Wat dus wil zeggen dat we gemiddeld tien procent van ons Europees bnp kwijt spelen door overlijdens en ziektes die rechtstreeks te maken hebben met luchtvervuiling. Want ja, u en ik zijn in feite economische units die niet alleen werken, maar ook consumeren, en dezelfde u en ik happen diezelfde vervuilde lucht en als u of ik of wij beiden, samen met een hoop anderen, sterven… dan kost dat geld. Wrang, ik weet het. Maar je kent die economen. Feiten zijn feiten.
Kwalijke geur
Afgelopen weekeinde heb ik de test gedaan. Aan een hoop uiteenlopende mensen heb ik gevraagd of ze wisten hoeveel luchtvervuiling ons per jaar kost. Sommigen begonnen meteen te lachen toen ik de som zei. "Per jaar? Zot! Drink er nog een, Jeroen!." Anderen haalden fronsend hun smartphone boven om surfgewijs te checken of ik wel de waarheid sprak. Een paar hebben hun vaderlijk hoofd geschud en me aangeraden weg te blijven van extreemlinkse sites, want die zouden een politieke variant van amateurporno zijn, zo kreeg ik te horen. Geen kat geloofde mij meteen. (Nee, er was er een bij die oprecht knikte. Maar het was toen net aan mij om te trakteren en zijn glas was al een tijdje leeg.)
Soms zijn feiten immers niet zomaar feiten. Soms werken ze als symptomen van wat ze in kaart brengen en is ongeloof als reactie het zoveelste teken aan de wand. Duizendvijfhonderd miljard euro vormt samen een monsterachtige mammoet in de kamer van Europa waar het zwijgen heerst en het negeren dagelijks religieuze proporties aanneemt. Dit monster is door verdringing ontstaan. Als je sommige bewindslieden in eigen land mag geloven, is luchtvervuiling vooral u en mijn gênant probleem, alsof we het toilet na gebruik in stank hebben moeten achterlaten. Wie iets wil aanklagen op dat vlak, krijgt van sommige industriëlen meteen te horen geen recht van spreken te hebben omdat je al wel eens op een vliegtuig hebt gezeten. Maar je kunt van aanklagers blijven eisen dat ze de ecologische voetafdruk van een holbewoner hebben, veel zoden zet dat echt niet aan de dijk.
Als je sommige bewindslieden in eigen land mag geloven, is luchtvervuiling vooral u en mijn gênant probleem, alsof we het toilet na gebruik in stank hebben moeten achterlaten.
Het probleem is niet de luchtvervuiling. Dat is slechts een symptoom van de negatie of van een opgedrongen of gewilde machteloosheid. Kwalijke lucht is een bewustzijnsprobleem. Je kunt het dus afdoen als een spook uit een nachtmerrie. Helaas voor al die ontkenners is dat de WHO en de Oeso dat spook nu wat minder spook hebben gemaakt. Het is ook spijtig voor al die industriëlen en hun politieke papegaaien dat beide organisaties niet meteen van extreemlinks of diepgroen gedachtengoed kunnen worden verdacht.
Economische motor
Dus wat nu?
We hebben in de eerste plaats wat therapeutische eerlijkheid nodig.
Het lijkt me relevant om die cijfers overal in Europa in de begroting op te nemen. Mocht dat gebeuren, dient er wel iemand een dwangbuis in de buurt van minister-president Bourgeois te houden. De arme man had ons beloofd minstens de Vlaamse begroting in evenwicht te houden, en nu Europa al heeft geëist dat Oosterweel de begroting in moet, zou deze volgende slag hem wel eens permanent kunnen beroven van zijn zinnen. Yep, zo krijgt niemand van de komende generaties wat voor begroting ook nog op orde. Terecht. Want de economische kosten van de luchtvervuiling tonen aan dat élke begroting een vorm van derderangs sterrenwichelarij is die in de vorige eeuw thuis hoort, toen mensen nog dachten dat het allemaal goed zou komen zodra de ‘economische motor’ maar aansloeg. Mocht overigens elk bedrijf op zijn ecologische voetafdruk worden aangerekend, zouden er niet veel overblijven wiens cijfers niet diep in het rood duiken. Begroten was al een ideologisch aangestuurde vorm van negeren en blindheid. Maar sinds de echte cijfers van luchtvervuiling zijn bekend gemaakt, kan je begroten een regelrecht foefelen met cijfers aanwrijven waarbij wij als patiënten van luchtvervuiling een rad voor de ogen wordt gehouden.
Ja, ik weet het.
Mijn oproep tot eerlijk begroten zal ijdel blijken, zelfs indien deze regering plots zou vallen en een ietwat aangepaste club uit de twintigste eeuw aan de macht komt.
Want laat ons eerlijk zijn. Al die beleidspartijen verlenen een gedeelte van hun macht door te doen alsof we de fopspeen nog niet ontgroeid zijn en fluisterend moeten worden gerust gesteld. Wij zijn niet klaar voor keiharde waarheid. Wij hebben hoop en toekomst nodig, goesting vooral in vooruitgang. Het is nog waar ook, zelfs als je volwassen bent zou je daar in kunnen geloven, maar dan wel met de feiten op tafel. Laten we eens aan die innovatieve toekomst beginnen, in plaats van ze te begroten met een bril uit de vorige eeuw.
