'Het is nu of nooit': brief van Jeroen Olyslaegers aan de kunstenaars

Jeroen Olyslaegers
Jeroen Olyslaegers
Jeroen Olyslaegers tijdens nacht van Apache 2019 (Foto © Stef Arends)
De Schreeuw van Vlaanderen

Apache hoort en versterkt de Schreeuw van Vlaanderen. We zetten de deuren open voor kritische kunstenaars, artiesten, journalisten en andere dwarsliggers met artikels en opinies over de nieuwe cultuurstrijd.

Overal zie ik woede over de besparingen op de projectsubsidies in de cultuursector. Al jaren wordt er stelselmatig beknibbeld op de budgetten, maar ineens zestig procent minder geld voor projecten vrijmaken is meer dan beknibbelen, het is een aanval. Dat is niet simpel om te aanvaarden en het is evenmin simpel om te duiden. 

Ik zelf denk bijvoorbeeld niet dat het gaat over het ‘monddood’ maken van een sector. De mensen die dat roepen beschouwen zich nu al als slachtoffers. Indien de vrijheid van meningsuiting gevrijwaard moet worden door investeringen in de kunstensector zijn we ver van kant. Laat ons dat nooit vergeten. 

Toegegeven, voor mij is het dan weer aanlokkelijk om achter deze besparingen van minister-president Jambon een uiting van ideologisch aangedreven wrok te zien jegens een sector die zich op zoveel verschillende manier kritisch heeft opgesteld ten opzichte van deze samenleving. Maar ook deze interpretatie van de feiten zou kunnen getuigen van zelfoverschatting.

De kleinere spelers die hun werk maken met projectsubsidies, de jongeren en de ervaren durvers, de dromers en de eigenzinnigaards, worden wel aangepakt

Wie weet is het gewoon een doorgedreven marktdenken toegepast door mensen die in feite niet beseffen of willen beseffen hoe cultuur echt werkt in een samenleving.

We kunnen eindeloos debatteren over waarom de Vlaamse regering van plan is om niet meer genoeg te investeren in deze sector.

Laat ons gewoon naar de feiten kijken.

Indien we de emotie en de samenzweringen er even uit laten, zien we dat dit beleid zich richt op de wortels van de bomen. De bomen zijn de grote instellingen die overeind blijven, en waarvan wordt verwacht dat ze met hun takken naar de hemel reiken en waarvan de grandeur tot in het buitenland indruk moet maken.

De kleinere spelers die hun werk maken met projectsubsidies, de jongeren en de ervaren durvers, de dromers en de eigenzinnigaards, worden wel aangepakt. Zonder deze wortels, zonder hun energiestromen zal het bos zich niet blijven vernieuwen, zal er een moment komen dat de eeuwige winter aanbreekt en de bomen niet meer botten.

Iedereen die werkt in de cultuursector en daar even over nadenkt weet dat alles met elkaar verbonden is. Dit is geen snoeiwerk meer. Dit is kappen in de wortels en verwachten dat het bos zal blijven groeien.

Dit betekent dat deze besparingen in feite ook een stresstest vormen voor de sector zelf. Ze testen de grenzen af van het aanvaardbare en ze zijn slim: ze richten zich op de 'kleine' spelers, mensen en instellingen die projectsubsidies aanvragen. Zou het niet kunnen dat de beleidsmensen die dit afdwingen vermoeden dat dit moeiteloos zal passeren? Uiteraard rekenen ze op wat rumoer, een symbolische actie hier en daar, een petitie of een minuut stilte, flyers die worden uitgedeeld, Facebookgroepen die worden opgericht en daarna niets meer. Zoals gewoonlijk, voeg ik daar aan toe, want laten we onder gelijkgestemden eerlijk zijn: het is vaak zoeken naar solidariteit onderling.

En dat is nu net het punt.

Indien er nu geen consequente acties komen, falen we de stresstest. Dan vormen we samen geen bos, maar een verzameling van bomen.

Vormen wij, cultuurmakers en publiek, samen een bos of zijn we een verzameling van individuele bomen? Dat, lieve vriendinnen en vrienden, is de stresstest. Zullen de grote instellingen overgaan naar de orde van de dag of niet? Is dit bos sterk genoeg om het terrein te worden van consequent protest of krijgen we een minuut stilte? Zullen er in dat bos ook dingen worden gedaan of wordt het een ruimte waar eindeloze vergaderingen worden gehouden? Krijgen woorden de daden die ze verdienen?

Ik heb zoveel kritisch werk gezien waar er op papier, doek, canvas of op een podium zoveel werd aangeklaagd, waar er van alles en nog wat werd onthuld en in feite bezworen, waar er vragen werden gesteld en zelfs mogelijke oplossingen werden aangereikt. Net zo goed ben ik dankbaar voor alle kunstwerken vol schoonheid zonder wat voor aanklacht ook. Alle kunst staat in de wereld. Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt, zoals mijn schrijfbroeder Jeroen Brouwers zo prachtig heeft verwoord. Verbinding is al met zoveel woorden bezongen door cultuurmensen. Wanneer komen na die woorden de daden?

Op 12 november zijn er meer dan duizend mensen inderhaast gekomen in de Brusselse Beursschouwburg om samen te bekijken hoe hierop kan worden gereageerd. De petitie tegen deze besparingen zit nu al rond de 20.000 handtekeningen.

Indien er nu geen consequente acties komen, falen we de stresstest. Dan vormen we samen geen bos, maar een verzameling van bomen. Dan loochenen we met z’n allen de wortels van dit bos en doen we of alles normaal is, dat we als bos zullen overleven, dat de aanval geen aanval is.

Wie dit laat gebeuren verloochent zichzelf als cultuurminnaar of kunstmaker.

Want wie het bos miskent, moet achteraf niet komen klagen dat er geen knoppen meer botten aan zijn favoriete boom.

Er bestaat een woord voor.

Solidariteit is het noodzakelijk gevolg van verbinding.

Solidariteit is de daad die bij dit woord hoort.

Het is nu of nooit.

Apache biedt haar ruimte gratis aan om hierover te reflecteren. Beschouw mijn brief als een aanzet daarvoor. Ga in verzet, laat uw stem horen, en wees hardnekkig daarin.

Laat ons die stresstest samen doorstaan.

Warme groet van Jeroen

 

Foto: Jeroen Olyslaegers tijdens nacht van Apache 2019 (Foto CC Stef Arends)

LEES OOK
Hans Demeyer / 25-11-2019

Ons alledaags fascistisch realisme

De rode draad die door de maatregelen van de Vlaamse Regering wordt geweven, is er een die elk pluralisme teniet doet en vervangt door het patroon van één gemeenschappelijke…
L1110742
Serge Baeken / 18-11-2019

Pleidooi voor cultuursubsidies

Tekenaar Serge Baeken houdt een vurig pleidooi voor cultuursubsidies. 'Ik ben kwaad over hoe kunstenaars worden afgeschilderd als een bende klaplopers die gulzig de gouden tiet…
Schermafbeelding 2019-11-14 om 16.19.48 (2)
Simon Allemeersch / 15-11-2019

De nood aan expressie en aan kunst is geen luxe

Theatermaker Simon Allemeersch wijst de Vlaamse Regering op de absolute noodzaak aan kunst, expressie en warmte. Voor rijk en arm.
Protest tegen besparingen op cultuur (Foto: © Laura Groeseneken)