Wat te verwachten van tweede lockdown? *

Tom Cochez
ILLUSTRATIONS CORONA VIRUS CURED CENTENARIAN
Lockdown (Foto: © Eric Lalmand (Belga))

Je kan dit artikel uitzonderlijk gratis lezen. Niet alle artikels van Apache over het coronavirus zijn gratis te lezen. We vinden het wel belangrijk dat iedereen correct geïnformeerd wordt over het virus. Je herkent de gratis artikels aan het *-teken na de titel.

Wil jij ook de andere artikels kunnen lezen en onze kritische en diepgravende journalistiek mee mogelijk maken? Word dan lid van Apache. Ben je al lid? Deel dit artikel gerust met je vrienden en familie, zodat ook zij breed geïnformeerd worden.

Het ging razendsnel de voorbije dagen. Zondag (25/10) vroeg Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) zich in het VRT-programma De Zevende Dag nog retorisch af waarom er al zou geblust moeten worden op een moment dat het huis nog niet in brand stond. Vijf dagen later kan het Overlegcomité niet anders dan de sloophamer bovenhalen en een tweede lockdown afkondigen.

De metafoor van Jambon ontplofte dan ook zowat meteen in zijn gezicht. Na snoeiharde, maar vooral ook bezorgde reacties van virologen en epidemiologen begreep de Vlaamse Regering dat het huis in lichterlaaie stond en dat er maar beter snel gehandeld kon worden.

Hoewel. De regering-Jambon kwam met een rist verstrengingen om de opmars van het SARS-CoV-2 virus te stoppen, maar die zouden initieel pas vandaag (30/10) ingaan. Uiteindelijk was het federaal minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) die de forcing voerde en ervoor zorgde dat de Vlaamse maatregelen toch versneld, vanaf woensdag (28/10) middernacht, konden ingaan.

De maatregelen zijn onvoldoende om de epidemie onder controle te krijgen en de gezondheidszorg voor de totale ineenstorting te behoeden. Er werd kostbare tijd verloren. Dat kost mensenlevens en het maakt dat een extreme ingreep onvermijdelijk is geworden. Vanmiddag zit het Overlegcomité samen om de details van een nieuwe lockdown te bespreken.

Getalm

Met de ongeziene cascade aan maatregelen en beslissingen volgt de politieke besluitvorming het traject van het virus. Dat verloop exponentieel. Na weken traag sluimeren, speelt nu volop de wet van de grote getallen en verspreidt het virus zich razendsnel over het hele land.

De politieke wereld holt systematisch achter de feiten aan. Het virus heeft een voorsprong van tien dagen

Helaas holt de politieke wereld systematisch achter de feiten aan. Het virus heeft een voorsprong van tien dagen. Ook al gaan de maatregelen fors in crescendo, de impact van de lockdown op het aantal opnames in de ziekenhuizen zien we wellicht pas na afloop van de herfstvakantie. In afwachting kunnen we enkel hopen dat de maatregelen van de voorbije weken toch al voor een deel de toestroom naar de ziekenhuizen vertragen.

De gevolgen van het getalm worden vooral pijnlijk zichtbaar in onze ziekenhuizen. Momenteel (30/10) liggen er 6.187 patiënten met Covid-19 in onze ziekenhuizen. Dat zijn er nu al 428 meer dan op 6 april, toen tijdens de eerste golf de piek van aantal coronapatiënten in ziekenhuizen werd bereikt.

Verontrustender is dat de curve voorlopig nog geen knik naar beneden vertoont. De komende dagen, mogelijk zelfs weken, dreigt het aantal dagelijkse opnames en daarmee samenhangend ook het aantal ingenomen Covid-bedden verder toe te nemen.

De maatregelen die sinds maandag 16 oktober in voege zijn, lijken dus niet te volstaan om de epidemie onder controle te krijgen. Met een lockdown, zo weten we sinds afgelopen voorjaar, lukt dat wel. Al zullen we onvermijdelijk door een diep dal moeten vooraleer de effecten daarvan zichtbaar worden.

November

Hoe lang de curves nog zullen stijgen, is moeilijk exact te bepalen, maar uit de eerste golf weten we dat we op een drietal weken moeten rekenen vooraleer de situatie echt gestabiliseerd raakt. De effecten van de lockdown worden immers met vertraging zichtbaar in de ziekenhuizen.

De effecten van een lockdown worden met vertraging zichtbaar in de ziekenhuizen

Tijdens de eerste golf ging de lockdown in op 18 maart. Tien dagen later, op 28 maart werd de piek in het aantal ziekenhuisopnames bereikt.

Omdat het aantal patiënten dat het hospitaal mag verlaten in die fase van de curve lager ligt dan het aantal opnames volgt de piek van het aantal bezette bedden met een negental dagen vertraging: tijdens de eerste golf werd die dus bereikt op 6 april. Die dag verbleven er 5.759 patiënten met Covid-19 in de Belgische ziekenhuizen.

