Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Bedenkingen bij de media-aandacht voor Afghanistan

Luc De Cleir
Militairen van de NATO verlenen medische verzorging aan Afghaanse kinderen.
Militairen van de NATO verlenen medische zorg aan Afghaanse kinderen. Foto van 2010. (CC BY 2.0 Ldr Dee Taylor MOD/Crown (Flickr))

Lees er eens oosterse media op na (of kwaliteitsmedia zoals Le Monde Diplomatique), en je ziet onmiddellijk totaal andere feiten en opinies. Veel hangt ook af van hoe je dit kadert, in een historische context, of louter contemporain zoals rond vrouwenrechten of terrorisme.

Afghanistan is een heel complex land, en we weten dat nieuwsmedia het niet goed doen in complexe kwesties (zei daar iemand PFOS?). Hier staat nieuwsmedia, want er zijn wel degelijk journalisten die zoiets kunnen brengen, maar daar nog amper de ruimte voor krijgen. Dat past niet in de ‘contentstrategie’. Wanneer ze een tijdslijn publiceren over het huidige conflict, krijg je hoogstens een paar paragraafjes voorgeschoteld. Is er al iets van video, waar sommige nieuwsmedia steeds meer op inzetten, dan gaat het over sensatie, bijvoorbeeld over Belgische Afghanen die proberen terugkeren of meisjes die in tranen vertellen hoe bang ze zijn. 

Wat zou er dan wel moeten geschreven worden? Elke kritische analyse zou op dit moment een meerwaarde zijn. Volgende vragen kunnen daarbij een uitgangspunt zijn:

-       Waarom startten de Amerikanen de oorlog 20 jaar geleden? Is dat doel bereikt?

-       Hoe paste die beslissing in de geschiedenis van het Afghaanse conflict?

-       Welke andere naties hebben hier belangen en hoe beschermen zij die (China, Pakistan, India, Rusland, Turkije, VS, VK)?

-       Hoe stelt de Afghaanse overheid zich op en welke belangen worden daarbij gediend? Hoe groot was de greep van de overheid nu echt op de samenleving? Hoe kon ze zo snel in mekaar zakken?

-       Waaruit komt de legitimiteit van de Taliban voort? Hoe vinden ze draagvlak voor hun vrijheidsberovende maatregelen? Welke allianties hebben zij en waarom worden ze actief gesteund?

-       Welk toekomstscenario is realistisch voor Afghanistan? Waaraan kunnen vrouwen en minderheden zich verwachten onder het regime van de Taliban?

-       Welke positie neemt de Belgische politiek in, niet enkel retorisch, maar in onderhandelingen over economische sancties, humanitaire hulp en wapenleveringen?

Het nieuws over het Afghaanse probleem kan je namelijk niet begrijpen zonder een antwoord op deze vragen. Het aquarium waarbinnen dit probleem zich afspeelt is wel degelijk van westerse makelij. De ‘framing’ is herhaaldelijk als volgt: “De Amerikanen willen een democratie introduceren als onderdeel van een ‘oorlog tegen terrorisme’, en de Afghanen plooien nu terug op een autoritair regime.” Zelfs deze baseline is fout.

De Amerikanen wilden Al Qaeda uitroeien, als antwoord op de aanslagen van 11 september. Dit was een gecalculeerde zet: hoewel de terroristen afkomstig waren uit Saoedi-Arabië, werden Afghanistan en Irak uitgekozen. Dit kan je enkel begrijpen vanuit een geopolitiek en economisch kader, niet vanuit veiligheidsoverwegingen. De bedoeling was allerminst om een democratie te introduceren, dat heeft in een land met zwakke gecentraliseerde instellingen niet zoveel zin. De Arabische Lente heeft dat uitgebreid geïllustreerd.

De geopolitieke interesse voor Afghanistan is duidelijk:

1.     het is een schat aan natuurlijke grondstoffen zoals olie en lithium

2.     het is een bufferstaat voor verschillende grootmachten

3.     het is een cruciale schakel in de strijd tegen Daesh

4.     het is een potentiële showcase voor een islamitisch bestuurde staat, als concurrent voor de westerse liberale democratie

Om de houding van de verschillende grootmachten te begrijpen, moet je op deze aspecten ingaan. Enkel zo kan je begrijpen waarom de Afghaanse bevolking al 200 jaar door oorlogen gaat. Ja inderdaad, geen 40 jaar, maar 200 jaar.

