De kans is groot dat u bovenstaande foto de voorbije weken wel ergens hebt zien passeren, op Facebook of op Twitter. Hij werd alleszins ontelbare keren geretweet en gedeeld. Hij kwam terecht op honderden sites, dook op in YouTube clipjes en keer op keer werd hij aangehaald als het ultieme bewijs dat, verborgen tussen de Syrische vluchtelingen IS-strijders onderweg zijn naar Europa.
Dodenlijst
Op de foto is Laith Al Saleh te zien. Links als vermeend jihadist, rechts als oorlogsvluchteling. De waarheid is anders: Laith Al Saleh is geen jihadist of IS strijder. Hij is dat ook nooit geweest. Hij was wel commandant van het Vrij Syrische Leger. In die periode werd de foto links gemaakt, dichtbij zijn vernielde thuisstad Aleppo. Al Saleh staat vandaag op de dodenlijst van zowel Al Qaeda, ISIS als de Syrische leider Assad en is, net zoals vele duizenden landgenoten op de vlucht voor de oorlog.
Op de site van The Atlantic werden beide foto's voor het eerst samengebracht in een fotomontage waarbij Al Saleh in het onderschrift geduid wordt als een voormalig commandant van de Syrische rebellen. Het vrije Syrische Leger wordt niet bij naam genoemd, maar de goede verstaander weet dat de term "rebellen" nooit wordt gebruikt om te verwijzen naar de terreur van ISIS.
Al Saleh werd in geen tijd het symbool voor het terroristische gevaar, inherent aan de oorlogsvluchtelingen die vanuit Syrië naar Europa komen
De originele bron is onduidelijk, maar de fotocollage van The Atlantic werd, ontdaan van het onderschrift, vervolgens op Twitter en Facebook gegooid en ging daarna in ijltempo viraal. Extreemrechtse sites, Facebookgroepen, maar ook sites die hun geld verdienen met het verzamelen van zoveel mogelijk clicks zorgden ervoor dat het dubbele beeld van Al Saleh in geen tijd het symbool werd voor het terroristische gevaar, inherent aan de oorlogsvluchtelingen die vanuit Syrië naar Europa komen.
Islambashing
In eigen land worden dergelijke foto's duchtig becommentarieerde op allerlei extreemrechtse, vaak met het Vlaams Belang gelieerde Facebookgroepen en zelfverklaarde nieuwssites, en gretig verspreid door de "usual suspects" onder de islambashers zoals Sam Van Rooy (Vlaams Belang)
In dit concrete geval retweet Sam Van Rooy een tweet van René Dercksen, mandataris van de PVV van Geert Wilders, waar Van Rooy vroeger voor werkte. Het moet trouwens gezegd dat de PVV van Wilders over een goed geolied apparaat lijkt te beschikken om tweets, persberichten en allerlei uit de context gerukte cijfertjes de wereld rond te tweeten en te delen op sociale media.
Soms wordt dat soort hoaxes ook gewoon opgepikt door sites die in de hoop op clicks eender wat publiceren, maar zichzelf wel graag een soort sérieux aanmeten. Hoe gevaarlijk en sluipend dit soort extreemrechtse propaganda ook is, soms levert die combinatie hilarische beelden op. Op PowNed bijvoorbeeld waar zelfverklaarde specialisten ter zake, zoals de "conservatieve denker" Thierry Baudet "het grote linkse mediacomplot" vol gemanipuleerde beelden onthullen middels een smakeloos filmpje waarin ze zelf, zonder verpinken bovenstaand getrukeerd beeld gebruiken.ISIS
De foto van Laith Al Saleh is helaas maar een van de talloze voorbeelden van hoe vanuit extreemrechtse hoek het debat doelbewust vergiftigd wordt en islamofobie wordt aangewakkerd. Het internet staat bol van de gefabriceerde verhalen. Deze week nog was er het beeld van de "Syrische vluchteling" die met een vlag van ISIS de politie te lijf gaat. Ook die foto ging viraal, met dank aan tal van extreemrechtse sites en sociale media. De foto dateert evenwel van 2012 en werd gemaakt op een betoging van extreemrechts waarbij moslims een tegenbetoging organiseerden. Bovendien, zo schrijft de Britse krant The Independent, is de vlag geen vlag van ISIS.
