De radicale separatist van weleer vervelde tot een strategisch denkend pragmaticus. In die hoedanigheid kruist hij de degens met communautaire hardliners in zijn eigen partij zoals Hendrik Vuye en Veerle Wouters. Afgelopen weekend, in een interview met De Morgen, dreigden die laatsten er nog openlijk mee uit de partij te stappen als er in 2019 geen communautaire ronde komt. Bart De Wever zag zich genoodzaakt de rebellen terug te fluiten.
Splitsen
De evolutie die Peter De Roover recent doormaakte, is exemplarisch voor het alle richtingen uitschietende debat dat sinds jaar en dag woedt binnen de Vlaamse Beweging: hoe bereiken we (meer) Vlaamse onafhankelijkheid? De voorbije decennia werden ongetwijfeld grote stappen gezet in de richting van meer Vlaamse autonomie en bevoegdheden, maar het enige dat in dezelfde periode echt splitste, waren de Vlaams-nationalistische partijen.
Even terug naar het interview:
Is de missie van Bart De Wever niet gewoon een onafhankelijk Vlaanderen?
Peter De Roover: “Ik mag het hopen, maar ik denk dat zijn verhaal ook breder gaat en dat hij ook andere doelen nastreeft. Dat kan ooit tot keuzeproblemen leiden. Er staat natuurlijk als eerste punt in de N-VA beginselen dat de partij streeft naar een onafhankelijk Vlaanderen.”
Het valt op dat die onafhankelijkheidsgedachte, tien jaar geleden, veel openlijker werd beleden dan vandaag.
“Het zou heel onfatsoenlijk zijn mocht N-VA al te zeer afstand nemen van haar eerste bestaansreden.”
Point of no return
Vandaag zou Peter De Roover min of meer hetzelfde zeggen, maar dan overgoten met de strategische saus die Bart De Wever jarenlang met veel succes opdiende. De Wever legde een rationele fond onder het romantisch en emotionele Vlaams-nationalisme: in de plaats van de vendelzwaaiers kwam de theorie dat België simpelweg niet werkt. Enkel stevig morrelen aan de Belgische structuur zou rationeel bestuur mogelijk maken en daar zou uiteindelijk iedereen beter van worden.
N-VA zou haar kiezers de 'kracht van verandering' moeten tonen, maar tegelijk moest ze ook blijven tonen dat België niet werkt
Die analyse ging er bij een breed kiespubliek in als zoete koek. Niet in het minst omdat de voorzitter van N-VA er jarenlang alles aan deed om de analyse ook te doen kloppen. Denk aan de discussies over het eeuwige breekijzer Brussel-Halle-Vilvoorde, de jarenlang aanslepende regeringsvormingen... België werkte niet en de N-VA toonde dat dag in dag uit aan. De partij deed dat met zoveel succes dat de verkiezingen van 2014 glorieus werden gewonnen.
Daarop volgde het 'point of no return' waar elke Vlaams-nationalistische partij vroeg of laat tegenaan loopt: besturen of niet? Bart De Wever vormde een coalitie met de liberalen en de Vlaamse christendemocraten en haalde zo een strategische splijtzwam binnen: N-VA zou haar kiezers de 'kracht van verandering' moeten tonen, maar tegelijk moest ze ook blijven tonen dat België niet werkt.
Klip
De Wever manoeuvreerde magistraal rond die klip door het communautaire agenda vijf jaar lang op te bergen. Officieel gebeurde dat op vraag van de MR die zoiets in Franstalig België niet verkocht zou krijgen, maar eigenlijk deed De Wever er vooral zijn eigen partij een geweldig cadeau mee: het 'point of no return' werd immers vijf jaar doorgeschoven. Mocht het communautaire niet zijn begraven, dan zou er binnen Michel I een communautaire deal zijn gemaakt en zo'n deal zou per definitie nooit goed genoeg zijn voor de scherpslijpers in zijn eigen partij.
