Dit artikel verscheen eerst bij MO.be en verschijnt ook op Apache als onderdeel van een samenwerkingsafspraak.
Je leest dit artikel uitzonderlijk gratis. Wil jij ook de andere artikels kunnen lezen? Word dan nu lid van Apache.
"Het leek ondenkbaar, maar er is nog minder te doen dan anders", zegt Ibrahim Albatta. Dan valt de haperende lijn weer uit. Zijn internet is 'op', zegt hij wanneer we voor de vierde keer ons knipperlichtgesprek verderzetten.
Negen maanden al bracht deze Palestijn al door in het tijdelijke opvangcentrum van asielzoekers voor gezinnen en alleenstaanden in Mechelen. In die negen maanden had hij steeds meer het gevoel dat de pauzeknop van zijn leven ingedrukt bleef. Vandaag lijkt die pauzeknop hopeloos vast te zitten.
Alle activiteiten in het opvangcentrum zijn bevroren door de lockdown, de noodmaatregel waarbij je je huis niet uit mag tenzij het voor een dringende reden is. Weg met de trajectbegeleiding naar werk. Weg met de toegang tot taalgroepen, tot de stadsbibliotheek, tot een computer. Weg met de evidentie om naar buiten te gaan. De lockdown weegt extra zwaar voor de bewoners van het opvangcentrum, gevestigd in een voormalig ziekenhuis in Mechelen.
Afstand bewaren in groepsopvang
In alle opvangcentra werden stevige maatregelen opgelegd om corona te bestrijden. En dat is geen eenvoudige klus voor centra met grote groepen. In het Mechelse opvangcentrum verblijven momenteel liefst 230 mensen. De helft daarvan zijn gezinnen, de andere helft alleenstaanden.
"Social distancing of afstand houden is de topprioriteit binnen de maatregelen die we in onze centra hanteren", zegt Ine Tassignon, woordvoerster van Rode Kruis Vlaanderen. "De ontspanningsruimten in de centra zijn gesloten."
‘Niemand kan 24 uur op 24 uur opgesloten blijven op een kamer in een groot asielcentrum’
"Maaltijden worden anders georganiseerd. Bewoners die een kamer alleen hebben, halen hun eten op volgens aangeduide tijdstippen om wachtrijen te vermijden. Ze eten alleen op hun kamer. Anderen kunnen volgens een ploegensysteem in de sociale refters eten, waar we tafels hebben weggenomen om meer ruimte te creëren. Enkel mensen die de kamer delen, mogen samen eten."
Uiteraard, zegt Tassignon, is het bewoners van de opvangcentra toegestaan om naar buiten te gaan, net zoals iedereen, als ze de maatregelen respecteren. "Onze medewerkers in de centra informeren alle bewoners apart over die maatregelen. Ze leggen uit wat essentiële en wat niet-essentiële verplaatsingen zijn. Maar de bewoners kunnen evengoed joggen, wandelen of badmintonnen. Dat stimuleren we ook, want niemand kan 24 uur op 24 uur opgesloten blijven in zo’n groot centrum."
Het is haast ondenkbaar, maar niet iedereen lijkt daar begrip voor te hebben. Zo protesteerden buurtbewoners van een Limburgs opvangcentrum dat de bewoners zich buiten het opvangterrein begaven. "Gelukkig blijft het protest beperkt tot één centrum", zegt Tassignon.
Volgens de Palestijnse Ibrahim hebben de meesten in het Mechelse centrum die boodschap van social distancing nochtans goed begrepen. Om niet het gevoel te hebben dat hij zijn dagen in een isoleercel doorbrengt, gaat ook hij af en toe naar buiten. "Ik ga soms joggen of wandelen met een medebewoner. Geloof me, we houden twee meter afstand van elkaar en van anderen."
