President Maduro heeft een geweldige nederlaag achter de kiezen. Op zondag 6 december heeft de oppositie, verenigd in de Ronde Tafel voor de Democratische Eenheid (MUD in het Spaans), tweederde van de Nationale Assemblee veroverd. Nooit gezien in de zestien jaar dat Hugo Chávez en (sinds zijn dood in maart 2013) Nicolás Maduro aan het hoofd van de regering stonden.
Het socialisme van de 21ste eeuw zat in Venezuela stevig in het zadel, met allerlei subsidieprogramma’s voor de armen. Subsidies voor gezondheidszorg, huisvesting, onderwijs en een consequente haatcampagne tegen de ‘ultrarechtse fascistische oppositie’, die gesteund wordt door 'het imperium', de Verenigde Staten. "De uitgemergelden komen nooit meer terug", zei de charismatische Hugo Chávez vol minachting over de tandenloze rechtse oppositie. Uitgemergeld omdat ze met zo weinig waren. Vandaag de dag hebben de uitgemergelden echter behoorlijk wat vlees op hun botten gekregen.
In de rij
Niet eens omdat ze met een goed doordacht verkiezingsprogramma campagne voerden. Hun betoog ging niet veel verder dan dat er verandering nodig was. Volgens de meeste analisten is de overwinning van de MUD te danken aan het wanbeleid van de regering. Veel bedrijven zijn in zestien jaar socialisme onteigend en produceren (bijna) niets meer. Venezuela exporteert vrijwel alleen nog maar olie en tot overmaat van ramp is de prijs van ruwe olie uit Venezuela van meer dan 100 dollar per vat gekelderd naar iets meer dan 30 dollar per vat. Het land heeft geen dollars meer om te importeren, maar is voor een groot stuk wel afhankelijk van import.
Dat leidt in het straatbeeld tot ellenlange rijen voor winkels. Voor alle producten waarvoor de regering een maximumprijs vaststelde, moeten Venezolanen met een kleine beurs in de rij staan. Rijst, melk, eieren, vlees, maandverband, shampoo, luiers... Mensen met iets meer geld kunnen op de zwarte markt terecht. Maar door de gierende inflatie van 10 tot 12 procent per maand is het geld niets meer waard en zijn ook veel mensen uit de middenklasse tot armoede veroordeeld.
Alleen wie toegang heeft tot dollars en die op de zwarte markt kan wisselen, zit op rozen. Hoewel de regering een koers vastlegde van 6,3 bolivars voor 1 dollar, is 1 dollar op de zwarte markt bijna 900 bolívars waard. Het Venezolaanse minimumloon bedraagt ongeveer 16.000 bolívars, inclusief subsidies op eerste levensbehoeften. Op de zwarte markt is dat salaris met andere woorden nog geen 20 dollar waard, met alle ellende vandien.
Sloppenwijk wil verandering
Volgens onderzoek van de drie belangrijkste universiteiten van Venezuela leeft driekwart van de bevolking momenteel in armoede. “Dat is nooit eerder gezien”, zegt pater Alejandro Moreno verontwaardigd in zijn werkkamer in het Don Bosco Instituut dat kansarme jongeren opvangt in Caracas. Hij is een kleine, geagiteerde man die zich thuisvoelt in de wereld van boeken. “Mijn proefschrift over geweld in de sloppenwijken is drie keer heruitgegeven”, zegt hij trots. “Dat gebeurt niet vaak met proefschriften.”
Volgens onderzoek leeft driekwart van de Venezolaanse bevolking momenteel in armoede
Moreno kent geen genade voor Hugo Chávez en zijn volgelingen. "Het is niet waar", zegt hij, "dat hij zoveel voor de armen heeft gedaan. Die programma’s bestonden al. Ze werden alleen wat uitgebreid.”
“Weet je waarom de oppositie de verkiezingen gewonnen heeft? Omdat de mensen uit de sloppenwijken de situatie zat zijn en verandering willen. Hopelijk heeft de oppositie dat in de gaten. Als ze zich plots heel erg gaan inzetten voor de vrijlating van hun gevangengenomen leiders, hebben ze het mis.”
Het maakt de mensen volgens pater Moreno niet uit wie er regeert. Als er maar een einde komt aan de hopeloze situatie. “Maar Maduro is nog geen centimeter opzij gegaan en wil niet met de oppositiemeerderheid in de Assemblee praten over economische oplossingen.” Sterker nog, de regering heeft de oprichting van een schaduwparlement aangekondigd wiens leden afkomstig zijn uit lokale gemeenschapsraden - ook een uitvinding van het 'Chavismo' - om de democratie dichter bij de mensen te brengen.
Sociale uitbarsting
De president nam op die fatale verkiezingsnacht een dubbelzinnige houding aan. Naar verluidt kwam de uitslag pas heel laat - rond één uur ‘s nachts, terwijl Venezuela stemmachines heeft – omdat de legerleiding de regering ervan moest overtuigen dat de uitslag geaccepteerd moest worden. In een televisietoespraak deed de president dat inderdaad, maar hij voegde er onmiddellijk aan toe dat het de schuld was van “het economisch terrorisme”, namelijk leveranciers en winkeliers die goederen achterhouden om schaarste te creëren en de prijzen op te drijven. Een beschuldiging die door de meeste economen naar het rijk der fabelen wordt verwezen.
De eerste maanden zal de situatie alleen maar erger worden. Nog meer schaarste omdat het geld echt op is
Moreno is pessmistisch over de toekomst: “De eerste maanden wordt de situatie alleen maar erger. Nog meer schaarste omdat het geld echt op is. Maar het geduld van de mensen is ook op.” Hij verwacht een sociale uitbarsting als er niet snel wat gebeurt.
Inmiddels zijn er van de kant van de oppositie voorstellen voor economische oplossingen gekomen. Henrique Capriles, gouverneur van de deelstaat Miranda en ex-presidentskandidaat tegen Maduro, heeft misschien wel het best begrepen wat de oppositie moet doen: “Ons volk heeft ervoor gestemd om de economie te herstellen, die met bijna 7 % krimpt in 2015”, schrijft hij op zijn pagina caprilesnoticias.com. “Onze Nationale Assemblee moet ervoor zorgen dat onze werknemers weer kunnen leven van hun salaris, dat er weer wordt geproduceerd in Venezuela en dat we niet afhankelijk zijn van import. Dat we echt voedselzekerheid hebben en dat er een einde komt aan het tekort aan eerste levensbehoeften, dat momenteel rond de 40 % is.” De vraag is alleen hoe dat allemaal moet gebeuren.
Twee dozijn eieren
William Campos, geboren in een sloppenwijk maar nu selfmade man en bouwkundig ingenieur (45) in Caracas, heeft reikhalzend naar de overwinning van de oppositie uitgekeken. Hij heeft zijn salaris de laatste jaren zien verdampen en staat een paar dagen per week in de rij om aan rijst, vlees en maandverband te komen voor zichzelf, zijn moeder, zijn zus, zijn vrouw en twee tienerkinderen. “Vandaag heb ik twee dozijn eieren gekocht voor maar 336 bolívar (ongeveer 40 cent tegen de zwarte koers, 50 euro volgens de officiële koers)”, zegt hij opgetogen. "Ik had al een maand geen eieren gegeten.” Hij is optimistisch: “De regering is erg verzwakt en kan geen kant meer op. Op 5 januari (de dag dat de nieuwe Assemblee wordt geïnstalleerd, WU) zal ze moeten samenwerken met de oppositie.”
