Hoe moet de wereld ‘na corona’ eruitzien? Het is een debat dat best zo open en zo breed mogelijk wordt gevoerd. Het is dan ook jammer dat in de panels, relancecomités en taskforces vooral stemmen weerklinken die zo snel mogelijk naar ‘business as usual’ willen overgaan. Dat zou een kapitale fout zijn.
Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) tweette het vrijdag met enig enthousiasme: “De Vlaamse Regering heeft de namen bekendgemaakt van de experts die in haar economische relancecomité zullen zetelen. Het gaat om Koen Debackere, Wouter De Geest, Geert Noels, Stijn Baert, Marion Debruyne en Ans De Vos. Volgende week volgt het maatschappelijke relancecomité.”
De uitverkoren experts zijn gepokt en gemazeld in de neoklassieke economische theorie en praktijk: een professor innovatiemanagement, de VOKA-voorzitter met een verleden bij BASF, een vermogensbeheerder, een arbeidseconoom, en twee toppers uit de managementopleidingen. Uitstekende keuze dus? Toch niet.
TAMARA
Het is verontrustend met hoeveel gemak de expertise aan één kant van het maatschappelijke debat gehaald wordt. De experts die een belangrijke stem zullen hebben in de manier waarop Vlaanderen zijn economie opnieuw zal opstarten, behoren allemaal tot de fanclub van TINA – ‘There is No Alternative’, een slagzin die destijds door Margaret Thatcher werd gebruikt. Voor haar en haar neoliberale volgelingen was een zo vrij mogelijke (gedereguleerde) markteconomie het enige systeem dat de mensheid welvaart en welzijn kon brengen.
‘There Are Many Alternatives Ready and Available’ (TAMARA) moest de slagzin van 2020 worden. De klimaatcrisis en de mobilisatie van tientallen miljoenen jongeren in de hele wereld, noopten de Europese Unie tot het opstellen van een Green Deal.
De toenemende ongelijkheid en de accumulatie van kapitaal door een piepkleine groep vermogenden vergrootten het draagvlak voor vormen van vermogensbelasting, het belasten van (ongrijpbare) multinationals (Google Tax), en het inperken van belastingparadijzen. In onze steden verloor etnocentrisme zijn betekenis ten voordele van de interculturele werkelijkheid en haar mogelijkheden.
Toen kwam corona.
Sociale zekerheid
Toch stopt de huidige crisis de geschiedenis niet, ze geeft haar juist meer urgentie. Één ding is duidelijk: het wordt nooit meer zoals vroeger. ‘Business as usual’ of ‘Terug naar normaal’ zijn illusies, en wellicht slechts een rookgordijn waarachter ‘Nog erger dan voorheen’ zich verbergt.
Onze sociale zekerheid was plots geen kostenpost, maar een verzekering. Velen konden hun job behouden en kregen een uitkering
We waren slecht voorbereid door de jarenlange besparingen in preventieve gezondheidszorg, onderzoek en de publieke sector. De pandemie kon daardoor pas heel laat (en met een draconische lockdown) worden ingedijkt.
In eigen land waren het zeker niet de recepten van TINA die ons voor de complete ineenstorting hebben behoed. Onze sociale zekerheid was plots geen kostenpost, maar een verzekering. Velen konden hun job behouden en kregen een uitkering. Onze ziekenhuizen werden niet overspoeld door patiënten. Onderwijzend personeel bricoleerde in sneltempo online-lessen in elkaar, ook al liet Smartschool (een geprivatiseerde dienst, overigens) het veel te vaak afweten.
Vrijwilligers snelden de allerzwaksten ter hulp. De vakbonden zorgden voor de vlotte afhandeling van de dossiers van (tijdelijke) werklozen. De ziekenfondsen zullen de komende weken de ‘contact tracing’ verzorgen. En wat zouden we geweest zijn zonder de openbare omroep en de dappere artiesten die ervoor zorgden dat we niet zot werden in ons kot.
