Onder de noemer "Samen werken en ondernemen in Vlaanderen" organiseert Febecoop, het adviesorgaan voor coöperatief ondernemen in Vlaanderen, woensdag een event waarop coöperatief ondernemen centraal staat. Of het nu gaat om autodelen, samen een windmolen kopen, een stadsboerderij uitbaten of cohousingprojecten, samen ondernemen zit in Vlaanderen in de lift. Febecoop zoemt specifiek in op zogenaamde werkerscoöperaties, een coöperatievorm waarbij de werknemers samen hun eigen bedrijf runnen. De komende dagen stellen we hier verschillende binnenlandse en buitenlandse voorbeelden voor die demonstreren hoe dat in zijn werk gaat.
Onafhankelijk
Ook achter Apache.be staat een erkende coöperatieve vennootschap: 'De Werktitel'. Bij die keuze zijn we niet over een nacht ijs gegaan. Onze lange zoektocht langs vzw's, stichtingen en klassieke vennootschappen overtuigde ons vooral van een zaak: de achterliggende structuur van een mediabedrijf bepaalt in belangrijke mate welk nieuws er door wordt gebracht.
De uiteindelijke keuze voor een erkende coöperatieve vennootschap kwam er in eerste instantie omdat die ondernemingsvorm een absolute garantie biedt op redactionele onafhankelijkheid. Daarnaast is ze ook inhoudelijk verrijkend: aandeelhouders kunnen ontzettend veel bijbrengen, zowel op het vlak van journalistiek als op het vlak van bedrijfsvoering.
Laten we beginnen bij die onafhankelijkheid. Onafhankelijkheid is een conditio sine qua non voor journalistiek. Zonder redactionele onafhankelijkheid wordt journalistiek copywriting. Dan gaat het niet langer om macht in al haar verschijningsvormen kritisch bevragen maar om belangen, verpakt onder een vermeend kritisch vernislaagje, slijten aan de buitenwereld. Zeg maar: de krant als drager van advertentieboodschappen.
Zonder redactionele onafhankelijkheid wordt journalistiek copywriting
Vandaag is de term "onafhankelijk" uitgehold. Zichzelf als "onafhankelijk" presenterende dag- en weekbladen zijn er voldoende, maar hoe onafhankelijk ben je met aandeelhouders die op het einde van de rit forse dividenden willen opstrijken, adverteerders die liefst van al hun reclameboodschap als artikel verpakken en een overheid die er jaarlijks 400 miljoen euro aan indirecte subsidies tegenaan gooit?
De druk van die aandeelhouders, adverteerders en overheden is soms expliciet maar werkt vooral impliciet. Het creëert een glazen kooi, een onuitgesproken kader waar redacties geacht worden binnen te blijven. Niemand ontkent dat reguliere media binnen dat kader vandaag soms mooi werk leveren, maar de wereld erbuiten blijft onontgonnen terrein. Te gevaarlijk voor adverteerders of subsidiërende overheden, te bedreigend voor het establishment. Dat vertaalt zich in een zeer uniforme keuzes van wat nieuws is (en vooral van wat geen nieuws is), in steekvlamjournalistiek, in het achterna hollen van feiten, in (politieke) interviews als verkooppraatjes, in gênante een-interview-voor-een-mooie-primeur-afspraakjes, ...
Alternatief
Onze coöperatieve vennootschap is, met intussen meer dan 650 aandeelhouders, ook uitgegroeid tot een flink reservoir aan kennis
Zo kunnen we nog een eindje doorgaan. Maar interessanter zijn de mogelijkheden die een erkende lezerscoöperatie daar tegenover zet. Als erkende coöperatieve vennootschap ontsnapt Apache aan de druk van buitenaf en krijgt het woord "onafhankelijk" opnieuw inhoud. Onze dividenden zijn geplafonneerd op zes procent. Winsten worden opnieuw geïnvesteerd in journalistiek. Zeggenschap is gekoppeld aan het aandeelhouderschap: niet één aandeel, één stem dus, maar wel één aandeelhouder, één stem. Kort samengevat: Apache is enkel te koop voor lezers. Niet voor adverteerders (we zijn reclamevrij), niet voor overheden (we ontvangen geen structurele subsidies) en niet voor (groot)aandeelhouders.
Maar er is meer. Onze coöperatieve vennootschap is, met intussen meer dan 650 aandeelhouders, ook uitgegroeid tot een flink reservoir aan kennis. In het ontginnen daarvan gaan we in de loop van de komende maanden veel tijd en werk stoppen. Niet enkel om er journalistiek ons voordeel mee te doen, maar ook met het oog op een betere bedrijfsvoering.
We zetten andere coöperatieve ondernemingen, ook al produceren ze totaal andere producten of diensten, graag in de schijnwerpers. Na de vaststelling dat nogal wat banken too big to fail en sommige bestuurders too big to jail zijn, komt immers onherroepelijk de vraag: hoe kan het anders? Coöperatief ondernemen is , wat ons betreft, een deel van het antwoord.