De geschiedenis leert wat er dan keer op keer gebeurt. Na het Egmontpact stapten Lode Claes en Karel Dillen, elk met hun gevolg uit de Volksunie om later het Vlaams Blok op te richten. Goed twee decennia later deed dat schisma tussen de zuiveren en de onzuiveren zich binnen de Volksunie nog eens over naar aanleiding van het Lambertmontakkoord. N-VA werd geboren met als eerste artikel in de statuten het separatisme.
Zolang er niet bestuurd wordt (op federaal niveau) kon het ingebakken conflict tussen hardliners en pragmatici borrelen onder de waterlijn, maar eens er wordt bestuurd liggen de kaarten anders en dreigt het conflict open en bloot op straat te komen. Om dat te vermijden koos Bart De Wever voor de communautaire stilstand.
Verkeerde keelgat
Hij leek die vijf jaar lang met gemak te zullen krijgen, maar de door de voorzitter geëtaleerde gretigheid om die oefening daarna nog eens vijf jaar verder te rekken, lijkt de hardliners in de partij in het verkeerde keelgat te schieten. Nog eens vijf jaar lang op de tanden bijten, nog eens speerpunten van de Vlaamse strijd incorporeren en smoren in de macht, nog eens vijf jaar lang pootjes geven aan de koning van het vervloekte België... Voor velen is de maat vol. Bovendien - zo redeneren Vlaamse hardliners niet volledig onterecht - is de kans reëel dat de Vlaamse Beweging, die sowieso al door een diep dal kruipt, nog eens vijf jaar simpelweg niet zou overleven.
Nog eens vijf jaar lang op de tanden bijten, nog eens speerpunten van de Vlaamse strijd incorporeren en smoren in de macht, nog eens vijf jaar lang pootjes geven aan de koning van het vervloekte België... Voor velen is de maat vol
Nemen tegenstanders hun wensen voor werkelijkheid als ze in de defenestratie van Vuye en Wouters het begin van het einde zien? Het valt af te wachten. Alleszins vergeet de Wetstraat (heel) snel. Eerder dit jaar kopten de kranten nog dat N-VA een politieke bom onder de regering Michel I had gedropt door het "communautair profiel opnieuw aan te scherpen". Veel meer dan een persbericht waarin werd gemeld dat Vuye en Wouters wat studiewerk gingen verrichten over meer Vlaanderen was er niet aan de hand. Het camoufleerde toen handig dat Vuye werd gewisseld als fractieleider door De Roover. Bart De Wever moet je niet uitleggen hoe je de beeldvorming stuurt.
Fabel
Deze keer lijkt het moeilijker te worden. De forse aanpak van Vuye en Wouters geeft aan dat De Wever het moeilijk heeft om in eigen rangen de vrede te bewaren. De vraag is dan ook welk wervend verhaal hij kan opdiepen om regeringsdeelname en een Vlaams profiel te verzoenen.
Het probleem zit niet bij de N-VA kiezer. Die kan worden gepaaid met af en toe een blik voorstellen over veiligheid of een scheut moslimbashing. Het probleem zit intern. De oude strategie is uitgeleefd en dat besef leeft in de partij. Niet enkel bij Vuye en Wouters. Als machtspartij kan N-VA haar 'rationeel nationalisme' niet uitvoeren. Zo simpel is het. Het blijkt een fabel, niet realiseerbaar in België.
De strategie heeft N-VA de voorbije jaren wel veel macht opgeleverd. De partij buit die ook uit, maar niet om haar communautaire eisen door te duwen. Daarom wordt het buigen of barsten. In het verleden was het voor de Volksunie keer op keer barsten. Maar de kaarten liggen anders. N-VA heeft intussen zoveel geld, middelen en macht dat de communautaire opstand mogelijk kan afgekocht worden en beperkt blijft tot een handvol roependen in de woestijn.
In dat geval zal N-VA de geschiedenis ingaan als de Vlaams-nationalistische partij die tien jaar lang communautaire stilstand realiseerde. Bart De Wever, samen met de oude speerpunten van de Vlaamse Beweging Peter De Roover en Jan Jambon, als de doodgravers van het democratisch Vlaams-nationalisme.
