Zowat alle parameters die een aanduiding geven van hoe de corona-epidemie in ons land evolueert, gaan in het rood. Zeker wat het aantal ziekenhuisopnames en de overlijdens betreft, gebeurt dat beduidend langzamer dan bij de eerste golf, halverwege de maand maart. De maatregelen die momenteel van kracht zijn, temperen gelukkig de exponentiële groei die bijna zeven maanden geleden het land in een ongeziene medische crisis duwde.
Helaas is er geen enkele reden om aan te nemen dat we met de huidige aanpak de trend kunnen keren. “We hebben geen argumenten om te denken dat de groei van de epidemie zal stoppen zonder dat er bijkomende maatregelen worden genomen”, zegt viroloog, professor Marc Van Ranst (KU Leuven).
Besmettingen
Waar virologen en andere medische experten al geruime tijd voor waarschuwen, lijkt stilaan realiteit te worden: net zoals onze buurlanden Nederland en Frankrijk heeft het coronavirus ook in België een tweede adem gevonden.
De positiviteitsratio stijgt zorgwekkend: een verdrievoudiging op nauwelijks een maand tijd
Het aantal positieve tests lag de voorbije week meermaals boven de 3.000 per dag. De eerste schoolmaand zagen we ongeveer een verdrievoudiging van het aantal positieve tests. Dat er meer getest wordt, is slechts een deel van de verklaring.
De positiviteitsratio – het percentage dat positief test – stijgt immers zorgwekkend. In de periode van 26 september tot 2 oktober bedroeg die positiviteitsratio 7,2%. Een maand eerder – in de periode van 28 augustus tot 4 september – lag die ratio op 2,4%. Dat is een verdrievoudiging op nauwelijks een maand tijd.
Ook als we rekening houden met het feit dat de selectie van mensen die getest worden de positiviteitsratio mee kan bepalen, blijkt die stijging van de positiviteitsratio veel te groot om toeval te kunnen zijn. Maandenlang schommelde het percentage positieve testen tussen de 2 en de 3%. De felle stijging is problematisch en een duidelijke indicatie dat de epidemie haar tweede adem vindt.
Ct-waarde
De cijfers die Het Laatste Nieuws gisteren (05/10) uitbracht, veranderen weinig aan die vaststelling. De krant kon gegevens inkijken van het laboratorium van het AZ Delta in Roeselare. Daaruit blijkt dat afgelopen zomer, toen vooral in Antwerpen strikte maatregelen werden afgekondigd, opvallend veel positieve tests werden afgenomen met een hoge zogenaamde Ct-waarde. Dat is een indicatie voor de hoeveelheid virale lading in het afgenomen staal.
Viroloog Marc Van Ranst: 'Testen op de aanwezigheid van antistoffen zou ons toelaten om fijnmaziger te werken'
Ligt die Ct-waarde hoog, dan is er weinig virus aanwezig. Een lage Ct-waarde wijst op een hoge aanwezigheid van het virus.
Het hoge gehalte aan tests met een hoge Ct-waarde wijst er volgens de krant op dat heel wat mensen weliswaar positief testten, maar feitelijk geen nieuwe besmetting doormaakten. De hypergevoelige test zou in dat geval sporen van een oude infectie hebben opgepikt waarbij mensen weliswaar positief testten, maar niet langer infectieus zouden zijn geweest.
“Stellen dat hoge Ct-waarden wijzen op een oude infectie, is toch wat te kort door de bocht”, zegt Marc Van Ranst. “De meeste laboratoria geven bij de test ook een kwantitatieve aanduiding. Die vertelt iets over of er veel of weinig virus aanwezig is."
"Een deel van de mensen met een hoge Ct-waarde zal niet reactief zijn, maar een klein deel wel. Het kan bijvoorbeeld gaan om een staal dat niet goed is afgenomen en daarom een heel lage aanwezigheid van viruspartikels heeft. Om echt uitsluitsel te geven, moet het staal op een celcultuur geënt worden om te zien of het virus zich vermenigvuldigt of niet. Maar dat is geen standaardprocedure.”
Een andere mogelijkheid bestaat erin om parallel na te gaan of er antistoffen aanwezig zijn. De aanwezigheid van antistoffen wijst immers op het feit dat de infectie al werd doorgemaakt. “Dat is één van de voorstellen die momenteel voorliggen”, zegt Marc Van Ranst. “Het zou ons toelaten om fijnmaziger te werken.”
Ziekenhuizen
De vaststellingen van het laboratorium in Roeselare dateren van afgelopen zomer. Intussen geven de tests opnieuw vooral lage Ct-waarden aan. Dat wil zeggen dat de aanwezigheid van het virus de voorbije dagen opnieuw hoog is en dat er dus met zekerheid een infectie speelt.
