Op initiatief van State of the Arts verzamelde de kunst- en cultuursector dinsdagavond in de Brusselse Beursschouwburg om te bespreken hoe de sector zal reageren op de voorstellen van Vlaams minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA). Die wil de projectsubsidies voor de culturele sector trimmen met zo’n 60%. Grotere Vlaamse kunsthuizen die kunnen rekenen op structurele subsidies moeten ook inleveren, maar veel minder.
Apache hoort en versterkt de Schreeuw van Vlaanderen. We zetten de deuren open voor kritische kunstenaars, artiesten, journalisten en andere dwarsliggers met artikels en opinies over de nieuwe cultuurstrijd.
De bijeenkomst is inderhaast georganiseerd door State of the Arts. Alleen al daarom is de opkomst indrukwekkend. De hele avond zijn dezelfde drie kreten te horen: we moeten solidair zijn met elkaar en met andere sectoren, we zijn een belangrijke economische meerwaarde en dit gaat niet over centen, dit is een ideologisch manoeuvre dat ons door de strot wordt geramd.
Theatermaker Simon Allemeersch en cultuurjournalist Wouter Hillaert (rekto:verso en Hart Boven Hard) verwelkomen de massa mensen. Nadruk ligt van bij het begin op solidariteit met de collega’s, maar ook met andere sectoren die zullen kreunen onder de besparingsdrift van Jambon I.
De sector weigert zich neer te leggen bij de besparingen op de projectsubsidies en pikt het ook niet dat grote en kleine spelers, belangrijke cultuurhuizen en individuele makers tegen elkaar worden uitgespeeld. Het doel van de avond is duidelijk: de sector zal actie voeren, de vraag is alleen hoe en op welke fronten.
Meteen wordt al een concreet initiatief aangekondigd: 10.000 handtekeningen verzamelen in 24 uur tijd via een petitie op Avaaz.
Callboys
Het beeld van de liederlijke artiest die zijn subsidies opslurpt aan de toog is hardnekkig, maar houdt geen steek
Leen Laconte, directeur van het overleg Kunstenorganisaties (oKo), kijkt uit naar morgen, 14 november, wanneer toelichting zal worden gegeven bij de besparingen tijdens de commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media. De sectorfederatie voor de kunsten, die 225 organisaties vertegenwoordigt, maakt zich zorgen. Het voorstel zoals het er nu ligt, is goedgekeurd door een meerderheid en de kans dat het wordt bevestigd is daarom erg groot.
Jan Jambon en N-VA zijn kop van jut, maar er heerst ook onbegrip over de rol van CD&V en Open Vld in deze beslissing, Laconte geeft aan dat verschillende mensen uit deze partijen al hun twijfels uitspraken over de geplande verdeling van de cultuurpot.
Verder waarschuwt oKo dat veel mensen van mening zijn dat het wel een goed idee is om te besparen op cultuur. Het beeld van de liederlijke artiest die zijn subsidies opslurpt aan de toog is hardnekkig. Het gaat echter niet alleen over kunstenaars en makers, zo zegt Laconte, maar over een veel bredere industrie die geraakt wordt: horeca, technici, suppoosten, gebouwen, journalisten, recensenten, enzovoort.
Om de kritiek dat kunst en cultuur verliesposten zijn te counteren, reikt acteur Michael Pas alvast een aantal argumenten aan. Hij vergelijkt de overheidssteun aan de culturele sector met de subsidies aan de ondernemerswereld. Die loopt in de honderden miljoenen en terecht, zo zegt Pas. Er is een aantoonbare return on investment, want de bedrijven zorgen voor inkomsten en stellen mensen tewerk.
Dat is zeker ook het geval voor de kunsten. Als voorbeeld noemt hij Theater aan Zee, bekend als TAZ, het jaarlijkse theaterfestival in Oostende, dat leeft van zijn imago als cultuurstad.
