Je kan dit artikel uitzonderlijk gratis lezen. Niet alle artikels van Apache over het coronavirus zijn gratis te lezen. We vinden het wel belangrijk dat iedereen correct geïnformeerd wordt over het virus.
Wil jij ook de andere artikels kunnen lezen en onze kritische en diepgravende journalistiek mee mogelijk maken? Word dan lid van Apache. Ben je al lid? Deel dit artikel gerust met je vrienden en familie, zodat ook zij breed geïnformeerd worden.
Op woensdag 15 april lanceerden elf media en denktanks een oproep om “samen, grondig en toekomstgericht na te denken over de manier waarop dit complexe land, deze struikelende Europese Unie en deze verdeelde wereld beter kunnen worden na corona.”
De initiatiefnemers (Aktief, Apache, DeWereldMorgen, De Gids op Maatschappelijk Gebied, Furia, Kifkif, Lava, Denktank Minerva, MO*, Oikos en Sampol), die zich allemaal progressief noemen, verstaan onder ‘beter’ in de eerste plaats ‘socialer’ en ‘ecologischer’. Het was al in januari dat VUB-professor Eric Corijn de eerste contacten legde om tot deze oproep te komen. Toen was er van de coronacrisis nog geen sprake.
De oproep werd gelanceerd via de communicatiekanalen van de 11 media en denktanks zelf, maar ook door de VRT en Belga. Op Twitter was de lanceringstekst een hele dag ‘trending’ in België. In de andere media was er sporadisch ook aandacht; een artikel in De Morgen en een vermelding in de veelgelezen column van Rik Van Cauwelaert in De Tijd. Toeval of niet, maar enkele vertegenwoordigers #BeterNaCorona kregen in diezelfde week ook de kans om hun ideeën uiteen te zetten in de mainstreampers: Eric Corijn in De Morgen en Dirk Holemans (Oikos) in De Standaard.
Bijdragen
Vanuit het hele land stroomden ook reacties toe bij ‘de elf’. Honderden mails van gewone mensen die allemaal hun bescheiden bijdrage wilden leveren tot het debat. Ook steunbetuigingen van organisaties zoals vakbonden, burgerbewegingen, en bedrijven.
'We roepen iedereen die een gefundeerde en uitgewerkte bijdrage wil leveren aan het debat op om die bijdrage aan te bieden'
Een misverstand moet meteen uit de wereld worden geholpen. De oproep is geen petitie. Dat zou ook vrij steriel zijn. Handtekeningen verzamelen voor een oproep tot debat rond zeven vragen, is een beetje mager. De partners in #BeterNaCorona wilden zelf geen afgebakend ‘draaiboek’ of ‘programma’ schrijven voor de toekomst. Ze wilden enkel dat ideeën die vaak worden afgeserveerd als ‘utopisch’ een ernstige kans zouden krijgen op het publieke forum.
Om de dynamiek van #BeternaCorona te versterken, verfijnden de initiatiefnemers hun strategie. Woordvoerder Tine Hens: “Wij roepen iedereen die een gefundeerde en uitgewerkte bijdrage wil leveren aan het debat rond concrete voorstellen voor de toekomst op om die bijdrage aan te bieden aan een van de elf media en denktanks. De andere partners zullen die bijdrage dan ook delen op hun platformen waardoor ze een veel groter bereik kunnen krijgen."
Er is ook een Facebook-pagina van #BeterNaCorona en een Twitter-account. Er wordt ook gevraagd om alle bijdragen te delen met de bekende hashtag (#BeterNaCorona).
In de komende weken zullen de zeven vragen die in de oproep werden gesteld worden behandeld. Daarvoor zal telkens een aparte oproep worden gedaan. De zeven thema’s zijn: ‘Een slagkrachtige overheid’, ‘Een vitaal middenveld’, ‘De economie heeft een nieuw kompas nodig’, ‘Ongelijkheid schaadt’, ‘De toekomst moet beter, niet steeds meer’, ‘Rechtvaardige mondialisering, meer samenwerking en ‘Groene jobs en investeringen.’