In een uitgebreid stuk op de site van de rtbf, brengt de Franstalige openbare omroep een overzicht van gelijkaardige verhalen, gedeeld via Franstalige extreemrechtse (sociale) media.
Vooral het verhaal 'Une Syrienne dénonce les faux réfugiés et les manipulations occidentales', gedeeld via de extreemrechtse Franstalige sites LesObservateurs.ch en Riposte Laïque maakt duidelijk hoe het werkt. In een video stelt een Syrische vrouw "de valse vluchtelingen" aan de kaak. Haar toespraak maakt gaandeweg duidelijk dat het helemaal niet gaat over vermeende IS strijders die met het doel terreur te zaaien naar Europa komen. De vrouw in kwestie blijkt een fervente aanhangster te zijn van het regime van Assad die vertelt dat haar land perfect veilig is en goedmenende mensen dus helemaal niet hoeven te vluchten.
Haar toespraak wordt bovendien gehouden op een meeting georganiseerd door een buiten de wet gestelde Servische neonazistische organisatie Obraz.
De auteur van het "artikel" op de site, zo leert het artikel op rtbf, is overigens helemaal geen journaliste. Christine Tassin blijkt een extreemrechtse activiste die eerder al werd veroordeeld voor racisme.
Gezworen tegenstanders - extreem(rechtse) katholieken en fundamentalistische aanhangers van het laïcisme - vinden elkaar in de strijd tegen hun gemeenschappelijke vijand: de islam
In Vlaanderen zijn er gelijkaardige sites en Facebookgroepen zoals Rechts Actueel, Pegida Vlaanderen, Identitair Verzet, ... Op zich geen grote of belangrijke stemmen in het maatschappelijk debat, maar het keer op keer delen van bewust gemanipuleerde foto's en andere foute informatie weegt op de beeldvorming over vluchtelingen.
Opvallend daarbij is dat gezworen tegenstanders - extreem(rechtse) katholieken en fundamentalistische aanhangers van het laïcisme - elkaar vinden in de strijd tegen hun gemeenschappelijke vijand: de islam.
Aylan
Ook Aylan, de Syrische kleuter die eerder deze maand levenloos aanspoelde aan de Turkse kust, werd de voorbije weken zonder verpinken voor de extreemrechtse kar gespannen. De mosterd daarvoor kwam, zoals wel vaker, via de bekende Amerikaanse hysterische islamofobe Pamella Geller, iemand uit het netwerk van de oerconservatieve katholiek en moslimhater Paul Belien, de man van Alexandra Colen en nu aan de slag voor Geert Wilders.
Het gaat om verhalen over vermeend getrukeerde foto's over het aangespoelde lijkje, over hoe de vader naar Europa zou zijn gekomen om "zijn tanden te laten doen", hoe hij "zelf een mensensmokkelaar zou zijn". Dergelijke verhalen werden ook opgepikt in de reguliere media. Het Nederlandse Elsevier was er bijvoorbeeld als de kippen bij, maar ook op de site van bijvoorbeeld De Standaard verschenen dergelijke berichten. Kwestie van toch maar geen clickje te missen.
De kop is dan - tussen aanhalingstekens - 'Vader Aylan werkte als mensensmokkelaar'. Daarmee is het beeld gezet. In het artikel valt vervolgens te lezen dat de uitspraak komt van een vrouw die ook op de boot zou hebben gezeten, die het aan haar nicht in Australië zou hebben verteld die het vervolgens aan een Australische nieuwszender zou hebben gezegd. In Turkije werden intussen drie mensen in verdenking gesteld in verband met de noodlottige reis waarbij Aylan om het leven kwam. De vader van Aylan is daar niet bij.
Hoe bepalend de niet aflatende stroom aan dit soort "berichten", de talloze getrukeerde foto's en de uit hun context gerukte cijfers zijn voor het beeld dat "we" vandaag over Syrische vluchtelingen hebben, is wellicht een onbeantwoordbare vraag. De oefening of uw persoonlijke kijk de voorbije weken is gewijzigd, en zo ja waarom (niet), is misschien indicatief.