Omwille van de grote economische meerwaarde die de sector creëert, voldoet de term subsidies niet langer. Michael Pas heeft het liever over investeringen. De acteur wijst op het belang van kunst en cultuur bij sociale cohesie en ontkracht het idee dat kunst iets van de elite zou zijn. De culturele centra worden druk bezocht door iedereen, door Vlamingen die aan het einde van de werkdag of in het weekend naar de schouwburg komen en genieten van een frisse kijk op het leven.
Veel mensen in die zalen hebben mogelijk gestemd voor Jambon, zo merkt Pas op, maar staan misschien niet stil bij de gevolgen van beslissingen zoals deze.
Zoals de meeste mensen die tijdens de avond het woord nemen benadrukt hij hoe belangrijk het is dat de sector zich niet uit elkaar laat spelen. Zo vindt hij de verontwaardiging over de Jozef Simonsprijs die Gert Verhulst en Hans Bourlon afgelopen vrijdag in ontvangst mochten nemen onterecht. Verhulst heeft zijn cultuurprijs dubbel en dik verdiend, meent de acteur. Wie zich het toegangsticket voor een show van Studio 100 kan veroorloven krijgt waar voor zijn geld.
“We mogen alleen niet vergeten dat de acteurs en muzikanten die meewerken aan die grote producties ooit doorgestroomd zijn uit het gesubsidieerde kunstonderwijs. De Callboys en FC Bergman zijn ook ooit heel klein begonnen”, sluit Pas af.
Kunstenpunt/Flanders Arts Institute stipt bij monde van directeur Ann Overbergh aan dat projectsubsidies, waar de hele avond om draait, niet alleen naar beginnende artiesten gaan, een misvatting die in veel hoofden leeft.
Als Overbergh erop hamert hoe belangrijk het is om de verbinding met deze regering niet te verliezen, klinkt vanuit de zaal het verwijt dat de Vlaamse Regering fascistisch is. Het is niet de laatste keer dat de beladen term zal vallen. Ook Kunstenpunt stipt het belang aan van de solidariteit met andere sectoren.
Solidariteit, solidariteit, solidariteit
De massa splitste zich in vier werkgroepen die zich buigen over vier aspecten:
- de publieke opinie: hoe kan de sector best aan de buitenwereld tonen waar ze werkelijk voor staat?
- beleid & politiek: wie kan er gaan praten met Open VLD en CD&V en wie wil er praten met Jambon? Hoe kunnen we de lokale politiek meer betrekken en wat met het internationale imago van Vlaanderen?
- allianties met andere sectoren: niet alleen de culturele sector is getroffen. Het is belangrijk om bondgenootschappen te smeden.
- solidariteit binnen de sector: de sector wil niet toegeven aan de verdeel-en-heersstrategie van de regering. Op welke manier kunnen we verbinding zoeken en garanderen?
De vier groepen bestaan elk uit zo’n 150 à 250 mensen en worden ook weer onderverdeeld om het werkbaar te houden, maar overal klinkt min of meer hetzelfde signaal: er moet worden samengewerkt.
Auteur Gaea Schoeters, die de werkgroep publieke opinie modereert, zegt aan Apache: “We zijn van plan om een centraal aanspreekpunt op te zetten. We willen een zichtbare actie op poten zetten.” Schoeters benadrukt dat er samengewerkt moet worden met andere sectoren. Ze denkt daarbij in de eerste plaats aan de media.
Kunstenaar Benjamin Verdonck wijst er in de werkgroep interne solidariteit op dat de acties sociaal moeten zijn. Hij twijfelt wel aan de haalbaarheid om iedereen mee op de wagen te tillen, omdat de sector zo groot en divers is.
De deelnemers in de groep, waaronder Frank Vercruysse van theatergroep STAN en KVS-directeur Michael De Cock, zijn het erover eens dat de projectsubsidies omhoog moeten, zelfs al is de cultuurpot in zijn geheel niet riant. Desnoods moet de sector zelf aan herverdeling doen, zo klinkt het. Er is een grote bereidheid om deel te nemen aan de actie die het VRT-personeel heeft gepland op 5 december.
