'Laat mensen in armoede niet aan hun lot over' *

Armoedeorganisaties trekken aan de alarmbel. De coronacrisis kan mogelijk extra zware gevolgen hebben voor mensen in armoede. De organisaties verwijzen onder meer naar de onzichtbare problemen die zich momenteel stellen, zoals het gebrek aan voedseloverschotten voor de voedselbanken.

Voedselbanken

“Voedselbanken komen nu zonder voedsel te zitten door het hamstergedrag van mensen. Er zijn geen overschotten meer, want de winkels worden leeggehaald", zegt David de Vaal van het Netwerk tegen Armoede.

Ook vrijwilligers bij de voedselbanken vallen weg door de corona-situatie. “Veel voedselbedelingen werken met vrijwilligers, en dat zijn vaak vrijwilligers met een kwetsbaar profiel. Zo'n 90% van de vrijwilligers bij de vereniging Sint-Vincentius zou een risicoprofiel hebben, dus die kunnen nu het vrijwilligerswerk niet meer doen.”

In Antwerpen besliste de Voedselbank om niet langer verse producten te verdelen onder liefdadigheidsverenigingen en distributieplatforms. Er wordt gekeken of er nog houdbare producten tot bij de verenigingen kunnen geraken. De acute situatie heeft inderdaad te maken met de beschikbaarheid van vrijwilligers, bevestigt de Belgische Federatie van Voedselbanken.

"Gezien de gemiddelde leeftijd bij de vrijwilligers, heerst ook daar wat ongerustheid", zegt gedelegeerd bestuurder Jef Mottar. "Hetzelfde probleem stelt zich overigens ook bij de associaties, ook daar zijn de vrijwilligers vaak senioren." De federatie merkt overigens nu al dat verenigingen minder afnemen en zal daarom een campagne lanceren om 'tijdelijke' vrijwilligers te werven.

Er zijn ook bezorgdheden over de bevoorrading. "Bepaalde bevoorrading valt weg omdat er geen overschotten meer zijn", zegt Mottar. "De voedingssector raakt alles kwijt en van sommige producten is ook alles bij de retail weg. Er zijn dus minder overschotten en dat heeft te maken met de hamsterwoede."

"Bovendien hebben we nu alles kunnen wegschenken dat aangeboden werd door horeca die gesloten is sinds dit weekend, maar ook die voorraad verse producten zal opgebruikt geraken", stelt Mottar. "We hebben geen buffer, en dus is er een risico op tekorten. We bekijken dag per dag en hopelijk kunnen we dit bolwerken. Maar er zullen effecten zijn, dat is duidelijk."

Afsluitingen water en energie

Armoedeorganisaties Netwerk tegen Armoede, Welzijnszorg en ATD Vierde Wereld riepen woensdag lokale besturen, dienstverleners en scholen op om mensen in armoede niet aan hun lot over te laten.

"We vragen de (tijdelijke) opheffing van maatregelen met grote impact zoals uithuiszettingen, afsluitingen van nutsvoorzieningen en beslagleggingen", schrijven ze. "We moeten vermijden dat mensen in nog moeilijker omstandigheden terecht komen, gedwongen worden tot onveilige en onhygiënische oplossingen, en hierdoor extra blootgesteld worden aan besmettingen."

De organisaties van schuldhulpverleners en -bemiddelaars vragen onder meer ook om voldoende leefgeld te voorzien voor levensmiddelen, omdat informele mensen momenteel minder op informele hulpbronnen terecht kunnen. Voorts wordt ook aangedrongen om dak- en thuislozen te blijven ondersteunen, betaalbare oplossingen en bescherming tegen inkomensverlies en gelijke onderwijskansen blijvend aan te bieden.

In rij voor opladen budgetmeters

Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) besliste ondertussen dat er de komende maand geen afsluitingen van water, gas en elektriciteit zullen gebeuren. Dat maakte ze bekend in de marge van een beslissing waarbij de water- en energiefactuur voor zowat 100.000 technisch werklozen voor één maand wordt overgenomen. Kwetsbare burgers die een budgetmeter gebruiken, moeten nog steeds naar een dienstencentrum om hun 'kaart' op te laden.

“Voorzie nu iedereen gewoon in zijn basisbehoeftes van elektriciteit”, zegt Katrien Timmers, Diensthoofd van het OCMW van Maasmechelen. Ze vraagt om mensen in armoede niet extra te belasten door risicovolle verplaatsingen te doen.

