Volgens natuurorganisaties Natuurpunt en BOS+ zit er heel veel ruis op de ontwerpkaart met de Meest Kwetsbare Waardevolle Bossen van minister Joke Schauvliege (CD&V). Tegelijk hekelen ze het gebrek aan ambitie. “De bossen die op dit moment met concrete plannen bedreigd worden, staan niet op die kaart”, klinkt het. Schauvliege wijst naar het openbaar onderzoek om de laatste foutjes op te lossen.
In 2011 al kondigde minister Schauvliege aan dat ze een plan van aanpak klaar had voor zonevreemde bossen. “Klaar” bleek een serieus understatement. Het duurde uiteindelijk nog zes jaar en verschillende ontwerpversies vooraleer de Vlaamse regering op 31 maart eindelijk een voorlopig vastgestelde ontwerpkaart met de Meest Kwetsbare Waardevolle Bossen (MKWB) op tafel kon leggen. Vanaf vandaag 16 mei tot en met 14 juli 2017 kan iedereen tijdens het openbaar onderzoek nog opmerkingen formuleren.
De Vlaamse regering creëert in feite een nieuw ontbossingsverbod voor de bossen die op de ontwerpkaart staan. Die bossen zullen niet meer via de normale procedure kunnen worden ontbost. Een initiatiefnemer die wil ontbossen, kan dat niet langer via een gewone stedenbouwkundige vergunning, maar zal eerst een afwijking op het ontbossingsverbod moeten krijgen van de Vlaamse regering.
Beslist beleid
‘Elk ruimtelijk uitvoeringsplan dat sinds mei 2000 beslist werd, blijft van kracht’
Hoewel natuurverenigingen blij zijn dat de kaart er na zes jaar eindelijk is, zijn ze toch niet helemaal tevreden met hoe die eruitziet. “De Vlaamse regering beweert de meest kwetsbare waardevolle bossen te beschermen, maar als je de kaart van dichterbij bekijkt, zie je dat die bewering niet helemaal klopt”, stelt Bert De Somviele van BOS+.
“De waardevolle bossen die echt concreet bedreigd worden met ontbossing, staan niet op de kaart. Dat komt omdat de Vlaamse regering zeer ruim rekening houdt met beslist beleid. Ze gaat daarvoor echt wel ver terug in de tijd. Elk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) dat sinds mei 2000 beslist werd, blijft van kracht.”
Ook Natuurpunt, de natuurorganisatie die vorige week nog in het vizier kwam van Schauvliege, kan zich vinden in die kritiek. “Enigszins een teleurstelling is voor ons toch het aantal bossen dat niet op de kaart staat. Daarnaast bevat de kaart veel problematische ruis”, stelt Frederik Mollen van Natuurpunt.
“De regering wilde de toplaag beschermen van bossen die tegelijk zeer waardevol zijn én die zonevreemd zijn en dus ernstig bedreigd, maar het uiteindelijke resultaat is toch veel meer terughoudend. Van de bossen die het meest bedreigd zijn, is de zonevreemdheid herbevestigd met een BPA of RUP na 2000. Net die bossen zijn van de kaart gehaald”, zegt Mollen.
“Dat zijn plannen van soms 17 jaar oud, vaak ingegeven vanuit louter economische belangen. Er werd toen nog niet nagedacht over de zonevreemde bossen. Geen enkel van deze plannen werden op vandaag gerealiseerd, en ze zijn vaak achterhaald. Neem het Ferraris bos te Wilrijk, of wat er nog van overblijft. Dat is geschrapt van de kaart, terwijl de stad intussen toch overweegt om het te behouden. De kaart was net voor dit soort problemen bedoeld.”
‘Als je de kaart die nu voorligt vergelijkt met eerdere ontwerpversies, valt ook op dat er veel minder bossen in industrie- of woongebied op staan, en veel meer in agrarisch gebied’
Nog zo’n “slachtoffer” van beslist beleid is een stuk bos van 48 hectare in Dilsen-Stokkem. Het gebied dat grenst aan het Nationaal Park Hoge Kempen stond in een eerdere ontwerpversie uit 2016 wel ingekleurd als meest kwetsbaar waardevol bos, aangezien het ingekleurd staat als recreatiegebied, maar het verdween uit de kaart die de Vlaamse regering goedgekeurde. Het bos ontstond begin twintigste eeuw en wordt aangeduid als biologisch waardevol tot zeer waardevol. Voor het gebied werd eind 2011 een provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan goedgekeurd. Ondertussen is duidelijk dat Center Parcs er een nieuw vakantieresort gaat bouwen.
“Het was de beslissing van de Vlaamse regering om tot 2000 terug te gaan”, stelt Jan Pauwels, woordvoerder van minister Schauvliege. “Tussen de eerste versie van juni 2016 en de huidige hebben we advies van de Raad van State en de verschillende administraties gekregen, en is er een hoorzitting geweest in het Vlaams Parlement. Het resultaat daarvan was dat inderdaad verschillende gebieden waar plannen voor zijn van de kaart gehaald zijn.”