Ieder zijn voedsel in tijden van corona
"We merken dat ook nieuwkomers in België de dingen oppikken, en dat ze meestal wel begrijpen wat de maatregelen inhouden", zegt Wannes Buelinckx, vrijwilliger en een van de trekkers van Welcome in Mechelen. "Iedereen blijft zoveel mogelijk binnen."
Ook deze vrijwilligersorganisatie heeft alle activiteiten opgeschort en communiceert online over de coronamaatregelen. Ze doet dat onder meer met meertalige informatiefiches van het Agentschap Integratie en Inburgering. "Het lukt dus," zegt Wannes Buelinckx, "maar ik maak me wel zorgen, ook over de toegang tot voedsel voor kwetsbare groepen."
In Mechelen werden de sociale restaurants gesloten. Voedselbedelingen voor kwetsbare mensen werden noodgedwongen stilgelegd. De winkel van vrijwilligersvereniging Sint-Vincentius is gesloten. "Normaal gezien kunnen zo’n 120 gezinnen of 250 mensen hier een keer in de maand eten komen 'shoppen'", zegt Marina Rottiers. "Dat is weggevallen, omdat al onze vrijwilligers tussen de zestig en tachtig jaar oud zijn, en dus tot een risicogroep behoren."
Ook andere voedselbedelingen werden stilgelegd door de opgelegde richtlijnen en beperkingen. De voedselbedelingen via Steunpunt Asiel en Migratie, via het Sociaal Centrum, via AMAI en Bet Hesana.
‘We horen hoe velen hun jobs in de zwarte arbeidscircuits zijn kwijtgeraakt. Dus ja, er is grote angst.’
Het goede nieuws is dat de stad Mechelen vanaf vrijdag 20 maart bijkomende inspanningen doet en een eigen voedselbedeling opzet. "Toegang tot voedsel is een topprioriteit", zegt de Mechelse schepen van Welzijn Gabriella de Francesco (Groen). "Het is zeker denkbaar dat de voedselarmoede zal toenemen omdat steeds meer mensen, ook mensen in kwetsbare situaties, hun job kwijtraken."
Doordat veel mensen eten hamsteren, zijn initiatieven als de voedselbanken lamgelegd. Supermarkten moeten daardoor constant rekken aanvullen. Wat vroeger naar de voedselbanken ging, valt nu weg.
Daarom lanceert de stad Mechelen ook een solidariteitsoproep: met ‘Hamster eens voor een ander’ nodigt ze burgers, winkels en restaurants uit om voedsel te schenken in een inrij-depot, binnen de lockdownvoorschriften. De stad bekijkt ook met supermarkten en restaurants hoe ze voedselbedeling via voedseloverschotten opnieuw op gang kunnen trekken.
Precair verblijfsstatuut maakt corona-angst groter
De voorbije dagen was het opvallend stil aan het pleintje voor de deur van het Mechelse Steunpunt Asiel en Migratie. Het inloopcentrum is gesloten, maar de telefoon staat niet stil, zegt coördinatrice Leen Geys.
"De situatie verandert zo snel", zegt Geys. "We bieden hulpverlening aan mensen in precaire verblijfssituaties en bereiken zo ongeveer honderd gezinnen. We horen hoe velen hun jobs in de zwarte arbeidscircuits zijn kwijtgeraakt. Dus ja, er is grote angst."
Geys prijst de samenwerking met de Mechelse stadsdiensten, die uitstekend verloopt. "De stad luistert zeker naar onze hulpvragen en de knelpunten die we tegenkomen. Ik ben al gerustgesteld: de meest kwetsbare mensen kunnen terecht bij de voedselbedeling van de stad."
‘We willen ook internet te beschikking stellen aan maatschappelijk kwetsbare gezinnen met kinderen in het secundair onderwijs.’
Een van de knelpunten is hoe gezinnen tijdens de lockdown toegang kunnen krijgen tot internet en een computer, want die hebben ze vaak thuis niet. "Nu ons inloopcentrum gesloten is, is ook de computerruimte niet meer toegankelijk", zegt Geys.
