In die tijd moesten werklozen zich zowel in de voormiddag als in de namiddag melden. Bij het ophalen van hun stempel kregen ze te horen wanneer ze die dag terug verwacht werden. Mijn vader schaamde zich dus twee keer per dag. Nooit werd dit routine.
Menselijk
Een paar jaar geleden was ik door een heleboel onzin mijn kunstenaarsstatuut kwijt gespeeld waardoor mijn pogingen om werk te vinden steeds strenger werden gecontroleerd. Het was niet altijd evident om uit te leggen wat een schrijver juist doet en hoe een mens werk vindt in een kunstenlandschap. Soms begrepen mensen dat, soms niet. Eén RVA-ambtenaar staat mij nog helder voor de geest. Hij beweerde dat zijn vrouw ooit tekenles had gekregen van wijlen mijn vader, waarna hij zei dat dit een controlegesprek was en dat er op basis daarvan een mogelijke sanctie voor mij zou kunnen volgen.
De man mengde twee registers door elkaar. Hij verwarde me behoorlijk door zijn vragen over mijn sollicitaties af te wisselen met herinneringen aan mijn vader. Op het einde van het gesprek liet hij me weten dat ik in zijn ogen niet voldoende moeite had gedaan om een baan te vinden. Meteen daarna vroeg hij of er toevallig nog werk was van mijn vader dat kon worden aangeschaft, want een kunstwerk van de hand van Joris Olyslaegers zou zijn vrouw immers echt blij weten te maken. Nee, die mens bedoelde dat niet slecht. Dit was zijn versie van een "menselijke" aanpak. Maar mocht hij tijdens dat gesprek even hebben gevoeld wat ik op dat moment voelde, zou hij meteen gezwegen hebben over mijn vader. Een nauwelijks te vatten schaamte had me op dat moment in mijn greep. Die schaamte ging over in een woede die ik met veel moeite binnen hield.
Een rode knop geeft de indruk dat werklozen potentiële lastpakken zijn in plaats van wat de grote meerderheid van hen écht is: radeloos in een wereld waar ze geen baan te pakken krijgen
Rode knop
Dra zal het controleren en mogelijk sanctioneren van werklozen worden overgedragen van de RVA naar de VDAB. Dat komt door de zesde staatshervorming, zo las ik op de website van de VRT. Die wist overigens ook te melden dat er een geheime rode knop zou komen waarbij de controleurs zouden kunnen alarm slaan, mocht een werkloze door het lint gaan. Ik las dat en begon me alweer te schamen. Maar deze keer was het een geval van plaatsvervangende schaamte. Een rode knop? Vanuit menselijk perspectief – en het gaat toch nog altijd over mensen, niet? – is dit van zo’n armetierigheid. Uiteraard doen die ambtenaren ook maar hun job en ik begrijp volkomen dat een medemens die zich in het nauw gedreven voelt bijzonder emotioneel kan worden en dat dit bedreigend kan overkomen. Maar een rode knop installeren is meteen een nooduitgang voor elke vorm van empathie.
Het geeft de indruk dat werklozen potentiële lastpakken zijn in plaats van wat de grote meerderheid van hen écht is: radeloos in een wereld waar ze geen baan te pakken krijgen. Onderzoeken wijzen uit dat slechts een verwaarloosbare minderheid van hen beschuldigd kan worden van fraude of onwil. Bovendien zijn er nog steeds te weinig banen, hoewel deze regering zich nu ferm op de borst klopt dat haar "historische" tax shift daar verandering in zal brengen.
De kranten schrijven dat de werkgevers nu hun verantwoordelijkheid zullen moeten opnemen. Maar echt zeker is dat allemaal niet. En zelfs indien dit een succes wordt, heeft het weinig zin om het volledige plaatje te verdringen. We maken transitietijden mee wat arbeid en banen betreft. De evolutie is al decennia bezig, en ik voelde dat als kind al toen de toenmalige baan van mijn vader, binnenhuisarchitect, plots van de ene op de andere dag ouderwets en onnodig bleek. Intussen krijgt het idee van een gegarandeerd basisinkomen steeds meer bijval en dat is niet meer dan logisch. Steeds meer arbeidsplaatsen verdwijnen vanwege steeds meer technologie waarbij geen mens aan te pas komt. Voor al die belangrijke zaken bestaat geen rode knop.
