'Buitenlandse bommen doden Syrische kinderen' stond er op 13 augustus te lezen op de site van De Morgen. Gebruikte Assad twee dagen eerder Russische bommen om acht onschuldige burgers te vermoorden in Atmeh? Of moet uit de inleiding blijken dat de bommen door de VS werden gedropt?
Het voorbehoud dat in de titel en de inleiding - "de Verenigde Staten spreken niet tegen dat zij de schuldigen zijn" - wordt gemaakt, is blijkbaar in de eerste plaats te wijten aan het nog lopende Amerikaanse onderzoek naar het al of niet bombarderen van het stadje en het eventuele maken van burgerdoden daarbij.
Nochtans waren andere bronnen het wel eens over zowel de oorzaak - Amerikaanse bombardementen - als het gevolg - burgerdoden. Eén van die bronnen was het Syrian Observatory for Human Rights (SOHR), dat (in andere gevallen vaak wel) als betrouwbaar geldt.
Die "andere gevallen" blijken vanaf 30 september niet enkel bombardementen door Assad of aanvallen van ISIS te zijn. Ook de door Russisch president Poetin aangekondigde luchtaanvallen worden nu onder andere via die bronnen in de gaten gehouden.
Amerikaans bombardement
De escalatie van de Russische inmenging werd en wordt terecht uitvoerig belicht in de nationale en internationale media. "36 burgerdoden door Russisch bombardementen in Homs" viel er bijvoorbeeld op 1 oktober op de site van De Morgen te lezen. Een dag eerder stond er nog "Russische bombardementen in Syrië op gematigd verzet, niet op IS" boven een artikel waarin onder meer het Syrian Observatory for Human Rights werd geciteerd.
Andere titels en artikels tonen aan dat in het geval van Amerikaanse bombardementen in de eerste plaats de Amerikanen zelf als betrouwbare bron worden gezien. Enkel als het Amerikaanse ministerie van Defensie toegeeft dat er burgerslachtoffers vielen bij Amerikaanse luchtaanvallen blijkt het feit onomstotelijk bewezen.
In het eerste jaar van de campagne tegen IS gaf de Amerikaanse Defensie slechts 2 burgerdoden toe. Onafhankelijke organisaties schoven een conservatieve schatting van ongeveer 450 burgerdoden naar voor. Dit om een idee te geven van de Amerikaanse toegeeflijkheid.
Kunduz
De initiële berichtgeving van de Amerikaanse aanval op het ziekenhuis van Artsen Zonder Grenzen (AZG) in het Afghaanse Kunduz en de tientallen doden die daarbij vielen, bewees nogmaals de vooringenomenheid van vooral de Amerikaanse media, die niettemin vaak als betrouwbare bron worden geciteerd door onze media.
The New York Times bijvoorbeeld schreef: "U.S. Is Blamed After Bombs Hit Afghan Hospital" en neemt dus de framing van het drama als "collateral damage" vlotjes over. De titel werd online bovendien meermaals bijgeschaafd, zonder ook maar één keer duidelijk te spreken over "Amerikaanse luchtaanvallen".
AZG wou echter niet dat de kwestie zomaar verticaal geklasseerd zou worden. Daarom bleef AZG benadrukken dat de Amerikanen wisten dat op die plek een ziekenhuis was én dat AZG tijdens de halfuur durende aanval meermaals telefonisch aan de Amerikanen vroeg om de bombardementen te stoppen.
President Obama noemde het een "tragisch incident" en beloofde een onderzoek. Opnieuw zonder expliciet toe te geven dat het om een Amerikaanse aanval ging. De NAVO stelde dat het bombardement "mogelijk" tot "collateral damage" kon hebben geleid.
In latere verklaringen van zowel Afghaanse als Amerikaanse "officials", overgenomen door verschillende Amerikaanse media, wordt de aanval bovendien gerechtvaardigd door te wijzen op een aantal Talibanstrijders dat door AZG verzorgd werd. Die rechtvaardiging en de verklaringen van AZG maken het alvast heel wat moeilijker om dit voorval louter als een "ongeluk" weg te zetten.