Compenseren
De regering beloofde 12.000 hectare te beschermen, en deed dat ook. “Maar
om het schrappen van die echt bedreigde bossen te compenseren werden er minder waardevolle bossen op de kaart gezet”, meent Mollen. De Somviele treedt hem bij. “Om vervanging te zoeken voor die geschrapte bossen legde men de lat lager wat de ecologische waarde betreft.”
Beide heren denken niet dat Schauvliege is gezwicht voor specifieke private belangen, zoals sp.a bij monde van Bruno Tobback eerder insinueerde. “Er is duidelijk wel gezocht naar “collectieve oplossingen”. De lat werd verlegd om aan een hele reeks vragen toe te kunnen geven zonder echt aan politiek dienstbetoon te doen”, meent Mollen.
Dat bevestigt Pauwels ook met zoveel woorden. “Aanvankelijk kreeg elk bos met ecologische waarde 22 of meer bescherming, maar omdat er gebieden door beslist beleid geschrapt moesten worden, hebben we alle bossen met ecologische waarde 21 of meer beschermd. Dit is een generieke oefening op basis van een aantal criteria waar lang over gediscussieerd is. Er is zeker geen enkel bos geschrapt op vraag van bepaalde personen of organisaties.”
Ruis door Boswijzer
“Als je de kaart die nu voorligt vergelijkt met eerdere ontwerpversies, valt ook op dat er veel minder bossen in industrie- of woongebied op staan, en veel meer in agrarisch gebied”, geeft Mollen nog mee. “Die laatste worden veel minder bedreigd. De waarde van die gronden is veel minder, dus zal men ook minder snel bereid zijn om de boscompensatiebijdrage te betalen.” Dat die bijdrage door Schauvliege ondertussen verhoogd werd, wordt dan weer wel warm onthaald.
‘Als er inderdaad heel vaak kleine stukjes een uitzondering zullen krijgen, vrezen we dat het ook voor de grote waardevolle bossen makkelijker zal worden’
“Er zijn volgens ons ook een aantal technische correcties nodig. Deze kaart werd opgesteld op basis van de Boswijzer. In het verleden werd duidelijk dat die Boswijzer heel wat mankementen vertoont”, geeft Mollen aan.
“Die Boswijzer wordt opgesteld op basis van luchtfoto’s, zonder terreinbezoeken en dergelijke. Het heeft ervoor gezorgd dat er heel veel piepkleine bossen op de ontwerpkaart staan. Bomen die geen écht bos zijn: zoals tuinen en overhangende kruinen.”
“Je ziet bijvoorbeeld dat verschillende bosranden zijn aangeduid”, treedt De Somviele hem bij. “Het gaat bijvoorbeeld om bomen die over de perceelsgrens groeien. De Boswijzer ziet die vervolgens als zonevreemd en die worden nu dus beschermd. Ik denk dat er heel veel eigenaars zullen schrikken als ze merken dat die rand van hun perceel nu extra bescherming krijgt.”
“In eerdere ontwerpversies waren die foutjes er wel uitgehaald. Nu zal dit tijdens het openbaar onderzoek moeten gebeuren of anders krijgt de Vlaamse regering elke week meerdere aanvragen om af te wijken van het ontbossingsverbod”, waarschuwt De Somviele.
Zoveel aanvragen zien BOS+ en Natuurpunt niet zitten. “De kaart moet worden opgekuist”, vindt Mollen. “Er zou slechts in zeer uitzonderlijk gevallen mogen worden afgeweken van de kaart, zo niet devalueer je de waarde ervan in hoge mate”, waarschuwt Mollen. De Somviele deelt zijn vrees. “Als er inderdaad heel vaak kleine stukjes een uitzondering zullen krijgen, vrezen we dat het ook voor de grote waardevolle stukken makkelijker zal worden.”
“Dat is een intentieproces”, vindt Pauwels. “We gaan ervan uit dat de Vlaamse regering enkel nog in zeer zeldzame gevallen een ontbossing zal toestaan. Dus als dat in het algemeen belang is, voor een noodzakelijk fietspad bijvoorbeeld. Ik denk niet dat er op perceelsniveau nog veel beslissingen zullen genomen worden.”
“Het openbaar onderzoek dient net om de kleine mankementen op te lossen”, meent Pauwels. “Nu is het aan de anderen om opmerkingen te geven. Ik verwacht ook dat verschillende gemeenten nog foutjes zullen signaleren.” Schauvliege legt de eindverantwoordelijkheid voor de uiteindelijke kaart dus blijkbaar niet bij zichzelf of de Vlaamse regering.
Tijdens het openbaar onderzoek kunnen er enkel nog stukken bos geschrapt worden, het publiek zal volgens BOS+ niet de kans krijgen om ‘vergeten’ bossen aan de kaart toe te voegen. Dit zal mogelijks betekenen dat de definitieve versie minder dan 12.000 hectare bos extra bescherming zal geven.
Jan Walraven studeerde af als master journalistiek (2010) en master internationale politiek (2012) aan de universiteit van Gent. Sinds april 2015 schrijft hij voor Apache. Daarvoor werkte hij als freelancer in Israël en de Palestijnse Gebieden. Hij tweet af en toe als @jnwlrvn.