Onverdachte hoek
De academische en politieke wereld heeft duidelijk niet gewacht op de oproep van #BeterNaCorona om alle zekerheden van de (neo-)liberale democratieën overboord te gooien. Het valt op hoeveel voorstellen die vroeger enkel aan de linkerzijde (en zelfs de zogenaamde ‘extreem-linkerzijde’) weerklonken nu gemeengoed zijn in interviews met politici, economen, politieke wetenschappers en commentatoren die zich eerder in het centrum of zelfs aan de rechterzijde van het ideologische spectrum ophouden.
Internationaal regent het voorstellen die twee maanden geleden nog compleet onbespreekbaar waren
Sommige ideeën worden zelfs volop in de praktijk gebracht. De Standaard-journalist Marc Reynebeau somde er een paar op in zijn voortreffelijke wekelijkse column. Zo voert Milaan al maatregelen in om 35 kilometer aan straten te reserveren voor voetgangers en fietsers. Ook Brussel kondigde dit al aan. Bedoeling is dat mensen de kans moeten krijgen om aan ‘social distancing’ te doen wanneer ze zich op straat begeven. En dan moet de auto wijken voor… uitwijkende voetgangers.
Een ‘hot’ voorstel dat hij signaleert, is de vermogensbelasting. Centrum(-linkse) partijen pleitten in het verleden zelden voor een pure ‘rijkentaks’, maar eventueel wel voor een (vaak bescheiden) belasting op de winst die gemaakt wordt op vermogen (aandelen bijvoorbeeld). Maar nu schaart naast John Crombez (sp.a) en Meyrem Almaci (Groen) ook Georges-Louis Bouchez (MR) zich achter het idee van een crisisbelasting op grote vermogens.
CD&V-voorzitter Joachim Coens kondigde een maand geleden al aan dat er een ‘rechtvaardige fiscaliteit’ moet komen waarbij iedereen ‘naar draagkracht’ bijdraagt. Minister Alexander De Croo (Open Vld) heeft dan weer oren naar het voorstel van de… PVDA om geen crisissteun te geven aan bedrijven die hun geld in belastingparadijzen hebben ondergebracht.
Ook The Financial Times is voorstander van hogere vermogensbelastingen en De Tijd wond zich deze week op dat de CEO’s van de grootste Belgische bedrijven nog niet hadden voorgesteld (zoals veel sportlui) om een deel van hun loon in te leveren. Trends woog pro en contra’s af van zes scenario’s om de schulden die nu gemaakt worden weg te werken. Bijna alle specialisten die ze contacteerden waren voor een crisisbelasting, tegen besparingen en voor het (deels) kwijtschelden van de staatsschuld.
Internationaal regent het ook voorstellen die twee maanden geleden nog compleet onbespreekbaar waren. Zo stelt het IMF in een recente nota voor om de vermogens meer te belasten, de koopkracht van de burgers rechtstreeks te versterken en bedrijven die het transport van mensen bevorderen niet te bevoordelen. Hoe minder mensen zich verplaatsen, hoe beter.
Verschil met kredietcrisis
Er wordt nu duidelijk anders gereageerd op de crisis dan op de kredietcrisis. De centrale banken strooien kwistig honderden miljarden in het rond om de economie overeind te houden. De vraag of dat geld ooit moet worden terugbetaald is nu aan de orde. En steeds meer economen, pleiten ervoor om de schulden die nu gemaakt worden tussen haakjes te zetten.
Moeten de honderden miljarden die de centrale banken in het rond strooien ooit worden terugbetaald?
Peter Praet, de voormalige hoofdeconoom van de Europese Centrale Bank zei in een interview met L’Echo dat Europa geen rente mag aanrekenen aan Italië of andere landen die in de problemen komen. Ook moet de terugbetalingstermijn in de heel verre toekomst worden gelegd. Professor Paul De Grauwe gaat nog een stap verder. Hij pleit ervoor om de staatsschuld van België gewoon met een derde kwijt te schelden.