In onze steden werd pijnlijk duidelijk dat we onze openbare ruimte al bijna een eeuw hebben verkwanseld aan Koning Auto. Het is een unieke collectieve ervaring die de herinnering aan de legendarische autoloze zondagen zal doen verbleken.
#BeterNaCorona
Dat de economie opnieuw moet worden opgestart, is duidelijk. Maar het zou misdadig zijn om nu niet van de gelegenheid gebruik te maken om de slinger opnieuw in het midden te plaatsen. Het economische belang dient het welzijn van mens en planeet, niet omgekeerd. Of beter: de economie is de samenleving en omgekeerd.
Laat ons het herstel gebruiken om onze economie versneld los te koppelen van fossiele brandstoffen. De meerwaarde die gecreëerd wordt, moet worden herverdeeld. Externe kosten (milieuvervuiling, sociale kosten) moeten worden meegeteld. De overheid moet te allen tijde de economie kunnen bijsturen wanneer de maatschappelijke en ecologische evenwichten in gevaar zijn.
Na deze diepe crisis moet de economie ten dienste van de mens, en de mens binnen de grenzen van de planeet geplaatst worden
Hoe de wereld er na de coronacrisis zal uitzien, is vandaag niet te voorspellen. Als we het denkwerk daarover alleen overlaten aan de ‘usual suspects’, die na een paar cosmetische ingrepen opnieuw de vrije teugel aan de markt willen laten, dan stevenen we geheid af op de volgende crisis.
De relancegroep en andere taskforces moeten ruimer, diverser en toekomstgerichter. Waar zijn de economisten die meer dan één bottomline in de gaten houden? Waar zijn de ethische bankiers die vinden dat rust- en verzorgingstehuizen geen beleggingsproducten mogen zijn? Waar zijn de arbeidseconomen die niet geloven dat je mensen aan een job helpt door hun uitkering af te nemen?
Waar zijn de ecologische wetenschappers die hun kennis en voorstellen voor een rechtvaardige transitie kunnen inbrengen? Waar zijn de demografen die hebben berekend dat langer werken niet nodig is om de pensioenen te betalen? Waar zijn de vertegenwoordigers van de vakbonden, de organisaties waar armen het woorden nemen, de bewegingen die strijden tegen racisme, de genderspecialisten? De mobiliteitsdeskundigen? De gezondheidsonderzoekers? De onderwijsdeskundigen? Waar zijn de cultuur- en jongerenwerkers en de visionaire kunstenaars?
We zijn allemaal de economie, een relance moet dus multidisciplinair bedacht worden om toekomstvaardig te zijn.
Het volstaat ook niet om die ‘andere’ stemmen aan bod te laten komen in het maatschappelijke relancecomité dat deze week zal worden samengesteld. Want dan zou de economie richting TINA gaan en de maatschappij voor TAMARA kiezen. Zo werkt het niet.
Na deze diepe crisis is het van cruciaal belang dat die twee groepen samensmelten tot één comité waarin de economie ten dienste van de mens, en de mens binnen de grenzen van de planeet geplaatst worden. Mogen we dan meteen ook een nieuwe naam suggereren? Noem het comité #BeterNaCorona.
Het initiatief #BeterNaCorona werd gelanceerd door Apache, De Wereld Morgen, Minerva, MO*, KifKif, Oikos, Furia, Lava, Sampol, Aktief en de Gids op Maatschappelijk Gebied.
Illustratie: © Fatinha Ramos
Apache.be-hoofdredacteur Karl van den Broeck (°1966) is journalist sinds zijn 20ste. Eerst 18 jaar bij De Morgen, dan vijf jaar als hoofdredacteur bij Knack en sinds 2011 freelance. Cultuur (en dan vooral literatuur) politiek en geschiedenis zijn zijn passies. Tussendoor maakt hij tentoonstellingen en schreef hij een boek waarin hij probeert te verklaren waarom we nog altijd de indianen willen redden. Sinds 2014 is hij deeltijds Agora-coördinator bij BOZAR. In 2001 won hij de Vacature Persprijs. Op Twitter gekend als kvdbroec
Gie Goris is hoofdredacteur van MO*, en sinds december 1990 voltijds actief in de mondiale journalistiek.
