Probeer eens een tekst te schrijven over racisme die niet vertrekt vanuit wij en zij. Wij, de autochtonen en zij, de allochtonen. Of omgekeerd: wij, de allochtonen en zij, de autochtonen. Als het al lukt, is het met veel moeite, het nodige bochtenwerk en aandacht om nergens uit te schuiven. Het woord 'allochtoon' bannen is, hoe goed bedoeld ook, ontzettend veel makkelijker dan de muur in ons hoofd slopen en het stereotype, op niets wezenlijks gestoelde wij-zij-denken verlaten. Het beeld op onze samenleving is behoorlijk verwrongen geraakt. Zo verwrongen dat zelfs het woord samenleven vandaag bij veel mensen impliciet de wij-zij-tegenstelling oproept.
Wij-zij
De erfenis van drie decennia Vlaams Blok of niet? Feit is dat onze geesten vandaag helemaal geslepen zijn en Pavloviaans naar die bestaande stereotypen grijpen. Niet slecht bedoeld, maar wel zeer aanwezig. Het zit vervat in ons dagelijks handelen, in onze dagelijkse gesprekken en - voor journalisten- ook in onze dagelijkse professie.
Vlaamse kranten en nieuwssites schrijven voor een blank publiek. Zo simpel is het. Vanuit commercieel oogpunt is dat niet geweldig verstandig, maar het is niet anders. We hebben op deze pagina's al vaker voorbeelden aangehaald waaruit dat blijkt. Bij een dodelijk schietpartij in Molenbeek zijn het blanke Belgen die aan het woord komen over het leven in de buurt, terwijl die buurt net bijzonder gekleurd is. Wanneer het gaat over scholentekort in Antwerpen-Noord of Borgerhout prijken witte kindergezichtjes op pagina één, terwijl de problematiek in de eerste plaats gekleurde kinderen treft.
Dag in dag uit wordt de krantenlezer of sitebezoeker als het ware gebombardeerd met impliciet stereotyperende beelden en artikels die vertrekken vanuit een wij-zij-tegenstelling
Dat zijn vanzelfsprekend geen racistisch bedoelde artikelen, ze geven enkel en zeer verengde witte kijk op een probleem en het is maar de vraag of die eenzijdige kijk voor een maatschappij in de kering niet nog erger is. Dag in dag uit wordt de krantenlezer of sitebezoeker als het ware gebombardeerd met impliciet stereotyperende beelden en artikels die vertrekken vanuit de wij-zij-tegenstelling. Bij de hierboven aangehaalde voorbeelden is dat duidelijk, maar veel vaker gebeurt het sluipend. Onbedoeld, maar daarom niet minder cliché-bevestigend: het Vlaamse journalistieke gild laat haar lezers, kijkers en luisteraars door een quasi universeel blanke bril naar Vlaanderen kijken.
Witte Humor
De uitschuiver waarmee De Morgen de wereldpers haalde, getuigt van hetzelfde probleem. Net zoals een stuk over de 'schoolproblematiek in Borgerhout' geschreven is vanuit het oogpunt 'onze blanke kindjes vinden geen school', zo bestaat de 'Obama-grap' enkel in de ogen van diegenen die zich er niet door aangesproken voelen. Het gros van de lezers van De Morgen - blank, hogere middenklasse, ... - voelt zich er wellicht niet door aangesproken. Het gros van de redactie van de krant wellicht ook niet - de grap heeft lang genoeg op de testpagina's aan de muur van de redactie omhoog gehangen zonder dat iemand er wat van heeft gezegd.
Over humor twisten is een onbegonnen zaak, maar het mag duidelijk zijn dat de hoofdredactie van de krant de 'Obama-grap' heeft laten passeren, gewoon omdat ze zich van geen kwaad bewust was. Dat blijkt ook uit de gepaste verontschuldigingen die de krant een dag later maakte. De grap werd dan ook gemaakt voor mensen die er mee kunnen lachen omdat ze 'het racisme voorbij zijn'. Punt is dat je racisme pas voorbij raakt als je het niet kent.
In De Morgen stond:
De denkfout die ook ditmaal gemaakt werd, is de overtuiging dat racisme algemeen niet meer aanvaard wordt en dat er dus veilig mee kan gelachen worden.
Die 'algemeen' gaat wellicht op voor een groot deel van de lezers van De Morgen, maar helaas niet voor de maatschappij waarin ze leven. Zoals gezegd: de krant werkt voor een publiek van blanke middenklassers, ook als het om humor gaat. De denkfout is dus niet zozeer dat 'racisme algemeen niet meer aanvaard wordt', wel dat er een gelijkheidsteken wordt geplaatst tussen de enge blanke maatschappelijke kijk van de eigen redactie en de maatschappelijke realiteit.
Voor alle duidelijkheid: ook Apache.be maakt zich daar schuldig aan. We proberen ons bewust te zijn van wat we hierboven schrijven, maar we zijn helaas nog steeds een witte redactie. We tellen omzeggens geen Marokkaanse, Turkse, Afrikaanse, Bulgaarse, Poolse of Roma journalisten onder onze medewerkers. Als opstartende site met beperkte middelen kunnen we hoogstens verzachtende omstandigheden pleiten, maar de enige manier om dit stereotype te breken is redacties - plaatsen waar bij uitstek over de samenleving gereflecteerd zou moeten worden- tot een weerspiegeling van die maatschappij te maken.
