De Schreeuw van Vlaanderen 

Heel wat Vlamingen schreeuwen hun verontwaardiging uit over de revanchistische manier waarop de Vlaamse Regering aan politiek doet. Kritische, onafhankelijke media (dit wil zeggen: media die niet gefinancierd worden door een rijke Vlaamse familie) worden geviseerd door het enige – erg beperkte – subsidielijntje door te knippen dat hen nog werd toegeworpen. Een subsidielijntje van 500.000 euro dat in het niets verdwijnt in vergelijking met de meer dan 170 miljoen euro enkel al aan distributiesteun die jaarlijks naar de grote uitgevers gaat.

De VRT wordt met aandrang gevraagd om meer inspanningen te leveren om de Vlaamse identiteit uit te dragen. En dat met tientallen miljoenen minder. Bij de samenstelling van de panels in duidingsprogramma’s is niet langer de actualiteit de leidraad, maar wel de politieke weegschaal. Bovendien moeten zelfs klimaatontkenners op hetzelfde niveau als ernstige wetenschappers worden geplaatst.

Hellebaard

Maar de echte frontlinie is de kunstensector. En dan vooral de kwetsbare projecten voor beginnende kunstenaars. Daar wordt niet de kaasschaaf gehanteerd maar de hellebaard. Geen besparing van 6 of 3 procent zoals op andere plaatsen, maar 60 procent. Het is alsof een bedrijf zijn R&D-afdeling zou halveren. De Vlaamse Regering legt hiermee een zware hypotheek op de toekomst van het rijke Vlaamse kunstenlandschap.

Deze Vlaamse Regering, en dan vooral de grootste partij in de coalitie (N-VA) houdt niet van pluralisme. Ze vindt blijkbaar dat wie overheidssteun krijgt zich ook moet scharen achter de ideologische uitgangspunten van de regering. Die zijn duidelijk: meer aandacht voor de traditie, minder oog voor vernieuwing. Meer focussen op wat typisch Vlaams is en minder op diversiteit en interculturaliteit.

Het cultuurpact, dat pluralisme garandeerde, is morsdood. Subsidie moet je dus niet verdienen met de kwaliteit van je werk, maar met de politieke bruikbaarheid ervan voor de meerderheid. 

En als je geen subsidie zou willen (uit protest), dan rest alleen de bedelstaf. De vorige Vlaamse Regering werkte wel aan een arsenaal van mogelijkheden om geld uit de markt te draineren naar de kunstensector. Maar in vergelijking met Amerika of Nederland waar stichtingen (gefinancierd met fiscaal aftrekbare giften) honderden miljoenen in de cultuursector pompen, is die geldstroom in Vlaanderen erg mager.

Erger nog. Deze Vlaamse Regering schaft het duolegaat af, een van de weinig mechanismen die wel geld in het laatje brachten van sommige instellingen (ook buiten de cultuursector). De kunstenaar of de journalist die zijn ziel niet wil verkopen aan een subsidiërende overheid die slaafse gehoorzaamheid verlangt, zit dus in de val.

Landverraders

Journalisten, maar ook opiniemakers die kritisch de macht bevragen, zoals bij Apache, maar ook bij reguliere media, of bij een opiniesite als Doorbraak, worden als landverraders of volksvreemde nestbevuilers gebrandmerkt. Ze worden gecriminaliseerd, geïntimideerd en gemarginaliseerd. 

Kunstenaars die nieuwe paden verkennen, oude vormen en gedachten doen sterven en proberen de toekomst vorm te geven, worden weggezet als ‘subsidieslurpers’ of gedegenereerde psychopaten.

De media- en de cultuursector hebben geen keuze. Allebei moeten ze in de loopgraven springen om de redactionele en artistieke onafhankelijkheid te verdedigen.

De solidariteitsmeeting met bijhorende petitie, gisteren in de Beursschouwburg, was alvast hartverwarmend. Maar meer dan een spontane happening is het nog niet. Daarvoor is er nog te veel ongecontroleerde woede en te weinig strategie en structuur. 

Bij al die verontwaardiging moet iedereen – jammer genoeg – ook beseffen dat dit precies is wat de tegenstander verwacht. Al mag dat geen reden zijn om passief toe te kijken hoe media en cultuur worden mismeesterd.

Hoe meer meetings er gehouden worden, hoe meer petities of opiniestukken er worden gepubliceerd, hoe meer de minister-president van Vlaanderen die ook minister van Cultuur is, zich in de handen wrijft. De bagger gutst via Twitter en Facebook uit de smartphones. Bij elke venijnige tweet waarin een journalist of een kunstenaar te kakken wordt gezet, wrijft Jan Jambon zich in de handen. De steun die hij krijgt van het Vlaams Belang, klinkt hem als muziek in de oren.

Zelf reageert hij voorlopig niet. Hij heeft zelfs nog geen kabinetschef voor cultuur. 

Tegen de culturo's

Laat ons wel eerlijk blijven. De besparingen die hij doorvoert in de hele kunstensector zijn al bij al vrij beperkt en zeker niet te vergelijken met die in Nederland en Groot-Brittannië de voorbije jaren. Als je de cijfers voor de hele legislatuur bekijkt, zal er wellicht sprake zijn van een behoud van de middelen, al daalt het aandeel van cultuur in de totale begroting wel jaar na jaar.

De middelen worden voortaan vooral anders besteed. Zo krijgen de musea en de erfgoedinstellingen eindelijk een inhaalbeweging. En ook literatuur en film mogen rekenen op een injectie. Er zijn ook vele tientallen miljoenen vrijgemaakt voor infrastructuur.

