“Exacte cijfers houden we niet bij, maar het aantal aanvragen om een attest te betwisten is beduidend hoger dan vorig jaar”, vertelt A.H., directeur van een secundaire school in Brussel*. “Vorig jaar werd corona ingeroepen om bepaalde leerlingen milder te quoteren en vlotter te laten overgaan. Die mildheid vertaalt zich in leerlingen die eigenlijk niet op hun juiste plek zitten op school. Ze zitten in een richting die niet volledig bij hen aansluit of in een verkeerd leerjaar, met alle gevolgen van dien.”
Statistieken over aantal aanvragen tot beroep, of effectieve beroepscommissies, worden niet bijgehouden door het Departement Onderwijs en Vorming noch door Stefan Grielens, algemeen directeur van het Vrij CLB Netwerk. De laatste jaren zijn er volgens Grielens steeds meer ouders die de beslissing van de school in twijfel trekken. “Scholen worden meer ter verantwoording geroepen. Dat is een trend die zich al een heel aantal jaar aan het doorzetten is. Sinds het coronajaar is er nog een extra stijging op te merken.”
Bij de start van het nieuwe schooljaar duikt Apache de klas in. In zeven afleveringen onderzoeken we de uitdagingen waarvoor het onderwijs vandaag staat. De impact van de coronapandemie komt daarbij steeds weer bovendrijven.
Hoe verloopt de procedure?
De beslissing om aan een leerling in het secundair onderwijs een A-, B- of C-attest toe te kennen, ligt bij de klassenraad, die bestaat uit alle leerkrachten van die leerling. Een A-attest betekent dat een leerling geslaagd is en zijn of haar schoolcarrière kan voortzetten in dezelfde (of een zelfgekozen andere) studierichting. Bij een B-attest is de leerling ook geslaagd, maar wordt hij of zij uitgesloten van bepaalde studierichtingen. Een school reikt een C-attest uit als een leerling niet geslaagd is en het jaar moet overdoen. Wanneer een ouder niet akkoord is met de beslissing van de klassenraad, heeft die drie dagen de tijd om in overleg te gaan met de schooldirecteur.
“Daarna kan de school beslissen een tweede delibererende klassenraad te organiseren”, legt advocaat Christophe Vangeel uit. Vangeel heeft zich gespecialiseerd in onderwijsrecht en staat zowel ouders als scholen bij in beroepsprocedures, onder meer over het aanvechten van een gegeven attest. “Als een school geen nieuwe klassenraad bijeenroept, of als ouders het nog steeds niet eens is met de nieuwe beslissing van de klassenraad, kunnen ze beroep aantekenen bij een beroepscommissie op school. Ze hebben daar drie dagen de tijd voor.”
De beroepscommissie bestaat uit een aantal interne en externe leden van de school. In de school van A.H. gaat het om drie interne (een leerkracht, de directeur, en een lid van het schoolbestuur) en drie externe leden (een lid van het oudercomité, de voorzitter van de commissie en een derde onpartijdig lid). “Ik stel me soms vragen bij de onafhankelijkheid van zo’n commissie”, zegt Vangeel. “Het schoolbestuur kiest de externe personen. Soms zijn het oud-leerkrachten of oud-directeurs van diezelfde school. Hun beslissing is naar mijn mening niet altijd objectief.”
In de procedure neemt het CLB een eerder adviserende en bemiddelende rol op. “CLB-werknemers geven soms extra advies over bepaalde leerlingen op de klassenraad”, zegt Grielens. “Ze kunnen aanvullende informatie aanrijken en een ander licht op de zaak laten schijnen. Maar dat wordt niet standaard bij elke leerling gedaan: we doen dat als het nodig is.”
Als ouders niet akkoord zijn met de beslissing van de beroepscommissie, kunnen ze nog naar de Raad van State stappen. “De Raad kan geen ander attest toekennen. Ze spreekt zich hoofdzakelijk uit over de procedure en gaat na of er fouten zijn gemaakt”, legt Vangeel uit.
Leerproblemen door corona
“Het is niet fijn om een beroep tegen je beslissing als school te krijgen, zeker niet als het er veel zijn”, zegt A.H.. “Los van de grote werklast dat het met zich meebrengt, voelen leerkrachten zich niet naar waarde geschat. Ze hebben het gevoel dat ze buitenspel worden gezet, alsof ze hun job niet goed doen, wat uiteraard het geval niet is.”