Na 6 april toonde de curve ongeveer een week lang een plateau, om vervolgens te zakken. Eerst geleidelijk, daarna versneld.

Volgens dezelfde logica moeten we deze keer de piek in het aantal opnames verwachten rond 9 november. De piek in het aantal bezette ziekenhuisbedden zou dan rond 18 november volgen. Vanaf 25 november mogen we dan hopen op een zichtbare daling van het aantal Covid-patiënten in de ziekenhuizen.

Sneller effect?

Dat is wellicht het worstcasescenario. We kunnen hopen dat de eerder afgekondigde maatregelen in Wallonië en Brussel, en later ook in Vlaanderen, al sneller een (gedeeltelijk) effect hebben op het aantal ziekenhuisopnames.

Momenteel ligt het percentage patiënten dat nood heeft aan intensieve zorgen gelukkig wat lager dan tijdens de eerste golf

Er zijn ook heel voorzichtige indicaties dat de maatregelen in Wallonië en Brussel, waar de maatregelen sneller werden genomen, een (gedeeltelijk) effect hebben dat in Vlaanderen nog niet zichtbaar is. De komende dagen moeten daarover meer klaarheid brengen.

Cruciaal voor het overeind blijven van de zorgverstrekking zijn de zogenaamde intensieve bedden (IC-bedden) voor patiënten die zeer ernstig ziek zijn. Tijdens de eerste golf toonde die curve een vertraging van een drietal dagen in vergelijking met de curve van het aantal bezette ziekenhuisbedden.

Momenteel ligt het percentage patiënten dat nood heeft aan intensieve zorgen gelukkig wat lager dan tijdens de eerste golf (ongeveer 17% versus 21%). Dat maakt dat we de piek in het aantal bezette intensieve bedden tijdens de eerste golf - 1.285 op 8 april - voorlopig nog niet hebben bereikt (1.057 op 29 oktober). Tegelijk zijn er wel al meer ziekenhuisbedden bezet door Covid-patiënten dan tijdens de piek van de eerste golf.

Meer virus

Of we de effecten op de ziekenhuizen van de lockdown tijdens de eerste golf zomaar kunnen vertalen, blijft een open vraag. Een aantal externe omstandigheden zijn anders. Zo lonkte eind maart de lente en het buitenleven. Nu wachten de herfst en de winter, met korte dagen.

Onze uitgangspositie is een stuk slechter dan in maart

Nog belangrijker: onze uitgangspositie is een stuk slechter. Toen op 18 maart de lockdown werd afgekondigd lagen 266 patiënten met Covid-19 in Belgische ziekenhuizen. Daarvan hadden er 54 intensieve zorgen nodig. Vandaag (30/10) liggen 6.187 Covid-patiënten in de Belgische ziekenhuizen waarvan 1.057 op een dienst intensieve zorgen.

Die cijfers geven bovendien aan dat de viruscirculatie vandaag in de maatschappij een stuk hoger ligt dan aan de vooravond van de eerste lockdown. Ook al zetten we even bruusk de rem op het aantal transmissies als in maart, de bredere verspreiding dreigt zich te vertalen in een evenredig sterke toename van het aantal patiënten en mogelijk ook op de termijn waarop de maatregelen hun verhoopte impact zullen hebben.

Zoals gezegd: we mogen hopen dat de maatregelen die de voorbije weken werden ingevoerd toch al een gedeeltelijk effect hebben, maar hoe groot dat zal zijn, blijft koffiedik kijken.

Horrorscenario

Wat helaas wel al zeker is, is dat het aantal patiënten dat in onze ziekenhuizen zal belanden, een heel stuk hoger zal liggen dan tijdens de eerste golf.

Het aantal patiënten dat in onze ziekenhuizen zal belanden, zal een heel stuk hoger liggen dan tijdens de eerste golf

Met eenzelfde aangroei als tijdens de eerste golf zouden we over drie weken uitkomen op 12.000 patiënten waarvan, gesteld dat we de 17% die nood heeft aan intensieve zorg kunnen vasthouden, 2.040 op intensieve zorgen zouden belanden.

Eerder deze week toonden projecties van verschillende universiteiten hoe het aantal opnames in ziekenhuizen verder kan evolueren. De modellen voorspellen een piek die zich ergens tussen de 7.500 en de ruim 10.000 ziekenhuisbedden bevindt. Die voorspellingen gaan er wel van uit dat de maatregelen die ingingen op 16 oktober het beoogde effect hebben. De reële cijfers tonen echter dat die verwachting mogelijk te hoopvol is.

Het scenario zonder de maatregelen die werden genomen op 16 oktober is zonder meer een horrorscenario. Daarbij wordt rekening gehouden met meer dan 15.000 Covid-patiënten die nood zouden hebben aan een ziekenhuisbed.