Reeds in het begin van de negentiende eeuw trachtte het Verenigd Koninkrijk Afghanistan te veroveren om hun kroonjuweel Indië te beschermen tegen de Russen, als een soort bufferstaat. Het hele conflict dat daaruit ontstaat – met een geradicaliseerde fractie tegenover een zeer gematigde, bijna democratische kracht – is terug te brengen tot een koloniale oorsprong.

Opnieuw is het Westen dus zelf verantwoordelijk voor een antiwesterse houding. Opnieuw is het Westen verantwoordelijk voor het leed van miljoenen mensen, omdat wij nu eenmaal onze economische belangen op de eerste plaats stellen en daar geopolitieke middelen voor gebruiken.

Zijn er dan geen naties die daar tegenin gaan? Ja, toch wel. De Russen hebben wel hun lessen geleerd en ontpoppen zich nu tot meesteronderhandelaars, samen met de Chinezen. Ook de Turken en de Iraniërs schuiven mee aan tafel en denken na over de economische ontwikkeling van Afghanistan als middel tegen de radicalisering. Ze weten goed waarom: Afghanistan is opnieuw een bufferstaat, ditmaal tegen Daesh.

De Chinezen grijpen opnieuw de ruimte die vrijkomt door westerse bekeringsdrang. Zij integreren Afghanistan in een ambitieus Belt and Road project en de realisering van een Nieuwe Zijderoute.

Het grote verschil met de lijn van de Amerikanen is dat China en Iran wél met een talibanregering zullen overleggen, omdat ze zeer goed weten dat economische groei en infrastructuurwerken de radicalisering tegenwerkt.

Waarom krijgen wij dat nieuws niet? We zijn verslaafd aan het morele vingertje, aan de westerse drang om elke afwijkende staatsvorm als illegitiem te beschouwen. Vanuit dat kader kunnen we niet anders dan voorbeelden publiceren van barbarisme. Het verkoopt lekker, genereert advertentie-inkomsten en we voelen ons weer even Koning van de Wereld. Geld is altijd baas, het menselijke leed, dat nemen we erbij.

Luc De Cleir werkt hij aan een doctoraat over nieuwsmedia aan de Universiteit Antwerpen.

LEES OOK
Hind Fraihi / 24-06-2022

Nog niet uitgespeelde jihad lonkt naar aanslagen in Europa

Door de teruggekeerde IS-vrouwen heersen wantrouwen en angst. Hoe legitiem is de angst en hoe groot de dreiging?
terreur Berlijn
Febe De Donder / 14-06-2022

Het lot van Afghaanse vluchtelingen in Iran in beeld

Met zijn reportage wil Brecht De Vleeschauwer bijdragen aan de beeldvorming over migratie.
Afghaanse vluchtelingen in Iran
Redactie Apache / 08-06-2022

Kernbommen en oorlogsmisdadigers in Apache Magazine

Wat krijg je allemaal te lezen en bekijken in het zomernummer?
Kernbom onder de Kempen
2 REACTIES
Paul Deby24-08-2021 13:39:16
Knappe bijdrage die het bredere geopolitieke kader beklemtoont. En daar is nu grote behoefte aan.
Ik vond ook een sterk onderbouwde kritische analyse van Tariq Ali.
https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2021/08/23/tariq-ali-debacle-afghanistan-grote-politieke-en-ideologische-nederlaag-voor-vs-imperium/
Stef Hublou Solfrian25-08-2021 22:37:15
Een degelijke contextualisering. De verwijten die ongetwijfeld terecht zijn naar verschillende media toe, zijn dit toch veel minder naar een krant als De Standaard, wie we van dichtbij volgen. Op de uitgebreide opiniepagina's is het meeste ruim aan bod gekomen, dat hier terecht als essentieel en objectief wordt aangegeven. Ook ikzelf heb in mijn blogs (DWM) meer meegegeven dan de wat karikaturale beeltenis die de gastauteur schetst. Maar nogmaals, dit is op zich een zinvolle kritische bijdrage aan het debat.