Dat geklop op deuren rond kerstmis heeft iets van een bijbels verhaal. De politie en het leger jagen op terroristen, de fiscus op alternatieve overlevers. Voor hen geldt het frustrerende vooruitzicht dat voor elke ‘gekliste snoodaard’ er vijf anderen opstaan. De deeleconomie is na een intermezzo van 50 jaar ongebreideld consumeren terug van weggeweest en here to stay.
Mij maak je niet wijs dat het ontstaan van een schaduweconomie een nieuw concept is of een (s)links plan om de maatschappij te ondermijnen. Integendeel, het is een oeroude reflex om op microniveau in de zelfzorg te gaan en ondernemerschap aan de dag te leggen. Het is bovendien een zeer vrouwelijke manier om de collateral damage van de vrij mannelijke macro-economie te beperken. Waarom ik daar zo stellig over ben? Wijlen mijn grootmoeder, die geboren werd in 1897, vertelde levendige verhalen over ondernemerschap zoals we dat vandaag niet meer kennen. Het waren niet eens droeve verhalen, ze waren eerder heroïsch.
Selfmade blauw
Zo voedde mijn overgrootmoeder, ‘Nette uit De Bel’, na het overlijden van haar echtgenoot haar eigen vijf kinderen en vier bloedjes van een weduwnaar, door een café annex viswinkel uit de grond te stampen. De vis ging ze ‘s ochtends heel vroeg in Antwerpen halen met de trein, dat café had veel van ‘een voorplaats’ waar de brouwer kwam. Ze verdiende genoeg om genereus te kunnen zijn. De boekhouding beperkte zich tot een leitje met krijtstreepjes. Geen wonder dat haar dochter ‘Anna van Nette uit De Bel’, mijn grootmoeder dus, de eerste jaren van haar huwelijk met mijn grootvader (die goudsmit in opleiding was), haar algauw kroostrijk gezin overeind hield door in hun kleine huisje een buurtwinkeltje te runnen. Buiten een zelfbedacht notitiesysteem voor openstaande rekeningen kon ze nauwelijks schrijven. Toch is het mijn grootouders gelukt om een grote juwelierszaak uit te bouwen, waarover hun kinderen nog lang zouden ruziën.
Deze liberalen zouden met grote ogen hebben staan kijken hoe hun vertegenwoordigers vandaag elke kiem van ondernemerschap meteen de kop indrukken
Vandaag zou haar winkeltje stranden op de eerste brief die ze van de belastingen kreeg wegens ‘onleesbaar’. En waarom? Al wat ze deed, is er voor zorgen dat ze niet hulpbehoevend zou worden. Meer nog, die bescheiden inkomsten zorgden ervoor dat er geen gevoel van schaarste was, waardoor wie het moeilijk had nooit de deur werd gewezen. Nee, in mijn familie waren geen socialisten, ze waren selfmade blauwen. Liberalen die echter met grote ogen hadden staan kijken hoe hun vertegenwoordigers vandaag elke kiem van ondernemerschap meteen de kop indrukken.
Salto mortale
Daarentegen zou de nieuwerwetse deeleconomie voor Nette en Anna niets nieuws zijn. Het hele deel-idee heeft dan ook iets romantisch. Het gedijt op de wolligheid waarmee men de hippe huisvlijt promoot. De deeleconomie idealiseert een pre-industriële situatie. Nog voor de productie van alle levensnoodzakelijkheden plots op grote schaal buitenshuis plaatshad en in huiselijke kring alleen nog geconsumeerd werd. Het is geen vernieuwende beweging, maar een ontwaken uit de dwaasheid van de hebzucht. We zitten in de fase waarin het sociale valnet, dat in de schoot van de industrialisering noodzakelijk bleek, weer gesloopt wordt. Echter zonder alternatief. We hebben een ‘salto mortale’ momentje. Het lijkt wel of de overheid, multinationals en hun aandeelhouders, zich op de tribune hebben genesteld om te zien hoelang het burgerlijk gepeupel er in de fiscale arena over doet om dood te bloeden. En telkens wanneer er daar beneden tussen de haaien weer eentje een stok ter hand neemt, wordt die inventieve rebel met een nog grotere knots neergeknuppeld voor zoveel overlevingsdrang.
Het lijkt wel of de overheid en multinationals zich op de tribune hebben genesteld om te zien hoelang het gepeupel er in de fiscale arena over doet om dood te bloeden
Wat een pervers, old school wanbeleid dat valse waarden hanteert. Laat ons iets leren uit de experimenten met het basisinkomen en het gedogen van een micro-economie die de creativiteit ongekend zal aanzwengelen. Zie het als een overstap naar een natuurlijke, organische sociale zekerheid. Een die haalbaar is. Deze janus-aanpak die elk antwoord op de gecreëerde problemen bij voorbaat fnuikt, leidt ons alleen maar naar het slechtste van twee werelden.
Ik wens de kortzichtigen een fijn eindejaarsvisioen toe waarin ze een nanoseconde de gevolgen kunnen overzien. Waarom is échte verandering toch zo moeilijk?