De komende dagen en weken zullen duidelijk maken hoe fors het aantal patiënten verder toeneemt. De cruciale vraag daarbij wordt of ons gezondheidssysteem de zorgvraag zal blijven aankunnen. Dat is deze fase niet meer gegarandeerd, ook al wordt er gedacht aan het creëren van extra bedden of transport van zieken naar Duitsland.

Woonzorgcentra

Wrang is vooral dat zorgverstrekkers intussen al wekenlang de noodklok luiden. Het personeel zit op zijn tandvlees en in heel wat ziekenhuizen is het saturatiepunt bereikt. Het aantal infecties is immers niet homogeen over het land verspreid. Het politieke getalm van de voorbije dagen en weken kan er al lang niet meer op begrip rekenen.

De cijfers van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid over de verspreiding van het virus in woonzorgcentra en andere centra voor langdurig verblijf zijn weinig rooskleurig

Als het systeem crasht dan zijn de gevolgen moeilijk te overzien, niet enkel wat de mortaliteit maar ook wat de verdere evolutie van de epidemie betreft.

Cruciaal daarbij wordt ook wat er in onze woonzorgcentra gebeurt. Tijdens de eerste golf ging het in bijna twee op de drie overlijdens om een bewoner van een woonzorgcentrum. Velen van hen stierven in het woonzorgcentrum zelf, maar een aanzienlijk deel werd voor verzorging overgebracht naar het ziekenhuis. Vaak ging het daarbij om zeer ernstig zieke mensen met verschillende onderliggende medische problemen en de bijhorende nood aan intensieve zorg.

De cijfers die het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid bijhoudt over de verspreiding van het virus in woonzorgcentra en andere centra voor langdurig verblijf zijn weinig rooskleurig. Net zoals elders in de maatschappij is ook daar het virus bezig aan een opmars. Op een week tijd verdubbelde het aantal patiënten dat positief testte voor het SARS-CoV-2 virus.

Afbouw

Hoe diep het dal wordt waar we de komende weken door moeten, kan niemand helemaal voorspellen, maar dat het een diep dal wordt, lijkt een zekerheid. Ook de weg die daarna volgt, zal in belangrijke mate worden bepaald door de komende weken.

De politieke wereld maakt hopelijk niet opnieuw de fout om bij dalende cijfers de maatregelen te snel te lossen

Tijdens de eerste golf hadden we, eens het plateau bereikt, ruwweg een maand nodig om het aantal patiënten in het ziekenhuis te halveren. Het was de periode (4 mei) met de eerste voorzichtige versoepelingen waarbij we opnieuw met twee externe personen in open lucht samen konden sporten. Een week later (11 mei) gingen de winkels opnieuw open. Op de heropening van de horeca was het wachten tot 8 juni.

Projecteren we dat verloop op de huidige situatie, dan zouden de eerste beperkte contacten realistisch zijn vanaf 18 december. Rond kerst zouden de winkels opnieuw open kunnen. Een heropening van de horeca zou dan voor halverwege de maand januari zijn.

Omdat onze uitgangspositie vandaag slechter is, het aantal patiënten fors hoger dreigt te zijn en de donkerste maanden van het jaar zich aandienen, zou de weg uit het dal deze keer langer en moeizamer kunnen verlopen. De politieke wereld maakt hopelijk ook niet opnieuw de fout om bij dalende cijfers de maatregelen te snel te lossen.

Daar staat tegenover dat we, in vergelijking met de eerste golf, meer en betere wapens in de strijd kunnen gooien. Alleen hebben we het te ver laten komen. De nieuwe wapens accuraat inzetten is daardoor (nog) niet aan de orde.

Een lockdown werkt als een sloophamer. Alles wordt platgelegd. Zaken zoals adequaat contact- en bronopsprong of een gerichte teststrategie worden pas opnieuw een echte optie wanneer we de eerste fase zijn door gesparteld.

Uitgelichte afbeelding: © Eric Lalmand (Belga)

LEES OOK
Tom Cochez / 12-04-2021

Naar de pub met Boris, nog niet met Alexander

Watertandend zullen Belgische politici toekijken hoe Boris Johnson straks zijn eerste pint drinkt op een terras. Wat vertellen de Britse coronacurves over onze lente?
BRITAIN-POLITICS-EU-BREXIT-VOTE
Steven Vanden Bussche, Charlotte Deprez / 01-04-2021

Benoemen wat wel kan en elkaar inspireren

Binnen de coronamaatregelen zijn heel wat mogelijkheden en gaan inspirerende activiteiten door. Overheidscommunicatie en -beleid besteden daar te weinig aandacht aan.
GENT CIRCLES SOCIAL DISTANCING SINT PIETERSPLEIN
Tom Cochez / 31-03-2021

Hoopgevende vooruitzichten voor mei

Omdat de vaccinatie van de grootste groep risicopatiënten het zorgsysteem ontlast, kan er over een maand wellicht echt versoepeld worden.
tunnel-336693_1280