Ongeveer twee weken later waren mijn vrouw en ik met een bevriend koppel in de Nederlandse gemeente Hulst. Aldaar speelde de fantastische Belgische band Dans Dans in een kleine gereformeerde kerk met een zeldzame droge akoestiek, twee lieve bejaarden aan de kassa en met ook veel bier uit Westmalle aan de tapkast. Vanaf het moment dat deze band van Bert Dockx hun waanzinnige mix van jazz, psychedelica en nog heel wat lekkers aan ons serveerde, heerste een grote euforie. Achteraf bekeken hebben we er allicht ook troost uit geput. Mijn maat Barend en ik verzekerden elkaar dat we simpelweg het concert van het jaar hadden gezien en dat we elkaar zouden sms’en indien we ergens verder in 2015 toch iets zouden te zien of te horen krijgen dat dit overtrof. Het is nu 21 december. Ik heb nog geen sms van Barend gekregen en heb er evenmin een naar hem verzonden. Die avond voelde ik dat 2015 pas echt begonnen was. Ik had een stevige dosis schoonheid nodig en geen terreur.
Apocalyps
Jaaroverzichten zijn een kwestie van perspectief. Maar de laatste jaren zijn ze her en der uitgegroeid tot een ware gesel waarmee we de zonden van het afgelopen jaar nog even op ons laten neerkomen, als een rituele zuivering die elke kritisch vermogen uitschakelt. De apocalyptica-adepten beleven hoogdagen vooraleer ze hun beentjes onder de tafel met kalkoen en kroketten schuiven. Het is een waanzinnig schouwspel. In Knack kreeg onze rustige Herman Van Rompuy de eer om dit jaar op treurzangen te toonzetten. Ook toen deze katholieke politicus-op-rust de Kerk gezegend achtte met de huidige paus Franciscus, gaf hij meteen mee dat deze kerkleider alsnog ongeveer vijftig jaar te laat kwam om de kerk (of de wereld) van doem te redden. De spirituele leegte is enorm, aldus de heer Van Rompuy, en de grote verhalen zijn dood.
Jaaroverzichten zijn uitgegroeid tot een gesel waarmee we de zonden van het afgelopen jaar op ons laten neerkomen, als een rituele zuivering
Tja, die verhalen zijn al een tijdje dood, en die leegte gaat nu toch ook al allicht een halve eeuw mee. Maar wie weet verklaart die leegte vooral waarom we er zo op gebrand zijn om de actualiteit bij elk jaareinde als een evangelie te beschouwen. In feite moet ik die ‘we’ al nuanceren, gezien het redacties en journalisten zijn die dit ritueel organiseren. Ik kom weleens iemand tegen aan de kerstdis die een eind wil doorlullen over terreurdreiging of klimaatcatastrofes, maar echt lang duurt dat niet. We wensen elkaar oprecht een goede gezondheid het komende jaar en het allerbeste voor de geliefde en de kinderen. Nog nooit hebben die wensen vals geklonken, hypocriet of dubbelzinnig. Hoogstens lichtjes aangeschoten, maar daarbij niet minder gemeend. Het kan dat mijn familie hierbij afwijkt van de rest, maar ik heb toch het gevoel dat we hierin nogal doorsnee zijn.
Genade
Na dat jaaroverzicht, het eten en de drank, het feesten en vuurwerk mogen we dan het nieuwe jaar betreden, lichtjes aarzelend als bij een veld bedekt met maagdelijk witte sneeuw. Het is alsof onze voornemens en wensen vooral het onheil dienen te bezweren en we daardoor minstens recht hebben op wittebroodsweken in 2016.
Ook dat hoort bij het ritueel. Eerst het jaaroverzicht vol ellende, dan de wensen, en dan een tijdelijke staat van genade, zodat de kater van al die alcohol niet meteen uitloopt op de ontnuchtering van nog meer ellende. Ik vermoed dat dit echt een typisch Westers fenomeen is waarbij de koop- en feestgekte van de eindejaarsperiode nu eenmaal haar schaduwkant moet hebben.
Eerst het jaaroverzicht vol ellende, dan de wensen, en dan een tijdelijke staat van genade
Ik beken, o lezer, dat ik op deze plek vaak onheil becommentarieer en een mens zou op basis daarvan kunnen aannemen dat deze schrijver meejakkert op een van de zwarte hengsten van de Apocalyps, het dier daarbij aanvurend sneller de meet te halen van het Absolute Einde. Mocht ik deze indruk hebben gewekt in 2015, dan spijt me dat zeer. Ik ben immers een optimist en acht twee dingen waarlijk subversief in deze door doem geobsedeerde, verruwende samenleving: beleefdheid en hoop. En met een beetje subversie kom je allicht een heel eind in 2016. Misschien kan een jaaroverzicht daarbij ook een oefening in relativering zijn in plaats van een rekening uit de hel.
Laat me u dit toewensen: schoonheid, relativering en hoop. En volgend jaar een overzicht in het teken van die drie wensen.
