Mediaconcentratie verschraalt Vlaams nieuwsaanbod

Tom Cochez
Naamloos
Gert Ysebaert (Mediahuis) en Christian Van Thillo (De Persgroep) controleren samen alle Vlaamse kranten. Sinds korte tijd ook een groot deel van de Nederlandse krantenmarkt.
Naamloos
Wie bezit het nieuws? Gert Ysebaert (Mediahuis) en Christian Van Thillo (De Persgroep) controleren samen alle Vlaamse kranten. Sinds korte tijd ook een groot deel van de Nederlandse krantenmarkt.

Elk jaar schrijft de VRM een doorgaans bijzonder lezenswaardig rapport (pdf.) over de concentratiebewegingen in de Vlaamse media. Niet dat we er ons altijd even sterk van bewust zijn, maar ons gedrag wordt in belangrijke mate mee bepaald door de informatie die we uit de media halen.

Berlusconi

Zoals de VRM in een handige brochure (pdf.) uitlegt, vertaalt die impact zich zowel in kleine dagdagelijkse handelingen - op basis van het weerbericht nemen we al dan niet een paraplu mee - als in belangrijkere sociaaleconomische en politieke afwegingen: de aankondiging van stijgende benzineprijzen doet ons nog snel naar de pomp rijden, of we worden overtuigd van een stem op politicus x na een debat op televisie.

In een sterk geconcentreerde mediamarkt ligt de controle over de informatie en het informatienetwerk bij een beperkt aantal personen. Berlusconi in Italië geldt daarbij als schoolvoorbeeld. Daartegenover staat een pluriforme en diverse mediamarkt met veel spelers die samen een rijke waaier aan feitelijk nieuws, duiding en commentaren garanderen.

In een sterk geconcentreerde mediamarkt ligt de controle over de informatie en het informatienetwerk bij een beperkt aantal personen.

In zijn baanbrekend werk 'The Media Monopoly' toonde de Amerikaanse journalist Ben Haig Bagdikian aan hoe het aantal grote mediabedrijven in de Verenigde Staten begin jaren '80 was teruggelopen tot een vijftigtal. Samen controleerden die 50 mediabedrijven ruim 90 procent van de Amerikaanse mediamarkt. Bagdikian waarschuwde toen al voor een trend naar verdere mediaconcentratie. Terecht, zo bleek. In 2004 bracht Bagdikian 'The new media monopoly' uit waarin hij vaststelde dat, goed twintig jaar na zijn initiële waarschuwing, het aantal bepalende Amerikaanse nieuwsmedia was teruggelopen tot vijf. Bagdikian toont overtuigend aan hoe die vijf mediaconglomeraten als een soort kartel opereren en de koek netjes onder elkaar verdelen. Niet enkel economisch, overigens. De 'Big Five' spelen volgens hem in de VS een belangrijke rol bij het (impliciet) propageren van conservatieve ideeën en waarden.

Mediahuis

Maar hoe zit het in Vlaanderen? De VRM onderscheidt drie soorten mediaconcentratie: horizontale, verticale en crossmediale. Horizontale mediaconcentratie heeft betrekking op één specifiek onderdeel van de media, bijvoorbeeld kranten. De komst van Mediahuis die De Standaard, Het Nieuwsblad, Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg controleert, maakt dat Vlaanderen vandaag nog maar twee krantengroepen telt.

Verticale concentratie verwijst naar het aantal (opeenvolgende) schakels dat door één speler wordt gecontroleerd. De participatie van kabelaar Telenet (die onder meer televisie aanbiedt) in de holding De Vijver Media achter de zenders VIER en VIJF en productiehuis Woestijnvis is daar een voorbeeld van.

De toenemende mediaconcentratie toont zich misschien wel in het feit dat over de waarschuwing van de VRM in de kranten met geen woord werd gerept.

Crossmediale concentratie gaat over het actief zijn in verschillende mediavormen. Bedoeling is om (dezelfde) inhoud via verschillende kanalen te verkopen: zo is bijvoorbeeld De Persgroep actief in zowel de krantenmarkt, de tijdschriftenmarkt, op radio- en televisie als online. Daar komt bij dat de mediagroepen zelf onderling ook steeds inniger verstrengeld raken. Zo is er naast de participatie van De Persgroep en Roularta in Medialaan (VTM, 2BE, Vitaya, ... ) ook Corelio dat als onderdeel van Mediahuis ook in De Vijver participeert.

Onder druk

Over dergelijke verschuivingen publiceert de VRM dus jaarlijks een rapport. De mediaregulator doet dat officieel om het Vlaams Parlement op de hoogte te houden van hoe divers ons media-aanbod vandaag (nog) is. Het rapport laat aan duidelijkheid weinig te wensen over:

Hoewel er niet één speler is die de hele Vlaamse mediasector domineert, blijken vele vormen van concentratie (horizontaal, verticaal en crossmediaal) te bestaan binnen en tussen bepaalde mediavormen. Dit zet de diversiteit van het aanbod onder druk. De oefening om de Vlaamse mediasector af te bakenen wordt steeds moeilijker. Steeds meer nemen we crossmediale en convergente tendensen waar. Vlaamse mediagroepen raken onderling steeds meer verstrengeld. Zo bestaan reeds drie mediagroepen uit intersecties van andere Vlaamse mediagroepen (De Vijver Media, Mediahuis en Medialaan). Mediagroepen zoeken vaker naar mogelijkheden om multimediaal sterk te staan en gaan daarbij wisselende allianties aan. Distributiebedrijven hebben steeds meer interesse in de voorliggende schakels van de waardeketen. Dit leidt tot toegenomen verticale concentratie.

Een belangrijke verklaring voor de toenemende mediaconcentratie ligt bij de mediacrisis die zich steeds verder uitdiept door een verdere digitalisering en het wegstromen van advertentie-inkomsten. Om hun aandeelhouders toch winst te blijven garanderen, zien mediabedrijven zich verplicht synergieën door te duwen en de krachten te bundelen. Dat de mediaconcentratie die daarvan het gevolg is verstrekkende gevolgen voor ons democratische bestel kan hebben, toont zich misschien wel in het feit dat over de waarschuwing van de VRM in de kranten met geen woord werd gerept.

LEES OOK
Tom Cochez / 05-12-2014

Het geld achter NRC Handelsblad

Na De Persgroep stak deze week ook Mediahuis de Nederlandse grens over om er NRC Handelsblad op te kopen. Applaus op alle banken voor zoveel Vlaamse expansiedrift, maar de…
Peter Vandermeersch legt uit waarom de Vlaamse krantenuitgevers volgens hem zo sterk staan (Screenshot Ter Zake)
Tom Cochez / 30-09-2014

Mediapart, De Correspondent en de hoop

Wie zei er dat het niet goed gaat met de journalistiek? Het Franse Mediapart rondt de grens van 100.000 abonnees en De Correspondent gaat verder op de succesvolle weg die Rob…
Tom Cochez
Tom Cochez / 08-09-2014

Mediacheque van 40 euro voor elke burger

En als we nu eens elke mediagebruiker in dit land een 'mediacheque' van 40 euro gaven in plaats van op een totaal niet-transparante wijze jaarlijks om en bij de 400 miljoen euro…
(Beeld: Medialab Prado)