Opvallende wending in het verhaal, zo verneemt Apache: Lantis neemt 3M mee in het juridisch bad door het chemiebedrijf te vorderen en het zo verplicht mee tussen te laten komen in de lopende zaak. Ook de gemeenten Zwijndrecht en Antwerpen treden op als partijen in het geding. Het gevolg is dat morgenochtend niet de initiële twee partijen, maar wel vijf partijen in de rechtszaal staan: de indieners van de klacht, Lantis, 3M, Zwijndrecht en Antwerpen.
Milieu-inbreuken
Met de milieustakingsvordering gericht tegen Lantis breien Grondrecht en Greenpeace een juridisch luik aan de PFAS-vervuiling op en in de omgeving van de terreinen van 3M. Dat bedrijf is verantwoordelijk voor een grootschalige historische vervuiling met PFAS, een groep chemische producten die ernstige risico’s inhouden voor milieu en volksgezondheid.
De bekendste daarvan zijn PFOS en PFOA. 3M stopte de productie al geruime tijd terug, maar de bedrijfsterreinen en de omliggende omgeving zijn zeer zwaar verontreinigd. Daarnaast zijn er ook problemen met andere zogenaamde ‘korte keten PFAS’ zoals PFBA en PFBS waarvoor 3M een milieuvergunning heeft en die tot op vandaag massaal in de Schelde worden gedumpt.
In het kader van de Oosterweelverbinding wordt op een grote bouwwerf, dichtbij 3M, een gigantisch grondverzet voorbereid. Samen met al eerder uitgevoerde werken leidt dat volgens de actievoerders tot ernstige milieu-inbreuken. Vooral de aanleg van een hoge en brede berm op het 3M terrein waarvoor afgegraven, zwaar met PFOS vervuilde grond zal worden gebruikt, is problematisch.
Experten
Grondrecht en Greenpeace grijpen terug naar de aanbevelingen van de Commissie Grondrecht die enkele weken terug met aanbevelingen kwam over hoe de graafwerken op een veiligere manier zouden kunnen gebeuren. Door het terrein op te delen in verschillende min of meer vervuilde zones zou kunnen worden voorkomen dat de gronden vermengd geraken en dat de vervuiling zich verder kan verspreiden.
De actievoerders vragen dan ook aan de rechter om bewarende maatregelen op te leggen in afwachting van een expertenrapport over de reële impact van de graafwerken op mens en milieu en over de sanering van de verontreinigde terreinen.
Het grondverzet dat Lantis voorbereidt, vertrekt vanuit het principe dat de situatie niet erger wordt gemaakt. De enige echte oplossing voor de verregaande verontreiniging is echter een doorgedreven sanering.
In gebreke
De procedure die de actievoerders voor hun milieustakingsvordering hanteren, grijpt terug op de mogelijkheid die burgers hebben om zich in de plaats te stellen van een overheid die onvoldoende ingrijpt. Door de betrokken gemeenten – Antwerpen en Zwijndrecht – eerst in gebreke te stellen en vervolgens namens hen de vordering in te dienen, spreken de actievoerders juridisch formeel in naam van de gemeenten.
Dat is meteen ook de reden waarom zowel Zwijndrecht als Antwerpen zich verplicht zien om ook tussen te komen als partij in de rechtszaak.
De positie van beide gemeenten zal pas morgen voor de rechtbank helemaal duidelijk worden, maar dat Zwijndrecht en Antwerpen niet helemaal op dezelfde lijn zitten, is duidelijk. De gemeente Zwijndrecht lijkt zich, meer dan Antwerpen te kunnen vinden in de eisen die de actievoerders op tafel leggen. Ook al zijn geen van beide gemeenten voorstander van een juridisering van de zaak.
In bad
De meest opvallende evolutie in de hele kwestie is echter de wijze waarop de gedagvaarde bouwheer Lantis ook 3M mee in het juridische bad neemt. Eerder zei de CEO van Lantis, Luc Hellemans, dat de actievoerders zich van vijand vergisten door de bouwheer van Oosterweel te dagvaarden.
Over wie de echte vijand dan wel zou zijn, sprak Hellemans zich niet uit, maar door 3M te dagvaarden en zo te verplichten als partij op te treden in het geding, laat Lantis in zijn kaarten kijken.
Mogelijk anticipeert Lantis op een eventuele rechterlijke beslissing die de indieners van de vordering volgt en de saneringslast bij Lantis legt. Door historisch vervuiler 3M er van meet af aan bij te betrekken, zou de hete aardappel bij het chemiebedrijf kunnen belanden in plaats van bij Lantis.
Gebakkelei
De juridische demarche van Lantis maakt ook dat 3M zich zal moeten uitspreken over een aantal kwesties. Hoe kijkt 3M bijvoorbeeld naar de opdeling van het terrein in verschillende zones met minder of meer vervuilde grond? En wat zijn de gevolgen van de positie die 3M daarover inneemt op de toekomstige saneringsplicht? Ligt die dan bij Lantis die de gronden zou hebben ‘omgewoeld’ of bij 3M?
Een belangrijk element daarbij is de dading die indertijd werd afgesloten tussen Lantis en 3M. Daarin werd afgesproken dat de kosten voor de veilige verwerking van de verontreinigde grond quasi integraal bij Lantis kwamen te liggen. Het wordt ongetwijfeld voer voor juristen, maar afstand doen van die dading lijkt een eenvoudigere en directere aanpak dan trachten 3M kleur te doen bekennen door het als partij in het geding te betrekken.
De juridische deus ex machina van Lantis kan met andere woorden een heel ander doel dienen dan enkel preventief gebakkelei met 3M over de toekomstige saneringsplicht. Het betrekken van de juridisch machine van de chemiereus in de zaak kan net zo goed het begin betekenen van een gigantische procedureslag.