Was er zoveel aandacht geweest voor het incident indien AZG niet aanwezig was geweest op het terrein? De laatste jaren blijkt in Afghanistan het aantal burgerdoden per gebruikt wapen te stijgen, ondanks een daling van het aantal ingezette wapens. De aanval in Kunduz is zowat de eerste die in deze mate onder de loep wordt genomen. Ook een gelijkaardige, door SOHR gerapporteerde coalitie-aanval op een Syrisch hospitaal in maart van dit jaar kreeg heel wat minder media-aandacht. Er werd ook geen diepgaand onderzoek aan gewijd.
Twijfel
De inherente twijfel die bij berichten over burgerdoden bij Amerikaanse bombardementen ingebouwd wordt en de quasi afwezigheid van diezelfde twijfel wanneer het over acties van de vijand gaat, zij het Assad, ISIS of Rusland, geeft aan hoezeer media dezelfde westerse bril opzetten als de politieke machthebbers wanneer ze over het geopolitieke spel berichten.
Dat betekent natuurlijk niet dat we de acties van Poetin in Syrië of Oekraïne zomaar moeten laten passeren. De Russen bombarderen naast IS ook andere rebellengroepen, gebruiken daarvoor soms verouderd wapentuig en maken daarbij burgerdoden. Maar was er iemand verrast toen bleek dat Assads trouwste bondgenoot niet enkel "onze" vijanden bleek te bombarderen?
Zodra we er echter op voorhand vanuit gaan dat bij Russische bombardementen sowieso burgerdoden zullen vallen en dat de Russen de verkeerde doelwitten zullen bombarderen, zou er een waarschuwingslampje moeten flikkeren.
In Rastan bijvoorbeeld werden er op 21 september volgens AFP zeven homoseksuele mannen geëxecuteerd door IS. AFP baseerde zich daarbij toen op berichten van SOHR. Ondanks die berichtgeving werd Rastan door onder andere BBC bij de verkeerde, niet door IS gecontroleerde Russische doelwitten geplaatst.
Collateral damage
Als we enkel in een gezamenlijke kramp schieten bij Russische agressie en vergeten de hand regelmatig in "eigen" boezem te steken, gaat ons wereldbeeld onvermijdelijk scheef hangen. Het wordt dan louter bepaald door de te veroordelen acties van slechts één partij, de vijand, terwijl onze eigen acties en die van onze bondgenoten vaker buiten schot blijven.
Heeft iemand nog iets gehoord van de bombardementen die de internationale coalitie uitvoert in Irak? Hoeveel aandacht krijgen de door de VS gesteunde Saoedische bombardementen in Jemen? En wat met de Amerikaanse en Britse buitenrechtelijke executies met door drones afgevuurde raketten? Vallen daarbij geen onschuldige burgerdoden? Bombarderen "wij" nooit verkeerde doelwitten?
Jazeker, maar dan is er altijd nog het argument van "collateral damage", waarbij onze goedmenende bondgenoten steeds benadrukken dat ze het aantal burgerslachtoffers in de mate van het mogelijke beperken. Wanneer het toch gebeurt en wordt toegegeven, was het per vergissing.
Het onevenwicht in berichtgeving beperkt zich bovendien niet tot de Amerikaanse bombardementen. Uit een rapport van de onafhankelijke onderzoeksgroep Airwars, die de internationale bombardementen in Syrië en Irak en de gevolgen ervan nauwgezet opvolgt, blijkt bijvoorbeeld dat de Belgische missie in Irak één van de minst transparante was van de twaalf coalitiepartners.
Tijdens de operatie die liep van oktober 2014 tot begin juli 2015 berichtte Defensie slechts in heel beperkte mate over de luchtaanvallen. Volgens Airwars maakt die onduidelijkheid het heel erg moeilijk om eventuele gevallen van "collateral damage" te onderzoeken. Defensie stelde eenzijdig dat dergelijke incidenten niet zijn voorgevallen.
