Eerst een paar cijfers. Apache publiceerde in 2019 een slordige 700 artikels. Ruim de helft daarvan was afkomstig van de kleine vaste redactie, de rest van freelance medewerkers of gastauteurs.
De website werd in 2019 bijna 1,5 miljoen keer bezocht. Het aantal unieke paginaweergaven (artikels) bedroeg het afgelopen jaar bijna 2,3 miljoen. Sommige artikels zoals ‘Het duistere netwerk van Dries Van Langenhove’ werden meer dan 100.000 keer gelezen.
Apache rondde dit jaar de kaap van 4.000 betalende abonnees. Vanochtend (03/01) stond de teller op 4.021. Het aantal coöperanten nam in 2019 toe tot 1.750. Apache telt vandaag 323 eigenaars meer dan eind 2018. Het maakt van de slogan - geleend van onze collega’s van Mediapart - dat alleen de lezer Apache kan kopen, geen loze bewering.
Sociaal rendement
Dit jaar vieren we onze tiende verjaardag. En ook al nemen onze inkomsten uit abonnementen toe, toch zijn we verplicht om elk jaar een beroep te doen op onze coöperanten om extra kapitaal op te halen. Het is een meer dan hartverwarmende blijk van vertrouwen van burgers die ons belasten met de opdracht een kritisch, onafhankelijk medium uit te bouwen en meer geven om sociaal dan om financieel rendement.
De verlaging van de btw naar 0 procent, een strijd waarvoor Apache met de collega’s van Media21 al jarenlang vecht, zorgt ook voor extra zuurstof.
Toch kondigt 2020 zich aan als een pittig jaar. De Vlaamse regering schafte het Vlaams Journalistiek Fonds af, zodat we dit jaar geen aanspraak kunnen maken op een subsidie. De projectsubsidie die we kregen voor het project Apache Lokaal bedroeg 67.452 euro, goed voor bijna 15 procent van ons jaarbudget. Het geld afkomstig van de projectsubsidie werd gebruikt om een geslaagde samenwerking uit te bouwen tussen burgers, regionale correspondenten en Apache om aan ‘lokale onderzoeksjournalistiek’ te doen.
Apache telt vandaag 1.750 eigenaars. We zijn, meer dan ooit, enkel te koop voor onze lezers.
Zoals bekend schrapte de regering-Jambon het budget dat via het onafhankelijk opererende Vlaams Journalistiek Fonds werd verdeeld. Tegelijk werd de distributiesteun voor grote mediagroepen opnieuw met twee jaar verlengd. Daarvoor werd een bedrag van maar liefst 340 miljoen euro uitgetrokken. Een smak geld die het medialandschap in ons land totaal ontwricht en bijdraagt aan de voortschrijdende mediaconcentratie.
Vastgoed
De redactie van Apache zat in 2019 niet stil. We zetten uiteraard volop in op onze kernactiviteit. Dat is en blijft onderzoeksjournalistiek. Tom Cochez en David Leloup beten zich met nog meer overgave vast in het dossier-Land Invest Group. In een eerste reeks artikels werd haarfijn uit de doeken gedaan hoe de eigenaars en directieleden van de ondertussen overgenomen projectontwikkelaar hun eigen firma – gefinancierd met Luiks pensioengeld - plunderden.
Met de steun van het Antwerpse stadsbestuur konden ze lucratieve bouwprojecten binnenhalen zodat ze hun firma uiteindelijk toch met winst konden doorverkopen. Zo verdiende het Luiks pensioenfonds (van sterke man Stéphane Moreau) haar ‘investering’ terug en werd het potverteren van de bedrijfsleiders en de (politieke) vriendjes netjes toegedekt. De perfecte bankroof, zou je het kunnen noemen. Met medeplichtigheid van de politiek.
De twee protagonisten in het hele verhaal, Stéphane Moreau en Erik Van der Paal, zetten alle zeilen bij om Apache het zwijgen op te leggen. Moreau sloeg ons met een schadeclaim van een half miljoen euro om de oren. Om een nog onopgehelderde reden trok de voormalige PS’er die klacht echter in. Dat gebeurde letterlijk aan de vooravond van de openingszitting.
Erik Van der Paal amuseerde zich de voorbije jaren met het schaduwen van redacteurs van Apache. Hij schakelde voor meer dan 60.000 euro privédetectives in. Toen dat nieuws bekend raakte, reageerde de Vlaamse journalistenbond, VVJ, furieus. Samen met Apache zal de bond klacht indienen om na te gaan of dit soort praktijken behalve op ethische ook op juridische bezwaren botst.
Intimidatie
Oude rechtszaken blijven Apache achtervolgen. Zo is het nog steeds niet duidelijk of er een proces komt tegen ons na een klacht van (alweer) Erik Van der Paal. Il faut le faire, maar de man die privédetectives achter ons aanstuurt, beschuldigt ons van schending van zijn privacy, naar aanleiding van het beruchte Fornuis-filmpje uit 2017.