Zo staat de oplaadterminal in het OCMW van Maasmechelen in een klein kamertje. Dat is ook elders zo. “Op sommige punten staan die buiten, maar bij ons niet.” Bovendien zegt Timmers dat veel mensen bang zijn door de situatie. "Er zijn eveneens mensen die telkens voor zeer kleine bedragen aan energie kunnen betalen, en dus om de paar dagen terug moeten gaan. Die verplaatsing zouden mensen niet meer mogen maken.”

Bovendien zegt Timmers dat Fluvius steeds een gedeelte van de kaart intrekt “als aanbetaling van een schuld”. Dat betekent dat mensen die voor 100 euro hun kaart opladen slechts voor 80 euro effectief elektriciteit krijgen. Bij het opladen van de budgetkaart, betaalt men dus een deel van zijn schuld af. Timmers wil daar nu ook verandering in. “Mensen die nu hun budgetkaart opladen moeten geld hebben om hun elektriciteit te betalen en niet om schulden af te betalen.”

Via haar woordvoerder laat minister Demir weten dat terminals die binnen staan beschouwd moeten worden als essentiële functie en dus beschikbaar zijn. "Het is niet zo dat mensen zich helemaal niet meer mogen verplaatsen. Dit is een essentiële verplaatsing, mensen hebben elektriciteit en gas nodig."

De minister laat ook weten dat mensen eventueel op afspraak of per telefoon contact kunnen opnemen met de OCMW's. "Bovendien staan onze medewerkers hierover in contact met het kabinet van collega Bart Somers (Open Vld), bevoegd voor lokale besturen."

Vlaams Parlementslid Johan Danen (Groen) zegt dat "iedereen mee moet nadenken over het beperken van samenkomsten en menselijk contact." Danen vindt het "onbegrijpelijk dat er vandaag kwetsbare mensen in het OCMW in een klein lokaaltje hun budgetmeter komen opladen".

Hij stelt daarom voor dat mensen in deze tijden "automatisch van stroom en gas voorzien moeten worden" om bijkomende besmetting te vermijden en dus levens te redden. "Dat kunnen en moeten we nu doen. Hierna moeten we kijken hoe we dit archaïsche gebruik kunnen moderniseren."

Björn Verdoodt, woordvoerder van netbeheerder Fluvius zegt dat zij niet bevoegd zijn voor deze beslissingen, maar wel minister Demir. “Zij bepaalt de spelregels, ook in deze situatie. Als er wijzigingen worden aangebracht, voeren wij die als netbeheerder ook uit.”

Solidariteit

Niet alleen de Vlaams Regering kwam al deels tegemoet aan bepaalde verzuchtingen, ook andere overheden troffen ondertussen maatregelen. De Brusselse Regering besliste bijvoorbeeld om geen uithuiszettingen meer te doen tot april. De federale regering schort dan weer de controles van de inkomensgarantie voor ouderen (IGO) op.

Ook lokale besturen nemen volgens David de Vaal (Netwerk tegen Armoede) het voortouw. “Ik heb de indruk dat er veel solidariteit ontstaat. Men is zich politiek aan het organiseren maar dat vraagt wat tijd. Ik reken er wel op dat er steunmaatregelen komen om die gevolgen voor mensen in armoede zo laag mogelijk te houden”, besluit de Vaal.

De crisis zorgt ook voor een spontane golf van solidariteit. Via 'Brussels helps' slaan de Vlaamse Gemeenschapscommissie, Muntpunt en Bruzz de handen in elkaar om vrijwilligers met hulpbehoevenden in contact te brengen. Zo worden Brusselaars gezocht om anderen te (video)bellen, een brief naar de post te brengen, boodschappen te doen of de hond uit te laten. In Gent richtten burgers en organisaties een 'Solidariteitsfonds' op.

Update 19/03/2019: De woordvoerder van minister Demir laat weten dat "ook in Maasmechelen, deze dienstverlening (opladen budgetmeters) nog steeds toegankelijk is en dat de algemeen directeur van de gemeente zinnens is dat zo te houden."

"Verder hebben we na contacten met het kabinet Somers beslist dat het kabinet Somers via VVSG contact zal opnemen met gemeentebesturen en richtlijnen zal geven om deze essentiële dienstverlening zo te organiseren dat ze veilig bereikbaar is voor iedereen.

We zullen blijven monitoren of er zich dan alsnog problemen voordoen." (SA)

Update 20/02/2019: De Vlaamse regering beliste om tijdelijk uithuiszettingen te verbieden zowel op de sociale als private huurmarkt. (SVB)