April is de wreedste maand

Hilde Sabbe
HILDE
HILDE

Elk jaar herlees ik in het voorjaar het prachtige gedicht van T.S. Eliot, maar nog nooit scheen het me zo profetisch toe als nu. De terreurdreiging die onze winter domineerde hield ons niet bepaald warm, maar de situatie was wel overzichtelijk. Je had een goed functionerende maatschappij die bedreigd werd door boze krachten van buitenaf. Maar kijk, de nachtvorst is pas geweken, en samen met de bloesems ontluiken conflicten en schandalen met een nooit geziene drift.

Net zoals de meeste mensen valt het me moeilijk om sympathie op te brengen voor de staking van de luchtverkeersleiders, maar de timing is volgens mij niet geheel toevallig. Het sluimerende ongenoegen, de opborrelende verontwaardiging over bepaalde maatregelen: het laat zich niet langer bedwingen. Mensen voelen zich aangetast in hun wij-gevoel, geloven niet langer in de fair play van het systeem en ventileren in de eerste plaats hun eigen sores. Trouwens: iedereen verwijt nu de luchtverkeersleiders - terecht - een stuitend gebrek aan solidariteit met onze zwaar gehavende luchthaven en luchtvaartmaatschappij, maar misschien moeten we in dat verband toch ook nog eens terugdenken aan de staking van de politievakbonden die Zaventem een paar weken geleden ook gijzelde. Zij haalden toen hun slag thuis, maar of reizigers daardoor effectief veiliger zijn én ook nog graag vanuit Brussel willen vliegen, is een vraag die mag gesteld worden.

Afbrokkelend wij-gevoel

Maar goed, dat afbrokkelende wij-gevoel dus. Is het vergezocht om de Panama Papers daarbij te betrekken? Wat is belastingontduiking of -ontwijking, zoals men dat graag eufemistisch noemt, anders dan een stuitend gebrek aan solidariteit, een opgeheven middelvinger naar de rest van de bevolking? In het verleden heb ik mij al vaak afgevraagd waarom het zo weing publieke verontwaardiging genereert. Terwijl voor overvallers de zwaarste straffen worden geëist, blijven  fiscale criminelen min of meer buiten schot. Natuurlijk, bij belastingontduiking vallen er geen doden, en nog belangrijker: het blijft toch altijd een beetje abstract, die enorme sommen. Tot je in kaart brengt wat dat doet met een maatschappij, zoveel geld de staatskas misloopt. En welke implicaties dat heeft voor onderwijs, wegenbouw, ziektezorg, pensioen, cultuur en wat nog meer, al die zaken die kampen met een gigantisch tekort aan middelen? Allemaal omdat een select clubje redeneert: 'ik ben rijk, dus ik doe wat ik wil, de wetten gelden niet voor mij'. Is het zo vreemd dat andere groepen dan redeneren: het is blijkbaar ieder voor zich?

Dus ja, ik denk dat er veel beweegt onder het lentegras. We zijn in een sneltreinvaart geëvolueerd van een op het eerste gezicht redelijk goed functionerende maatschappij die bedreigd werd door één externe vijand – het moslimterrorisme – naar een maatschappij die van binnenuit dreigt te imploderen door haar eigen tekortkomingen. Banken die klanten adviseerden over belastingparadijzen en nog steeds weigeren om verantwoordelijkheid te nemen, falende of misschien medeplichtige overheidsdiensten: het blijkt dat we toch niet zo perfect functioneerden.

Wat is belastingontduiking of -ontwijking anders dan een stuitend gebrek aan solidariteit, een opgeheven middelvinger naar de rest van de bevolking?

Dit kun je niet afdoen met de zoveelste verklaring dat 'een en ander onderzocht zal worden'. Wanneer komt er een proces? De groeiende publieke onvrede zadelt politici op met een zware verantwoordelijkheid. Dit los je niet op met een nieuwkomersverklaring over gelijke rechten voor man en vrouw of een plan tegen radicalisering in het onderwijs. Onze geloofwaardigeid staat op het spel, maar nog altijd probeert men weg te kijken.

Er is behoefte aan een nieuwe ethiek en politici zullen zelf aan de slag moeten. Het volstaat niet langer om stoere verklaringen af te leggen, en het is duidelijk dat er meer opgekuist moet worden dan alleen Molenbeek. Dat we onze westerse waarden – bestaat er een gebod als 'gij zult altijd eerlijk uw belastingen betalen'? – eerst zelf in de praktijk moeten brengen voor we ze aan iemand anders opleggen. Vlaamser dan Alice Nahon vind je ze niet, en zij dichtte al: “Het is goed in eigen hart te kijken, 's avond voor het slapengaan.” Ik zou niet wachten tot 's avonds.

LEES OOK
Hilde Sabbe / 01-06-2016

Sociaal

Hilde Sabbe over de stakingen, acute ergernis en verzet tegen het ultraorthodoxe besparingsbeleid waarbij de rijken buiten schot blijven.
HILDE
Jeroen Olyslaegers / 30-05-2016

Nadagen

Jeroen Olyslaegers over het neoliberalisme, het overlegmodel en de doelbewuste mismeestering van overheidsinstellingen.
JEROEN
Hilde Sabbe / 18-05-2016

Rookgordijn

Hilde Sabbe over stakingsrecht, woede en het oorverdovende koor van protest dat alle legitimatiepogingen overstemt.
HILDE