samenleving perfect aankan.
Alle goed bedoelde initiatieven van ‘dagen van verzet’, van ‘warmste weken’ en van ‘inleefweken’ zetten geen zoden aan de dijk. Arme mensen uitnodigen om afgedankte kleren in ontvangst te nemen, geeft blijk van een grondig gebrek aan respect voor deze mensen. Wat we nodig hebben is solidariteit en rechtvaardigheid. Armoede is onrecht en moet illegaal gemaakt worden.
Als we de inkomensverdeling bekijken, gaan trouwens alle werkenden en uitkeringstrekkers (gepensioneerden, zieken; werklozen) erop achteruit. En de rijken worden rijker.
Francine Mestrum behaalde een doctoraat in de sociale wetenschappen. Ze onderzoekt sociale ontwikkeling en coördineert het netwerk Global Social Justice. Rik Vancoillie is coördinator vakbondsvorming bij BBTK federaal van de socialistische vakbond.