De opperbelegger Georges Soros laat alle remmen los. Hij stelt voor dat Europa voor 1 triljoen euro aan obligaties (eurobonds) zou uitschrijven die… nooit zouden moeten worden terugbetaald. Dat komt doodeenvoudig neer op het onbeperkt drukken van geld.
Dit is trouwens geen primeur, zegt Soros. Eerder deed Groot-Brittannië het al om de Napoleontische oorlogen en de Eerste Wereldoorlog te financieren. Die obligaties konden nog tot in 2015 worden verhandeld. De Verenigde Staten deden hetzelfde in 1870. Wat een contrast met de arme Grieken die nu nog steeds betalen voor de steun die ze in 2009 kreeg van de EU en het IMF.
De Franse president Emmanuel Macron wil voor dit jaar een moratorium op de schuldaflossingen van de Afrikaanse landen en pusht Vladimir Putin om het voorstel van de Verenigde Naties te omhelzen om wereldwijd een staakt-het-vuren af te kondigen.
Politieke partijen
Al deze voorstellen en het levendige debat dat erover is losgebarsten, toont aan hoe steriel en schraal het politieke debat in België geworden is. Vorige maandag kreeg N-VA-voorzitter Bart De Wever maar liefst een kwartier zendtijd op De Ochtend op Radio 1 voor een oproep aan de Vlaamse partijen om een Vlaams front te vormen dat de Franstalige partijen zou dwingen om een volwaardige federale regering te vormen die crisis zou aanpakken.
Politiek is macht verzamelen rond ideeën, niet rond personen
Opvallend was het ontbreken van elk concreet voorstel, behalve een dringende oproep om de economie opnieuw op te starten en een exitplan uit de lockdown op te maken. Wel waarschuwde De Wever voor de “afgrond” waarin de PS en Ecolo het land zouden storten als ze aan de macht zouden komen.
Het leek wel op een wanhoopspoging, waarbij hij lijkt te vergeten dat de vroegere Zweedse regering geen meerderheid meer heeft en de steun van sp.a en cdH nodig heeft om aan voldoende zetels in het parlement te raken. Als De Wever een Vlaams front wil smeden kan dat alleen maar op basis van inhoud, van gedeelde voorstellen. Politiek is macht verzamelen rond ideeën. Niet rond personen.
Bart Sturtewagen formuleerde het wellicht nog het scherpst in De Standaard: “Liever dan de komende maanden dezelfde vruchteloze palavers te hervatten, moet ook bij ons aan een inhoudelijke deal worden gewerkt. Het veld is breed genoeg: een eerlijker belastingbeleid kan vergezeld gaan van een echt antwoord op de klimaatuitdaging en investeringen in gezondheidszorg met het versterken van de eigen strategische maakindustrie.”
Het blijft wachten op de nieuwe voorstellen van de meeste Belgische politieke partijen
Maar het blijft wachten op de nieuwe voorstellen van de meeste Belgische politieke partijen. Nochtans zouden die er best zijn (bij voorkeur ook doorgerekend) op het moment dat er een nieuwe regering moet worden gevormd of nieuwe verkiezingsprogramma’s moeten worden geschreven.
De enige partij die haar voorstellen bekendmaakte was de PS. Deze “linkse recepten” (dixit De Tijd) werden snel afgeserveerd in Vlaanderen als een opportunistische poging om electoraal garen te spinnen bij de coronacrisis. Wie de voorstellen van begin april leest, ziet echter weinig verschil met de pagina’s van Trends, de Financial Times of de persmededelingen van het IMF.
Groen-fractieleider Kristof Calvo lanceerde de oproep aan de progressieve partijen om te mobiliseren rond het thema ‘basisinkomen’; een idee dat op het moment dat een derde van de Belgische werkende bevolking op tijdelijke werkloosheid is geplaatst, minder van de pot gerukt lijkt dan ooit.
Eén ding is zeker. Welke ook de samenstelling van de volgende federale regering ook zal zijn, ze zal maatregelen moeten treffen die een pak ‘linkser’ zullen zijn dan de voorstellen die informateur Paul Magnette (PS) in december deed aan de paarsgroene partijen en CD&V.
Uitgelichte foto: Nick Fewings (Unsplash)
