Schaamte en de macht van een redactie

Tom Cochez
Screenshot column Hugo Camps in De Morgen
Screenshot column Hugo Camps in De Morgen
Screenshot column Hugo Camps in De Morgen
Screenshot column Hugo Camps in De Morgen

Op Reyers Laat verklaarden een hoofdredacteur en een ex-hoofdredacteur van de twee enige krantengroepen die dit landsgedeelte nog rest, dat we met z'n allen eens grondig moeten nadenken over hoe dit verder moet. Indra Dewitte (Het Belang van Limburg) en Yves Desmet (De Morgen) hadden het vooral over de manier waarop nieuwssites gisteren berichtten over de doorverwijzing, vervolgens de onrustwekkende verdwijning en later het overlijden van Steve Stevaert. Uit die online berichtgeving sprak een soms schrijnend gebrek aan respect voor alle betrokkenen.

Filter

Van sommige bijdragen in de papieren kranten vandaag kan min of meer hetzelfde gezegd worden. Bij het doorbladeren ervan borrelde spontaan een uitspraak op van Alastair Campbell, voormalig journalist en spindoctor van Tony Blair:

Britain has the best press in the world, and the worst press in the world, and sometimes it is in the same edition.

In sommige artikels wordt perfect het moeilijke evenwicht gevonden tussen respect en kritische duiding bij de politieke figuur Steve Stevaert. Het mag best gezegd dat het vinden van die juiste toon geen sinecure is. Behalve een stevig historisch referentiekader en kennis van de politiek, veronderstelt zoiets een steengoede pen en een flinke portie menselijkheid.

Helaas is vooral dat laatste lang niet iedereen gegeven. Net als van sommige nieuwssites gisteren, spat de hang naar sensatie van sommige papieren pagina's. Daarnaast zijn er bijdragen, zoals die van columnist Hugo Camps in De Morgen die van eenzelfde soort wrok en verbittering zijn doordesemd als de sociale media gisteren. Twitter heeft geen filter, een krant zou die wel mogen hebben.

Bezegeling

Maar terug naar de oproep in Reyers Laat. Indra Dewitte en Yves Desmet riepen er op tot introspectie. Ze zijn niet de enigen. Op Facebook noteerde hoofdredacteur van het VRT-journaal Bjorn Soenens:

Meer dan ooit nood aan constructieve en ethische journalistiek. Dit mag en moet nu het einde inluiden van de destructieve verslaggeving en het schandpaaldenken. Journalistiek moet mensen slimmer maken, niet bloeddorstiger. Ik weet overigens hoe zo'n schandpaal aanvoelt. Dat hakt er stevig in. Dat iedereen in het vak nu maar eens goed nadenkt, en stilstaat. Langer dan 1 dag. Daar is een mens verdronken ...

Er zijn nog wel meer journalisten die aangeven dat er alweer een grens werd verlegd en stellen dat het "zo toch echt niet verder kan". Dergelijke oproepen zijn helaas niet nieuw. Integendeel, ze zijn stilaan uitgegroeid tot een vast onderdeel van de carrousel die blijkbaar bij dit soort nieuwsfeiten is gaan horen. Ze zijn er een bezegeling van geworden: we kunnen pas verder als we ook eens gezegd hebben dat het er allemaal toch een beetje over is. Om vervolgens, bij de volgende ramp gewoon een tandje bij te steken.

Dat betekent niet noodzakelijk dat die oproepen en verzuchtingen niet telkens opnieuw gemeend zouden zijn, het geeft enkel aan dat ze lijden aan dezelfde vluchtigheid als de steekvlamjournalistiek zelf. Maar goed, met wat goede wil kunnen we zeggen dat een vraag naar wat introspectie al een flinke stap in de goede richting is. Nog niet zo gek lang geleden was zelfs dat in de niet van enig machismo gespeende mediawereld haast ondenkbaar.

Reclaim

Om echt uit de vicieuze cirkel te breken zal er echter iets meer moed nodig zijn. We moeten ons als beroepsgroep durven afvragen waar de structurele verklaringen liggen voor wat er blijkbaar keer op keer opnieuw gebeurt. De tijdsdruk, de doorlopende digitale deadline, de druk van sociale media, ... het zal allemaal wel zijn, maar wat doen we ermee? Hoe gaan we ermee verder? Waarom laten we toe dat het systeem keer op keer met ons aan de haal gaat?

De enige manier om het tij te keren lijkt het proberen 'reclaimen' van de redactionele onafhankelijkheid

Ongetwijfeld werken sociale media en digitalisering daarbij als een katalysator, maar om als katalysator te kunnen werken is er eerst en vooral een proces nodig, en dat proces is er een van machtsverschuiving: een machtsverschuiving binnen de mediabedrijven zelf waarbij de redacties gaandeweg macht hebben verloren aan hun directies.

Neem het voorbeeld van De Morgen. In 2006 werd die krant in alle stilte als een aparte entiteit opgedoekt. De algemeen directeur van de toenmalige NV De Morgen, Wim Coessens werd in de zomer van 2006 onaangekondigd bij het groot huisvuil gezet. De NV De Morgen ging op in De Persgroep en ressorteert sindsdien rechtstreeks onder het directiecomité van De Persgroep. Van daaruit werd vervolgens, in verschillende etappes de uitholling van de redactieraad, een grondige uitfiltering van de redactie, het doordrukken van synergieën en de verhuis naar Kobbegem doorgedrukt.

Mogelijk spelen niet alle mediabedrijven dat spel even hard, maar de tendens is onmiskenbaar en de enige manier om het tij te keren lijkt het proberen 'reclaimen' van de redactionele onafhankelijkheid. Vanzelfsprekend zullen er altijd wel journalisten zijn die menen te moeten dansen op een graf, maar de overgrote meerderheid heeft alles behalve behoefte aan de uitschuivers van vandaag. Geef de redacties opnieuw meer zelfbeschikking en de rest volgt.

Hoe het zwaartepunt van de macht opnieuw kan worden verlegd van directies naar redacties, dat zou de inzet van een echte discussie kunnen zijn. Een discussie die verder reikt dan de volgende ramp waarbij opnieuw loos wordt gegaan. Journalisten met een staat van dienst en de bijhorende macht kunnen daarbij een rol spelen, net zoals de VVJ en de Raad voor de Journalistiek, maar zeker ook de overheid die vandaag onvoorwaardelijk 400 miljoen euro subsidies uitdeelt aan mediabedrijven in plaats van aan hun redacties. Zo versterkt de overheid het bovengenoemde proces in plaats van het te keren.

LEES OOK
Karl van den Broeck / 05-08-2020

Waar is de laatste krant die niemand maakte?

De Morgen leek in 1992 nog een vogel voor de kat. In 1994 krijgt Yves Desmet als hoofdredacteur wél geld van Christian Van Thillo om een krant te maken 'voor een nieuwe, paarse…
HOUSESEARCH DE MORGEN 2
Karl van den Broeck / 29-07-2020

Hoe De Morgen verstoppertje speelde met een stichting

De Stichting De Morgen stond ooit symbool voor de redactionele onafhankelijkheid van de krant. Tot ze genegeerd, vergeten en finaal opgedoekt werd. DPG Media blijft wel ‘de truc…
BELGIUM ROYALS VISIT PERSGROEP
Karl van den Broeck / 22-07-2020

De paarse paringsdans rond De Morgen

Ook vandaag bestaat nog steeds de misvatting dat De Morgen zich pas onder het bewind van Yves Desmet heeft 'bevrijd' van de invloed van de socialisten.
VLD 7