Kritiek op mediakritiek lijkt sinds enige tijd een genre op zich. Academici, politici of journalisten die zich zorgen maken over de verschraling van het nieuwsaanbod, wijzen op de gevaren van een feitelijk duopolie of vaststellen dat nieuws steeds meer eenheidsworst wordt, krijgen forse tegenwind vanuit de reguliere krantenwereld. Mediacritici worden aangemaand met bewijzen te komen in plaats van verder te gaan op hun buikgevoel, of er worden voorbeelden gegeven van gedegen krantenjournalistiek (die, gelukkig maar, nog steeds bestaat) om te tonen dat het beter dan ooit gaat.
Nieuwsverhalen halveren
Het onderzoek (pdf.) "Meer van hetzelfde? Een longitudinaal onderzoek naar de gelijkenis van het nieuws in de Vlaamse kranten (1983-2013)" weerlegt met harde cijfers de stelling dat de Vlaamse krantenjournalistiek nooit steviger in zijn schoenen stond dan vandaag. Het tegendeel blijkt waar. Dat de betalende Vlaamse Kranten, op een (heel) kort berichtje in De Tijd na, overigens met geen woord reppen over dit onderzoek is een extra reden tot bezorgdheid. Ook wat betreft het nieuws dat ze niet brengen, lijken kranten op elkaar.
Wie in 1993 een krant kocht vond daarin gemiddeld zestig verschillende nieuwsverhalen. In 2013 zijn dat er nog exact de helft: dertig
Het Steunpunt Media dat het onderzoek uitvoerde in samenwerking met het GOA project aan de Universiteit Antwerpen 'Een interdisciplinair onderzoek naar de impact van media' vergeleek gegevens van 1983, 1993, 2003 en 2013 en komt tot enkele frappante vaststellingen.
Wie in 1993 een krant kocht vond daarin gemiddeld zestig verschillende nieuwsverhalen. In 2013 zijn dat er nog exact de helft: dertig. De onderzoekers komen tot een gelijkaardige vaststelling voor wat het aantal krantenartikels betreft: in 1983 en 1993 bracht de gemiddelde krant dagelijks 130 à 140 artikels. In 2003 waren dat er nog gemiddeld 105. In 2013 daalde dat aantal verder tot 75.
Dikker dan ooit
Ondanks een forse terugloop van het aantal nieuwsverhalen en krantenartikels zijn de kranten vandaag dikker dan ooit (en kosten ze flink meer geld). Die op het eerste gezicht tegenstrijdige vaststellingen zijn, helaas, niet te verklaren door het feit dat artikels vandaag uitgebreider zouden zijn dan vroeger. De onderzoekers schrijven daarover:
De daling in het aantal artikels wordt niet gecompenseerd door hun lengte: artikels bevatten niet significant meer woorden doorheen de jaren. Wel zijn de meeste kranten kleiner geworden in formaat: vele kranten pasten hun formaat aan, vaak een halvering van de grootte. Bovendien blijkt uit Grafiek 3 (zie onder) dat het aantal visuals (foto’s, grafieken, tekeningen) in de kranten spectaculair gestegen is. In 1983 werd slechts 14 procent van alle artikels geïllustreerd met een visual. Dit percentage stijgt doorheen de jaren tot 56% in 2013. Doorheen de jaren vullen foto’s dus steeds meer de ruimte in de kranten.
De conclusie voor de onderzoekers is duidelijk:
Het lijkt erop dat journalisten vroeger heel wat meer nieuwsverhalen brachten, terwijl ze tegenwoordig een meer stringente selectie maken uit de overvloed aan potentiële nieuwsfeiten.
Gelijkenissen
Naast beduidend minder nieuwsverhalen en krantenartikels, blijken kranten (opnieuw) ook vaker dezelfde nieuwskeuzes te maken en onderling gelijkenissen te vertonen. In 1993 en 2003 ging het nog de goede kant op: kranten vertoonden in die periode significant minder gelijkenissen dan in 1983. In 2013 ging het opnieuw bergaf. In vergelijking met 1993 en 2003 zijn de kranten weer meer op elkaar gaan gelijken. Die vaststelling voedt enkel het beeld van nieuws als een soort eenheidsworst.
Niet onbelangrijk, tot slot: het laatste onderzochte jaar is 2013. Sindsdien is de Vlaamse krantenmarkt behoorlijk door elkaar geschud, en niet meteen op een manier die er op wijst dat de hierboven geschetste evolutie gekeerd is, wel integendeel. De Persgroep voerde verregaande synergieën door tussen haar bestaande titels in Vlaanderen, maar ook met haar Nederlandse titels. Concurrenten Corelio en Concentra versmolten tot één Mediahuis en drukten een zeer verregaande synergie door.
Investeer in Apache.be en geef mee vorm aan de toekomst van journalistiek