Dat vertaalt zich ook in een toenemend aantal ziekenhuisopnames en in een verhoogd sterftecijfer. Voorlopig stellen de ziekenhuisproblemen zich lokaal, in het Brusselse. Vooral het UZ Brussel geeft aan dat de bedden die voorzien zijn voor patiënten met Covid-19 vollopen.
Viroloog Marc Van Ranst: 'We hebben geen argumenten om te denken dat de groei van de epidemie zal stoppen zonder bijkomende maatregelen'
Toch valt op dat er van een overrompeling zoals in de tweede helft van maart geen sprake is. Op twee weken tijd (tussen het ‘begin’ van de epidemie op 15 maart en de piek op 28 maart) steeg het aantal ziekenhuisopnames van 71 per dag tot 629 per dag.
De voorbije veertien dagen – cijfers van 21 september tot 4 oktober – tonen ook een stijging, maar die verliep niet exponentieel, zoals zeven maanden terug wel het geval was: het aantal ziekenhuisopnames steeg van 58 naar 86.
Verschillende elementen spelen daarbij een rol. Bijvoorbeeld de vaststelling dat vandaag, ondanks een verontrustende stijging van het aantal geïnfecteerde 90-plussers, vooral jongere mensen besmet zijn, terwijl de epidemie afgelopen voorjaar vooral haar dodelijke tol eiste in woonzorgcentra.
“Het belangrijkste element is natuurlijk dat we vandaag maatregelen hebben die wel ingeburgerd zijn”, zegt Marc Van Ranst. “Denk aan voldoende afstand houden of regelmatig de handen wassen. In de periode voor 15 maart was dat helemaal niet aan de orde."
"De effecten van de lockdown half maart zie je in de grafiek pas enkele weken later, wanneer de curve plafonneert en vervolgens langzaam begint te zakken. Mochten we de voorbije maanden geen maatregelen hebben opgelegd en ons gedragen zoals we dat deden in de weken voor de lockdown, dan zouden we op een gelijkaardig scenario afstevenen", zegt Van Ranst.
Burgerzin
Dat is gelukkig niet het geval, maar tegelijk is er ook geen reden om te denken dat de groei van de curve zal gestopt worden, indien we ons gedrag niet wijzigen.
“De maatregelen die we vandaag opleggen, zorgen ervoor dat de epidemie niet op de manier evolueert zoals tijdens de eerste golf, maar ze volstaan duidelijk niet om de stijging te keren”, zegt Marc Van Ranst. “Daarvoor zullen we extra ons best moeten doen.”
Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a) gaf al aan dat er gedacht wordt aan het beperken van het aantal contacten per gezinslid tot drie. Het is niet uitgesloten dat ook andere maatregelen nodig zijn om erger te voorkomen. In Parijs - waar de cijfers min of meer vergelijkbaar zijn met Brussel - gaan bars en cafés opnieuw voor minstens twee weken dicht. Dat roept nare herinneringen op aan het voorbije voorjaar en komt stilaan in de buurt van een tweede lockdown.
Viroloog Marc Van Ranst: 'Bepaalde groepen zijn onvoldoende op de hoogte. We moeten hen echt bereiken en de boodschap overbrengen'
Waar experts al langer voor pleiten is een zeer gerichte campagne om mensen correct voor te lichten, op de ernst van de feiten te wijzen en hun gedrag te sturen. “Wie de verslagen van de GEES naleest, zal vaststellen dat we daar zowat elke keer opnieuw op hebben gehamerd”, zegt Marc Van Ranst.
“Het is belangrijk dat zo’n campagne er ook echt komt. Met gespecialiseerde communicatiebureaus kan dat perfect. Bepaalde groepen in onze samenleving zijn onvoldoende op de hoogte. We moeten hen echt bereiken en de boodschap overbrengen", stelt Van Ranst.
Dom
Naast onwetendheid is er ook gewoon domheid. Daartegen is minder kruid gewassen. De wijze waarop de Amerikaanse president Donald Trump al maanden nonsens vertelt, kan symbool staan.
“Eigenlijk gaat het om een gebrek aan burgerzin”, zegt Marc Van Ranst. “Sommige mensen voelen zich onkwetsbaar. Ze zijn wel op de hoogte van de gevaren maar denken dat hen niets kan overkomen. Ze nemen risico’s waarmee ze niet enkel zichzelf maar ook andere mensen die medisch veel kwetsbaarder zijn in gevaar brengen.”
Het is nu vooral uitkijken naar eventuele nieuwe maatregelen die zullen worden opgelegd. Positief daarbij is dat de ruis op de lijnen tussen politiek en experten stilaan verdwijnt. De voorbije maanden verschool de politieke wereld zich geregeld achter de experten. Politici leken hun beleid nauwelijks te durven verdedigen in kranten of in televisiestudio’s.
Een nieuwe regeringsploeg met volheid van bevoegdheid zou daar komaf mee moeten maken.