Word jij lid van Apache? Lees direct verder en steun onafhankelijke onderzoeksjournalistiek. Nu al vanaf 6,25 euro per maand.
Ja, ik word lid
– Waar zijn de mensen die zeggen dat de arbeid geen koopwaar mag zijn, wat al jaren in een document staat van de Internationale Arbeidsorganisatie?
– Waar zijn de mensen die gaan zeggen dat die ellendige particratie geen snipper te maken heeft met het begrip democratie. Dat particratie tegengesteld is aan democratie.
Wie vindt dat de huidige particratie niets met democratie te maken heeft, moet miet op de partijen stemmen die aan de ‘particratie’ deelnemen. Als er geen is, zelf een oprichten. Dat kan.
Wat is democratie in uw ogen dan wél?
> “Wat is democratie in uw ogen dan wél?”
Ik ga geen 50 zinnen neerzetten, die waarschijnlijk geen verschil maken. Maar misschien beginnen met de woordenboek definitie van dikke Van Dale? Zou al een wereld van verschil maken, want nu bepalen partijvoorzitters en hun hofhouding de politieke keuzes. Of de plaats op de lijst van iemand die al dan niet dwarsligt, maar toch geen ja-knikker is.
En oh, misschien de geldtransfer van de publieke middelen naar de partijen afvoeren?
Terechte kritiek op de fossielen die zijn aangesteld voor de relance. Ze debiteren achterhaalde “kennis” die nog stamt uit de OECD Jobs Strategy uit 1994. Een geluk dat niemand van hen in een crisis aan het roer staat of de automatische stabilisatoren zouden niet een fractie zo krachtig gewerkt hebben.
En dat terwijl YouGov in het Verenigd Koninkrijk meer dan 70% van de bevolking gewonnen weet voor een baangarantie, een idee dat door de fossielen enkele jaren geleden nog met de grond gelijk werd gemaakt.
Met dank aan Apache en MO om dit aan de kaak te stellen. Het is te gek voor woorden hoe eenzijdig de economie wordt bekeken.
(Laat ons niet vergeten dat ondertussen voldoende aangetoond is dat de business en economische opleidingen psychopathisch gedrag induceren in studenten.)
Dat kunnen we echt wel missen nu.
#BeterNaCorona
Beste Apache redactie en beste mensen van #BeterNaCorona:
Ik ben het helemaal eens met de inhoud van bovenstaand artikel. Inderdaad, de aanhangers van terug naar ‘Business as usual’ zijn de bevolking volop aan het voorbereiden op het post-Corona tijdperk en ja, als die groep zijn gang mag gaan en vrije baan krijgt dan zal het niet worden als voorheen maar zal het nog veel slechter worden.
En ja, ook ik stel mij de vraag waar al diegenen die een andere, betere, menselijke samenleving willen nu zijn. Je hoort of ziet ze amper terwijl de usual suspects overal vrije baan krijgen.
Dit moet afgeblokt worden en de (ongetwijfeld) grote groep die het anders wil mag dit momentum niet missen, niet deze keer. Indien wel dan stevenen we regelrecht af op een nog grotere ramp dan deze die we nu kennen.
Daarom doe ik hier nogmaals een oproep om een zo breed mogelijk front te vormen van alle organisaties en individuën die streven naar een ander samenlevingsmodel.
Maak eindelijk eens werk van een wervend, enthousiasmerend programma dat door brede lagen van de bevoling gedragen kan worden. Dat is momenteel niet zo moeilijk. Blijf niet in jullie ivoren torens zitten en verval niet in gekissebis over wie nu precies gelijk heeft. Overstijg voor éénmaal jullie meningsverschillen en treedt als één blok volop in het licht. Zeg luid en duidelijk wat er onmiddellijk kan en moet gebeuren en wat de doelstellingen zijn op de wat langere termijn.
Dit is een scharniermoment voor de wereld in zijn geheel en a.u.b. laten we dit niet missen.