Een andere rechtszaak, aangespannen door de extreemrechtse populist Mischaël Modrikamen en zijn Parti Populaire is dan weer definitief van de baan. De Europese fractie waar Modrikamens partij deel van uitmaakte, verloor haar publieke financiering na onthullingen van Apache. De klacht die daarop volgde, draaide in maart uit op een overwinning voor Apache.
Il faut le faire, maar de man die privédetectives achter ons aanstuurt, beschuldigt ons van de schending van zijn privacy, naar aanleiding van het beruchte Fornuis-filmpje uit 2017.
Andere artikels gaven aanleiding tot klachten bij de Raad voor de Journalistiek. De directeur van het Gentse stadsontwikkelingsbedrijf Sogent en de ondertussen ex-directeur van de door extreemrechts geïnfiltreerde VOS (Vlaamse Vredesvereniging) kregen over de hele lijn ongelijk van de deontologische waakhond van de Vlaamse journalistiek.
Al die klachten, samen met de weinig ethische praktijken zoals het inschakelen van privédetectives en andere intimidatiepogingen, wogen op de werking van onze redactie. Ze zorgden voor een voortdurende spanning en slorpten veel tijd en geld op.
Mediaspecialisten en collega’s uit de andere media veroordeelden de intimidatiepogingen. De ernst van de situatie bleek ook uit de vraag die de Raad van Europa stelde aan de Belgische regering. De raad oordeelde dat de gerichte intimidatie in het dossier Land Invest Group de vrijheid van meningsuiting in ons land in het gedrang brengt en vraagt de overheid om maatregelen te nemen in de strijd tegen SLAPP (strategic lawsuit against public participation). Tot op heden heeft België daar nog niet op gereageerd.
De redactie beet zich ook vast in een ander opmerkelijk dossier: de rol van Jean-Claude Fontinoy in een hele reeks vastgoeddossiers. Dat onderzoek kwam in een stroomversnelling na verklaringen van een voormalig inspecteur van de Staatsveiligheid. Ondertussen loopt er een onderzoek tegen Fontinoy, sinds jaar en dag de vertrouwensman van Europees commissaris Didier Reynders (MR).
Apache Lokaal
Apache zette dit jaar de grote middelen in om onze blik te verruimen. Zo startten we het eerder genoemde project ‘Apache Lokaal’ op. Dit project werd gesteund door het Vlaams Journalistiek Fonds en heeft tot doel de onderzoeksjournalistiek ook regionaal te versterken. De regionale (onderzoeks)journalistiek heeft immers het zwaarst te leiden onder de toenemende concentratie van de media.
In een eerste fase onderzochten we hoeveel publieke gronden er door Vlaamse gemeenten werden verkocht tijdens de voorbije legislatuur. Het resultaat was onthutsend: in totaal ging een oppervlakte zo groot als de stad Brussel over in private handen. Het dossier deed in heel wat steden discussies ontstaan over de sleutelrol van publieke gronden en ander patrimonium in het beleid van een dorp of een stad.
Een tweede onderzoek focuste op de zwembaden van onze gemeenten. We vroegen ons af of de burger beter af is met een publiek dan wel met een (deels) privaat zwembad. Ook de resultaten van dit onderzoek lokten in heel wat gemeenten stevige discussies uit over de kerntaken van lokale besturen.
Het dossier over de uitverkoop van publieke gronden zorgde in heel wat steden voor discussies over de sleutelrol van publieke gronden en ander patrimonium in het beleid van een dorp of een stad.
De eerste maanden van dit nieuwe jaar komen we met de resultaten van een derde en een vierde onderzoek in het kader van Apache Lokaal. Ook zonder subsidie willen we de ingeslagen weg trouwens verder bewandelen. De verknechting en commercialisering van ons medialandschap laat immers vooral lokaal diepe sporen na.
Immo Royal
Apache mag dan al een kleine speler zijn in het Vlaamse medialandschap, toch kunnen we onze voet zetten naast die van de collega’s. Dat bleek onder meer in het dossier Immo Royal. Samen met de VRT, Knack en De Tijd legden we de Koninklijke Schenking onder de loep. In een vijfdelige reeks werd aangetoond dat het Hof het niet zo nauw neemt met de afspraken die destijds gemaakt zijn tussen Leopold II en de Belgische staat. Zo wordt nog steeds belastinggeld gebruikt om de domeinen en gebouwen van de koning en zijn familie te onderhouden. De reeks leidde tot een verzoek, van de N-VA, om een onderzoekscommissie op te richten. Het valt te bezien of die er ooit zal komen.
Twee andere thema’s bleven we dit jaar op de voet volgen: de opmars van extreemrechts in Vlaanderen is er daar een van. Ons onderzoek naar het neofascistische clubje Schild & Vrienden van Dries Van Langenhove werd massaal gedeeld.
Ook de acties van klimaatspijbelaars waren voor ons de aanleiding om een uitgebreid dossier op te stellen over de klimaatopwarming. Het deed ons deugd dat dit dossier in veel scholen werd gebruikt door leraars die op zoek waren naar orde in de chaos.