“De reputatie van de school gaat er ook niet op vooruit”, merkt hij verder op. “Ouders en de schoolomgeving horen dat we procentueel meer beroepen dan andere scholen tegen ons krijgen, en linken dat aan de kwaliteit van onze school. Terwijl het aantal beroepen of aanvragen tot beroepen weinig tot niets zeggen over hoe gegrond ze zijn. Elke zaak is uniek: geen enkele aanvraag valt te vergelijken met een ander.”
Volgens Vangeel moeten scholen beter communiceren over de attesten. “Mensen stellen zich de laatste jaren meer vragen en zijn mondiger geworden. Ze hebben het recht op een correcte en heldere beargumentering waarom hun kind een B- of C-attest heeft gekregen. Daar schort het soms. Ook wanneer scholen niet alle cruciale informatie meenemen in hun beslissing, ervaren de ouders een onrecht.”
In de school van A.H. is corona het meestgebruikte argument om een attest aan te vechten. “Sommige ouders halen aan dat hun kind slechte punten behaald heeft omdat het slecht kon studeren tijdens de pandemie. Bij anderen is hun kind aan het einde van schooljaar 2019-’20 te mild gequoteerd, waardoor het niet op de juiste plek zat tijdens het afgelopen schooljaar. Maar die slechte cijfers zijn doorheen het schooljaar altijd al duidelijk geworden. Sommigen slepen tekorten te lang mee.”
Vangeel heeft in zijn praktijk weinig het gevoel dat ouders enkel om opportunistische redenen een attest aanvechten, ‘om het toch maar te proberen’. “Bijna altijd is er een ernstig probleem dat de school niet had aangekaart. Toch is het soms zinloos om een beroep in te stellen, en dan zeg ik dat ook tegen de ouders”, zegt Vangeel. A.H. heeft ervaring met die rechtszaken waarvan op voorhand al duidelijk is wie in zijn recht was. “Dat is soms frustrerend. Laat het duidelijk zijn: elke ouder moet het recht hebben om een attest aan te vechten. De leuze ‘Wat de school beslist is heilig’ gaat niet meer op, en dat zou ook niet gezond zijn. Maar met sommige aanvragen heb ik het toch moeilijk.”
In sommige gevallen lukt het om de plooien glad te strijken tijdens het eerste gesprek tussen de directie en de ouder. “Je leert elkaars standpunten kennen. Meestal laten ouders hun bezwaren dan vallen. Soms worden bijkomende proeven of herexamens gevraagd aan de leerlingen”, stelt A.H.. Hoeveel attesten uiteindelijk worden aangepast, kan hij niet zeggen. Advocaat Vangeel: “In mijn praktijk wordt ongeveer 75% van de zaken herzien. Die zijn wel al langs een eerste triage gepasseerd. De herziening kan gaan van een C-attest naar een A- of B-attest, een B-attest met een andere clausulering of het toekennen van uitgestelde proeven (herexamens).”
Stijgende trend
Zowel Vangeel als Grielens geloven dat het aantal beroepsprocedures de komende jaren nog zal blijven toenemen, en dat de trend dus, ook wanneer de coronapandemie achter ons ligt, verdergezet wordt. “Er is een algemene tendens naar individualisme in de gehele samenleving”, zegt Grielens. “Dat gaat niet zomaar veranderen de komende jaren. Ik zie weinig redenen tot keren. Scholen gaan ermee moeten leren leven en het moeten overstijgen.”
“Ik hoop volgend jaar op geen enkel beroep, al is dat naïef”, zegt A.H.. “Het corona-argument zal in de komende jaren hopelijk wel wegvallen.”
Bestaat het risico dat scholen in de komende jaren een A-attest uitkeren aan leerlingen, enkel en alleen om een juridische procedure te vermijden? De drie geïnterviewden menen van niet. “Een klassenraad beslist altijd in eer en geweten over het attest van een leerling. Daar zal geen verandering in komen”, stellen ze.
“Durf beslissingen te nemen”, raadt Grielens scholen aan. “Als een leerling in het zesde middelbaar een C-attest krijgt, terwijl hij telkens maar met de hakken over de sloot over gegaan is, was het dan niet nuttiger geweest om hem of haar sneller te heroriënteren naar een andere richting? Het is duidelijk dat een degelijke keuzebegeleiding, een van de kerntaken van een school, meer dan ooit essentieel is.”
*School bekend bij de redactie