En, oh ja, zou ik eindelijk eens een reactie kunnen krijgen op wat ik hier schrijf?
Ok Camiel, is het goed als ik jou antwoord? ☺
Ik ben het roerend met je eens en ondanks dat #BeterNaCorona door diverse organisaties ondersteund en gelanceerd wordt zie ik niets meer dan een facebook pagina zonder structuur. Als individu kan ik niet meer dan een steentje in de rivier verleggen en aangezien ik weiger om een facebook account te onderschrijven blijf ik volledig buiten spel.
Ik had graag onder ‘die ene noemer’ een protestbrief gezien die iedereen digitaal kan ondertekenen om dan naar onze beleidsmensen te worden verstuurd. Met andere woorden, om een kans op slagen te hebben moet de marketing echt wel goed zitten en gezien Apache als onafhankelijk orgaan het meeste vertrouwen geniet zou het prettig zijn uit deze hoek enig doortastend initiatief te zien. Moet er financieel bijgedragen worden om dit initiatief in de kijker te zetten dan is dat maar zo, ik ben bereid een duit in het zakje te doen. Voor niets gaat de zon op al is ook dat in het aanschijns des levens maar voor even. Ik wordt hier begot nog poëtisch van ook! ☺
Eindelijk nog eens iemand die ook een facebook account principieel weigert. Vraag met aandrang, ook aan Apache, om niet met facebook te werken. Met grote dank.
Tom Naegels heeft er in een artikel in de DS (21/03/2020) al op gewezen: “Wie hoopt dat uit deze ellende historische hervormingen geboren worden, zal zich moeten organiseren om die tot stand te brengen.”
Elke (machts)structuur is als een levend organisme dat er alles zal aan doen om ook verder in leven te blijven / te blijven bestaan. Daar gaat niet noodzakelijk veel rationaliteit of wijsheid mee gepaard.
Ik troost mij met de gedachte dat Margaret Thatcher zowel als Ronald Reagan hun laatste jaren als een levend organisme hebben doorgebracht, de kilheid die ze zelf veroorzaakten in persoon hebben ervaren.
Het probleem is dat links moeite heeft te leren uit het verleden. Mitterrand was zeker even erg dan Thatcher en Reagan.
In plaats van orde op zaken te stellen werd in ‘83 gekozen voor domme besparingen die de werkloosheid boven 10% duwden, alleen om de inflatie te beteugelen.
Maar de inflatie was er alleen maar door de combinatie van een munt die waarde verloor en stijgende lonen om de gevolgen van de oliecrisis op te vangen.
Had men Chevenement aan boord gehouden, de franc gefloat, en kapitaalcontroles ingevoerd naast de hogere belastingen en daarbij gelijktijdig de vakbonden ingetoomd wat looneisen betrof in die woelige periode, had Europa er wellicht vandaag veel beter uitgezien.
In plaats daarvan krijgen we de eeuwige discussie waarbij rechts een wreed politicus als Thatcher adoreert en links een laf politicus als Mitterand blijft op handen dragen, terwijl het allemaal te slecht voor woorden was en we meer van hetzelfde blijven krijgen telkens weer.
https://www.nytimes.com/1983/06/05/world/mitterrand-is-facing-crisis-of-confidence-on-economic-issues.html
De socialisten doorheen Europa zijn idd al 40 jaar mee schuldig aan het uitrollen van het egocentrisch neoliberalisme. Interessant in deze is het boek ‘niemandsland’ van Marcel Van Dam (Nederlands politicus en socioloog) waarin hij uitlegt hoe deze gedachten sluipenderwijs in het collectief geheugen binnensloop. Ook in dat van de socialisten dus.
