Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Cuba en de VS (3): nieuwe vrienden

Lotte Lambrecht
21316391481_b11a8b479f_z
Havana (© Angelo Domini (Flickr))

Traag maar gestaag

De onderhandelingen tussen de VS en Cuba vorderen traag maar gestaag. Cuba werd ondertussen van de lijst van staten die terrorisme sponsoren gehaald, de Amerikaanse ambassade in Havana werd vorig jaar heropend en deze week werd aangekondigd dat er opnieuw dagelijks vluchten vanuit Miami zouden vertrekken naar Havana.

Enkele belangrijke punten blijven echter hoog op de agenda staan. Zo is er nog geen oplossing gevonden omtrent de Guantánamo Bay-anomalie. Met het invoeren van het Platt-Amendement, verzekerde de VS zichzelf ervan ‘tot in de eeuwigheid’ toegang te hebben tot de haven. Als de Amerikaanse president de huur van de militaire haven zou willen opzeggen, moet de senaat hiermee instemmen. Het lijkt erg onwaarschijnlijk dat de VS hier binnenkort een verandering zal doorvoeren. Guantánamo is en blijft een strategisch belangrijke haven.

Ook het embargo blijft de gemoederen beroeren. Het is quasi zeker dat het embargo niet zal worden geannuleerd onder een Obama-presidentschap. Daarvoor zijn nog te veel onderhandelingen vereist. Obama zelf orakelde vorige week dat het embargo hoogstwaarschijnlijk onder zijn opvolger zal worden opgeheven. Veel zal afhangen van de volgende president.

Aan de democratische kant steunen zowel Bernie Sanders als Hillary Clinton het beleid van Obama ten opzichte van Cuba. De kans is groot dat zij de onderhandelingen zullen doorzetten, zodat een eventuele opschorting van het embargo kan plaatsvinden. Aan de Republikeinse kant zijn de meningen verdeeld. Koploper Donald Trump sprak zich in september uit voor de deal met Cuba en verklaarde zich akkoord met de move van Obama. Ted Cruz daarentegen, nummer twee in de Republikeinse race en van Cubaanse afkomst, is tegen het opheffen van het embargo gekant. Volgens hem is het embargo net heel effectief geweest in het kortwieken van het Castro regime. Moest hij het presidentschap kunnen binnenrijven in november, is er een reële kans dat de onderhandelingen worden opgeschort.

What’s it in for?

Voor de Verenigde Staten zijn er geen negatieve gevolgen verbonden aan de heropening van de diplomatieke relaties. Cuba vormt geen bedreiging voor de Amerikaanse nationale veiligheid en zou hen kunnen helpen in enkele andere veiligheidsproblemen, zoals terrorisme en illegale drugshandel. De verbeterde relatie met hun buur zou ook de relatie met Latijns-Amerika kunnen verbeteren. Hoewel de linkse regimes in Latijns-Amerika in verval zijn, zullen ze niet gauw afwijken van hun nieuwe onafhankelijke koers. Door in te zetten op samenwerking verliest het anti-amerikanisme van leiders zoals Venezolaans president Nicolas Maduro en Boliviaans president Evo Morales een deel van zijn aantrekkingskracht. Ook een opheffing van het Amerikaans embargo zou in het voordeel zijn van de Amerikaanse economie.

Voor Cuba zijn er ook positieve gevolgen mogelijk. Een opheffing van het Amerikaans embargo zou zonder enige twijfel de Cubaanse economie ten goede komen. De Cubaanse privésector, die nog steeds in zijn kinderschoenen staat, zou zich - weliswaar onder controle van de Cubaanse overheid - kunnen uitbreiden. Ook zouden Cubaanse burgers toegang krijgen tot bepaalde medicijnen en voedselwaren die buiten bereik waren. Maar in tegenstelling tot de VS, schuilt er ook een bedreiging in de toenadering voor het eiland.

Gelijkheid is een hoog goed binnen de Cubaanse maatschappij. Deze gelijkheid vormt deels de interne lijm van de Cubaanse maatschappij. Maar het is net deze gelijkheid die bedreigd wordt door een groeiende inkomenskloof, deels veroorzaakt door de graduele opening en groei van de Cubaanse privésector. Deze privésector zal in de toekomst, mede door de verbeterde relaties met de VS, enkel groeien. De groei van de privésector komt op dit moment maar ten goede aan een bepaald deel van de samenleving. Zal een nieuwe Cubaanse regering, zonder een autoritaire Castro aan het roer, een antwoord kunnen geven op deze maatschappelijke veranderingen?

Verder vormde het Amerikaans embargo, terecht of onterecht, ook een makkelijk excuus voor de lamentabele economische toestand van het land. Wat als de economische verbetering post-embargo zich niet zo snel zal aanmelden?

Verder zal de hernieuwde relatie met de VS waarschijnlijk een grote invloed uitoefenen over hoe de post-Castro periode, waarin het land binnenkort zal belanden, zal worden ingekleurd. Zal de VS proberen een Amerikaans gezinde leider aan de macht te krijgen? Of zullen ze de aangeduide opvolger van de Castro’s, huidig vice-president Miguel Canel-Diaz, accepteren als nieuwe Cubaanse leider?

Deze laatste kwestie wijst op een onoverbrugbare contradictie in de toenadering tussen Cuba en de VS. Cuba is begonnen aan de huidige gesprekken om zijn eigen overleving te kunnen verzekeren. Voor de Verenigde Staten ligt het doel ergens anders. Het officiële doel van de VS is democratisering van het eiland, maar economie speelt evenzeer een rol. De terugkeer van deze commerciële en politieke belangen doet lichtjes denken aan de negentiende eeuw, toen de Cubaanse economie vastgeklonken was aan de VS. Gezien zijn geografische locatie, zal het moeilijk zijn voor Cuba om niet volledig meegezogen te worden in de Amerikaanse invloedssfeer.

Maar de huidige situatie vertoont ook veel verschillen met die van de negentiende eeuw. Cuba heeft verschillende internationale handelspartners en kan rekenen op uitgebreide steun van landen in Latijns-Amerika. In de toekomst zal blijken in hoeverre Cuba een Amerikaanse inmenging in zijn binnenlandse aangelegenheden zal kunnen vermijden. Zal het eiland erin slagen, zoals de andere Latijns-Amerikaanse landen, een onafhankelijke koers te kunnen inzetten? Of zal de VS geneigd zijn om zich opnieuw te mengen in Cuba’s binnenlandse aangelegenheden? De toekomst zal het uitwijzen.

LEES OOK
Luc Vanheerentals / 21-04-2023

Chelsea Manning: ‘Ik pleegde geen verraad’

Amerikaanse klokkenluider schrijft verbeten strijd om meer transparantie van zich af in autobiografie.
Chelsea Manning
Valerie Trouet / 29-09-2020

Getuigenis uit Trumpland

Als klimaatwetenschapper in de Verenigde Staten ben ik de strategie van negeren, ontkennen, ontkrachten, politiseren, polariseren ondertussen gewend geraakt.
49567615912_e378ec6eb4_o
Jan Walraven / 17-07-2017

De terugkeer van de monopoliebrekers

Het aanpakken van marktoverheersende symboolbedrijven als Amazon, Google en Facebook kan de Democraten een nieuw elan geven.
jeff bezos jim mattis