"We zetten nu een uitleenaanbod op poten gezet voor gezinnen die een laptop nodig hebben", reageert Anke Anthoni, stedelijke coördinator leerrecht en gelijke onderwijskansen. "We willen ook internet te beschikking stellen aan maatschappelijk kwetsbare gezinnen met kinderen in het secundair onderwijs. Daarvoor zullen we ook samenwerken met eerstelijnsorganisaties die dicht bij die gezinnen staan, zoals het Steunpunt Asiel en Migratie. We bekijken hoe we kunnen samenwerken met Telenet, dat publieke internetverbindingen aanbiedt voor leerlingen zonder internettoegang."
Zelfisolatie voor daklozen?
"Ik maak me zorgen om de gezinnen die met zeven op een studio wonen, zonder tv, zonder tuin, zonder terras", zegt Leen Geys. "Hoe gaan die de komende tijd doorbrengen? En wat met mensen die geen dak boven het hoofd hebben? Hoe kunnen we hen beschermen wanneer iedereen in zijn huis moet blijven?"
‘Wat als dit langer duurt dan een maand? Dan kunnen we mensen niet zomaar op straat zetten.’
Een vreemde interpretatie van die lockdown is alvast die van de Belgische Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ). Die federale overheidsdienst liet immers driehonderd mensen vrij uit de gesloten asielcentra. Het gaat om ‘vreemdelingen zonder wettig verblijf die geen strafbare feiten van openbare orde hebben gepleegd.’
"Vreemd dat ons land beslist om die mensen op de straat te zetten zonder flankerende maatregelen, net nu wordt verplicht om 'in uw kot te blijven’", zegt Orbit vzw. "De overheid is verplicht om maatregelen te voorzien om mensen te beschermen, in het kader van de volksgezondheid."
Ook de Centra Algemeen Welzijnswerk maken zich zorgen. Ze roepen lokale besturen op om samen te zoeken naar duurzame oplossingen voor daklozen en thuislozen. CAW Boom-Mechelen-Lier vangt vandaag in de acute opvang voor daklozen negen personen en een eenoudergezin op.
"Momenteel is er geen probleem", zegt Janne Geyskens van het CAW. "Mensen kunnen nog gewoon terecht in de acute opvang. Daar kunnen ze maximaal een maand verblijven. Maar wat als mensen ziek worden? Wat als de lockdown langer duurt dan een maand, waar het nu naar uitziet? Dan kunnen we mensen niet zomaar op straat zetten. Maar wat als anderen acute opvang nodig hebben? Zowel hier als in ons vrouwenvluchthuis hebben we extra buffers nodig."
‘Onze paramedici monitoren dagelijks zieke mensen’, zegt Ine Tassignon van Rode Kruis Vlaanderen. ‘Er wordt, zoals u weet, niet meer getest op corona. Als er een vermoeden is van corona, gaan mensen preventief in quarantaine, samen met eventuele kamergenoten.’
Blijft de vraag hoe het personeel van het Rode Kruis zichzelf beschermt. De hulpverleners beschikken voorlopig nog wel over mondmaskers maar die nemen de besmettingsgevaren slechts gedeeltelijk weg.
Bij de daklozenopvang van de CAW’s ontbreken die mondmaskers. Krijgen de personeelsleden in de opvanghuizen daar toegang toe, nu er vannacht een grote lading in België is toegekomen? Dat is onzeker.
‘Momenteel zijn er alleen al in het vrouwenvluchthuis twee van de vijf personeelsleden ziek’, zegt Janne Geyskens. ‘In de andere opvanghuizen zijn er nog geen zieke personeelsleden gemeld. We hebben in ons CAW wel proactief een pool aangelegd van CAW-hulpverleners die invallen in onze opvanghuizen wanneer die onderbemand zouden raken door ziekte.’