De Schreeuw van Vlaanderen
Apache besloot in november alle registers open te trekken toen de cultuursector ten strijde trok tegen de besparingsplannen van de regering-Jambon. Wij stelden onze website open voor bijdragen van kunstenaars, opiniemakers en politici die stelling namen in dit conflict. We brachten achtergrondverhalen over de besparingen en brachten ook verslag uit over de acties van de kunstenaars. Een speciale editie van ons maandelijks Café Apache werd gewijd aan een pittig debat over de protesten.
Deze aanpak was nieuw voor Apache. Normaal gezien hanteren we een afstandelijke aanpak waarbij we proberen elementen aan te dragen in maatschappelijke debatten die door de collega’s over het hoofd worden gezien.
In het geval van ‘de Schreeuw van Vlaanderen’, zoals we het protest noemden, ging Apache een stap verder. We sloten ons aan bij het verzet van de cultuursector. We zitten in hetzelfde schuitje als de kunstenaars en de cultuurwerkers die voor de derde keer een kaasschaaf zien passeren. De drieste aanval van de Vlaamse regering op de onafhankelijke media brengt de tanende pluriformiteit van het medialandschap nog meer in gevaar. Het verdwijnen van Charlie Magazine mag als een schandvlek voor de nieuwe regering worden beschouwd.
De drieste aanval van de Vlaamse regering op de onafhankelijke media brengt de tanende pluriformiteit van het medialandschap nog meer in gevaar.
Apache huldigt het principe: feiten zijn heilig maar de commentaren zijn vrij. Als progressief medium schrijven wij ons in, in “een stroming die bouwt aan een samenleving die opkomt voor de zwakkeren, de planeet beschermt en elk individu de kans geeft om zich te ontplooien.” De acties van de Vlaamse cultuursector en het brede middenveld verdienen dan ook al onze aandacht en onze (kritische) solidariteit.
Apache is zichtbaar
Zo’n tien procent van de artikels die op Apache verschenen, kreeg het afgelopen jaar weerklank in andere media. Dat is een zeer hoog cijfer. Bijna 70 artikels werden in totaal meer dan 175 keer geciteerd door collega’s. Dat toont aan dat het nieuws, de duiding en de analyses die Apache publiceert impact hebben op het publieke debat. Onze concullega’s citeren ons niet omdat ze ons een plezier willen doen, maar omdat onze berichtgeving dwingend is. Het niet vermelden van bronnen blijft trouwens een grote kwaal in de Vlaamse media.
Ook in de verschillende parlementen van ons land zijn artikels van Apache aanleiding tot debat en discussie. Een kleine greep uit een veel groter aantal: op 27 maart vroeg Ecolo-kamerlid Georges Gilkinet aan minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine (MR) uitleg over de vreemde rol van het Luikse pensioenfonds Ogeo in de Land Invest Group-affaire.
Op 25 november diende kamerlid Vincent Van Quickenborne (Open Vld) een wetsvoorstel in om de concessie voor de bezorging van kranten en weekbladen af te schaffen. Dankzij die concessie krijgt bpost elk jaar 170 miljoen euro toegestopt en kunnen de grote uitgevers rekenen op gratis distributie van hun kranten en weekbladen. Digitale media, zoals Apache, kunnen van dergelijke voordelen niet genieten. Het voorstel van Van Quickenborne haalde niets uit, want de regering-Wilmès besliste (in lopende zaken, nota bene) om de concessie met twee jaar te verlengen…
Op 4 januari stelde Groen-kamerlid Wouter De Vriendt een schriftelijke vraag aan minister van Asiel en Migratie, Maggie De Block (Open Vld), naar aanleiding van een onthulling van Apache over het onderzoek van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) over de door Theo Francken uitgewezen Soedanese asielzoekers die nadien beweerden te zijn gefolterd. Uit ons onderzoek bleek dat het CGVS in dat onderzoek geen rekening had gehouden met een aantal getuigenissen.
Op 15 mei stelde PVDA-kamerlid Raoul Hedebouw een schriftelijke vraag aan Minister van Economie Kris Peeters. Aanleiding was een artikel van Apache, waaruit bleek dat niet-Belgen die geen arbeidsovereenkomst kunnen voorleggen bij Proximus enkel een prepaidkaart kunnen krijgen.
Op 20 februari debatteerde de commissie Landbouw van het Vlaamse parlement over de megastallen die overal in Vlaanderen opduiken. Bart Caron (Groen) verwees daarbij naar onze berichtgeving.
De Apache-redactie komt, tot slot, ook geregeld naar buiten. Wij organiseren elke maand een Café Apache om met specialisten te discussiëren over actuele kwesties. Onze redacteurs gaven gastlessen aan toekomstige journalisten aan vijf Vlaamse hogescholen en worden vaak gevraagd om debatten te modereren of gastbijdragen te schrijven.
Apache stond in 2019 vaak in de vuurlinie. Dat maakte ons alleen maar sterker en vastberadener. Met de steun van onze lezers blijven we ook in 2020 de ingeslagen weg verder volgen.