Het resultaat hiervan mochten we in België trouwens nog vaststellen in 2011 bij het vormen van de regering Di Rupo waarbij Bruno Tobback als pas verkozen partijvoorzitter er als de kippen bij was om samen met Vincent Van Quickenborne en dat zelfs retroactief en naar eigen zeggen vanwege de hoogdringendheid onmiddellijk enkele drastische pensioenmaatregelen trof. Ook Monica De Coninck blonk uit in haar arrogante zelf waarbij ze lustig meedeed aan het schofferen van werklozen en steuntrekkers. Tot vandaag heeft de partij hen nooit teruggefloten, één van de voorwaarden nochtans waarom ik heel eventueel misschien mijn vertrouwen opnieuw aan de socialisten zou schenken.
Ze hebben er geen weet van hoeveel boosheid er in mijn hart schuilt voor dit verraad. Een collectieve schuldbekentenis van de socialisten zou bovendien niet misplaatst zijn.
Dirk,
Ik ben het met je eens dat de ommekeer niet zal gebeuren via Facebook. Men spreekt voortdurend over ‘sociale media’ als men het over Facebook, Twitter, Instagram en tutti quanti heeft maar men schijnt te vergeten dat dit enkel vehikels zijn om de Zuckerbergen van deze wereld nog rijker te maken dan ze al zijn. Ik vind niks sociaal aan die media.
Verder lijkt het idee van een protestbrief mij een goed begin.
Vandaag publiceerde Apache ook een artikel met als titel ‘Partijprogramma’s compleet achterhaald door Corona crisis’. Blijkbbar draaien de studiediensten van de partijen op volle toeren en onderaan het artikel maakt Apache een samenvatting van de belangrijkste punten per thema. Mij lijkt het dat er voldoende overeenkomsten zijn om een breed links front te vormen vna PS – SP.A – PVDA/PTB – Groen en Linkse liberalen. Dat, aangevuld met een zo breed mogelijke waaier van middenveldorganisaties, betrokken burgers en wetenschappers, en voorgesteld aan het hele land in duidelijke, begrijpelijke taal voor iedereen, zou al een hele stap vooruit zijn.
Ik kan enkel hopen dat de initiatiefnemers van #BeterNaCorona dit ook lezen maar vooralsnog heerst aan die kant een oorverdovende stilte en dat verontrust mij in hoge mate want de aanhangers van terug naar ‘Business as usual’ zitten ondetussen niet stil en hebben nog altijd het speelveld voor hen alleen.
Camiel, ik heb aan jouw betoog weinig meer toe te voegen dan dat we het momentum niet mogen laten voorbijgaan. Het is tijd om orde op zaken te stellen.
Samen met MSM zijn de sociale media FB, Twitter, Google, Instagram etc…. de hersenspoelers van het gepeupel die verslaafd de overweldigende, evenwel zeer efficiënte propagandamachine, hun leven en denken laten bepalen zonder er zich vragen bij te stellen en niet tot persoonlijke analyses kunnen komen. Het zijn de echokamers van de ,,Masters of Mankind” die er handig gebruik van maken om hun verwoestende agenda door te drukken. De brainstorming moet ruimer en meer divers maar de ecologische wetenschappers blijven onzichtbaar achter een autistisch misbruikt kind , de ethische bankiers die niet langer gratis geld printen voor de casino financiële terroristen moeten nog geboren worden en we vragen ons af waar de vredesbeweging is gebleven, de anti-Nato activisten, de anti-oorlog demonstranten en waar zijn de politici die de moed opbrengen om de nutteloze aankoop van de F-35 miskleun te annuleren?
We kunnen eindeloos speculeren over hoe de Belgische dorpspolitiek zich zal ontwikkelen maar vergeten te kijken naar wat er zich in de EU voltrekt. Vermoedelijk zijn alle partijen evenzeer de kluts kwijt en weten niet van welk hout pijlen maken. Veel zal afhangen in hoeverre de EU zijn bestaan nog kan rechtvaardigen wanneer het blok kapseist en op het punt staat te desintegreren. Dan moet er niet langer reikhalzend naar Brussel worden gekeken voor instructies of excuses maar zal ieder voor eigen deur moeten vegen, zeker wanneer ook de EURO mee sneuvelt op het economische slagveld. We staan slechts aan het begin, unchartered territory, you ain’t seen nothing yet.