De belangrijkste impuls voor de cultuursector zou trouwens wel eens van de steden en gemeenten kunnen komen. Die krijgen de komende jaren honderden miljoenen extra geld op hun begroting. Een deel daarvan zou normaliter naar bibliotheken, academies, musea, cultuurcentra en verenigingen kunnen vloeien. Al is dat nog lang niet zeker.

Jan Jambon moet zijn triomferende achterban dus geen fabeltjes wijsmaken. De cultuursector wordt niet leeggezogen. Maar de beslissing om 60 procent op de projectsubsidies van het kunstendecreet te besparen toont wel aan dat Jambon vooral een politiek statement wil maken.

Hij wil zijn achterban (maar ook bij de liberalen zitten er velen die cultuursubsidies overbodig vinden) tonen dat hij een vuist kan maken (of een middenvinger kan opsteken) tegen de ‘culturo’s’, de ‘linkie-winkies’, de ‘artiesten’ die op kosten van de belastingbetalers “hun goesting” doen.

Dat de creatieve sector in Europa (en ook in Vlaanderen) een van de meest performante van alle economische sectoren is, weet Jambon maar al te goed. Dat elke euro die in cultuur geïnvesteerd wordt, uiteindelijk 2 of 3 euro genereert is al meermaals bewezen.

Zelfs de meest rabiate neoliberaal zou moeten weten dat cultuursubsidies hun nut hebben. Toen Ronald Reagan in 1980 werd verkozen tot president liet hij een commissie onder leiding van Charlton Heston, onderzoeken wat de gevolgen zouden zijn van de afschaffing van de Endowment of the Arts; het federale ministerie dat kunst en cultuur betoelaagt. Na twee jaar studiewerk kwam dit ultrarechtse gezelschap tot de conclusie dat je subsidies maar best kunt behouden. Als je ze schrapt, haken privé-investeerders ook af en richt je ook economische schade aan.  

Wij tegen zij

Maar daar is het Jambon allemaal niet om te doen. Met argumenten zal hij zich niet laten overtuigen. Hij wil alleen maar polariseren. Hij weet dat zijn partij floreert door het creëren van een duidelijk vijandsbeeld. Wij tegen zij.

Dreigt links stemmenwinst te halen uit de klimaatacties van de jongeren, dan ontpopt de N-VA zich tot een pure klimaatsceptische partij en begraaft ze voorstellen (rekeningrijden) die ze vroeger met vuur verdedigde. Dreigt het Vlaams Belang electorale winst te puren uit het migratiethema, dan schurkt de N-VA zich tegen die partij aan en zet ze alle andere partijen weg als ‘opengrenzenminnaars’. 

Het is een wraakroepende en kinderachtige manier van politiek bedrijven waarbij het hele politieke handelen wordt gereduceerd tot een eeuwige verkiezingscampagne. Dat er ondertussen ook nog bestuurd moet worden, is daarbij vaak bijzaak. Als het écht te heet onder de voeten wordt, is de N-VA niet te beroerd om de stekker eruit te trekken en alle verwezenlijkingen van de voorbije jaren op de helling te zetten. Alles is goed om de maagdelijkheid te herwinnen.

De Vlaamse Regering rechtvaardigt haar besparingen door te verwijzen naar het begrotingstekort. Iedereen moet besparen, ook die vervelende kunstenaars of journalisten.

Maar toch blijkt uit alles dat ze, bijvoorbeeld, de jacht op de kleine, onafhankelijke nieuwsmedia heeft geopend. De besparingen (de helft van het beschikbare budget) hadden evengoed gevonden kunnen worden in subsidielijn die de grote uitgevers ten goede komt (Nieuws in de Klas; een verkapte subsidie aan de drukkers van papieren kranten en weekbladen), maar N-VA-voorzitter Bart De Wever himself dwong zijn partij en de coalitiepartners om met haast chirurgische precisie de enige subsidielijn die er bestond voor kleine spelers als Apache, Doorbraak of Charlie Magazine door te snijden.

De Vlaamse Regering heeft ook de doorstroming van jonge kunstenaars naar het professionele veld danig bemoeilijkt door de projectsubsidies meer dan te halveren en de lat (je moet nu internationaal potentieel hebben) veel hoger te leggen dan vroeger. De kunstensector lijkt zo de prijs te bepalen voor de kritiek die vaak vanuit die hoek werd geleverd op een eng nationalistische cultuuropvatting van de N-VA.

Apache heeft geen keuze. Wij moeten nu – samen met de cultuursector – in de loopgraven duiken. Wij stellen dan ook onze website open voor opiniebijdragen vanuit de media- en cultuursector die argumenten aandragen die van pas kunnen komen om deze destructieve en revanchistische beleidsvoorstellen alsnog van tafel te vegen. En wij blijven dit desastreuze beleid op de voet volgen en met feiten en argumenten bekampen.

We roepen ook gelijkgestemden op om de krachten te bundelen en ons te wapenen voor een lange, moeilijke strijd. 

Omdat we daarbij dus niet meer mogen rekenen op de beperkte steun van de Vlaamse overheid, doen wij dan ook een beroep op al die Vlamingen die hun onafhankelijkheid willen beschermen. Steun Apache. Steun de onafhankelijke pers. Steun de dappere kunstenaars. In woord en daad. Uw onafhankelijkheid staat op het spel.

(Foto: © Oleg Laptev (Unsplash))