Nieuwe dozen
'Wat is de noodzaak om nog meer infrastructuur te creëren als er zoveel nood is aan de inhoud van de kunst?'
In de werkgroep ‘beleid en politiek’ is frustratie voelbaar. De beslissingen van deze regering zijn ingegeven door een louter economische logica, zeggen de deelnemers. Sectoren zoals film en erfgoed, die niet zonder vastgoed kunnen of zelf vastgoed zijn, worden wel verzorgd.
In het programma van N-VA stond ook een nieuw museum dat Vlaanderen moest uitdragen. Daarvoor is niet veel enthousiasme. “We kunnen wel gebouwen bijzetten, maar wat komt er dan in al die ‘nieuwe dozen’?” vraagt een deelnemer zich af. “Wat is de noodzaak om nog meer infrastructuur te creëren als er zoveel nood is aan de inhoud van de kunst?”
Voor de sectoroverschrijdende solidariteit wordt vooral richting vakbonden, onderwijs en de journalistiek gekeken.
Wanneer de conclusies worden gepresenteerd, is het duidelijk dat het niet alleen over geld gaat. Sprekers hebben het over een ideologie die hen wordt opgedrongen.
Activist/kunstenaar Peter Terryn, die een spontane vijfde werkgroep op straat leidde wegens plaatsgebrek in het gebouw, wil het niet meer hebben over besparingen. Hij noemt de plannen een ideologische aanval en de geplande actie van de VRT een historische mijlpaal, waar hij zich graag bij aansluit. “De sector wil geen propagandakanaal worden voor het Vlaams nationalisme”, zegt hij.
De voorgestelde acties gaan van stakingen over vaandelzwaaien aan het Vlaams Parlement tot het afbreken van voorstellingen op 40% van de totale spektakeltijd, om zo duidelijk te maken wat mensen zouden missen. Kunst is overal en mensen zouden dat pas merken als ze weg is, luidt de redenering. Er is het idee om een schaduwkabinet te vormen, of om massaal te solliciteren bij het kabinet van Jambon, dat verplicht is om te reageren op sollicitaties.
De straat op
Als je aan kunst raakt, haal je de zuurstof uit de samenleving'
Jambon weet precies waar hij mee bezig is, zo concludeert nog een zesde werkgroep die zich ook op straat vormde. Hij kiest niet voor niets de projectsubsidies om op te besparen, want daar zitten de meest kritische stemmen.
“We moeten de straat op, niet omwille van ons salaris, maar voor onze sector, voor de VRT, voor de onafhankelijke journalistiek, voor kinderen van vijf jaar die taaltests moeten doen, tegen het stigma van posters met bruine handen op kindergezichten om ons bang te maken. We zijn bijna in Hongarije, Polen, Slowakije. Als we niet nu op straat komen, nu het fascisme voor de deur staat, als we denken dat alleen artikelen en petities ons gaan redden, dan zijn we blind”, zegt de woordvoerder van de werkgroep.
Ook internationaal wil de sector solidair optreden. Vlaanderen staat niet alleen. De kunsten staan in heel Europa onder druk en dat heeft alles te maken met de ideologische discussie, is het besluit.
Jonge artiesten rekenen op de regering om te kunnen werken en overleven. Als 60% wordt bespaard, is 60% weggenomen van dat wat onze cultuur definieert. Besparen op kunst is een inbreuk op essentie van de mens, klinkt het nog van op het podium. Theatermaakster Sanderijn Helsen vat dat gevoel samen voor Apache: “Als je aan kunst raakt, haal je de zuurstof uit de samenleving.”
Aan het einde van de avond hebben 14.000 mensen de Avaaz-petitie ondertekend. Dat is een opsteker voor de kunstenaars. De komende dagen en weken zal de sector verdere acties plannen. Een nieuwe vergadering staat vanavond al op de agenda, opnieuw in de Beursschouwburg.
