Het doet een beetje vreemd aan, zeggen dat iets geen misdaad is. Het aura van Johan Vande Lanotte hangt rond zo'n uitspraak als meeuwen rond een viskraam. "Ik heb de wet niet overtreden" is van een compleet andere orde dan pakweg: "Ik heb niets fout gedaan." Zeggen dat rijk zijn geen misdaad is, getuigt van een onfeilbaar geloof in de juridische instrumentaliteit. Dat of ordinaire mooipraterij.
We zouden hier een bewijs uit het ongerijmde kunnen opvoeren. Een kleine verwijzing naar de belastingwetgeving zou het argument van de juridische instrumentaliteit zomaar omwerpen. Het soort volk dat vindt dat er niets fout is met schandalig rijk zijn, loopt immers grotendeels in de pas met zij die vinden dat er een teveel aan overheidsbeslag is. Dat, met andere woorden, de wet niet steeds instrumenteel is. Mooipraterij dus, quod erat demonstrandum.
Ethisch denkwerk
Er is een overdaad aan wetgeving. Het psychosociale gevolg is dat mensen de wetgeving tot absolute norm lijken te verheffen en alles wat dus niet expliciet verboden is voor toegelaten nemen. Het bespaart ook een hele hoop ethisch denkwerk om je zomaar op de wetgeving te verlaten. Nochtans is ethisch denkwerk zowat de kern van ons menszijn. Als de wet de samenleving niet beter maakt, moeten we durven zeggen: fuck de wet. In het geval van de verdeling van rijkdom, denk ik dat we dus rustig mogen zeggen dat wetten geen oplossing zijn.
Als de wet de samenleving niet beter maakt, moeten we durven zeggen fuck de wet
"Dit is eenvoudigweg geen debat om op de straatstenen uit te vechten, noch een debat dat zich zomaar laat vastleggen in wetten," stelde Vlerick-professor Xavier Baeten in een opiniestuk. Hij heeft gelijk. In een normale omgeving, hoeft de ontoereikendheid van de wet echter niet in te houden dat het debat naar de straatstenen gaat. Er is namelijk de onverdachte mogelijkheid van zelfregulering. De raden van bestuur en remuneratiecomités falen hierin, net omdat ze de wet als uitgangspunt nemen zonder verder moreel besef.
Zomerhuis met zwembad
In een samenleving waar kinderen in armoede opgroeien, waar gepensioneerden hun zorg niet kunnen betalen, waar steeds meer jonge gezinnen er stilaan afgereden worden, is het niet aanvaardbaar iemand jaarlijks een gigantisch zomerhuis met zwembad te betalen en als ontslagpremie het budget voor een niet onaantrekkelijk kasteel te voorzien. De raden of comités die deze beslissingen zogenaamd marktconform nemen, begaan inderdaad geen misdaad tegen de letter van de wet. Voor het in stand houden en verder uitdiepen van de ongelijkheid is een ander woord: schuldig verzuim. Ik hoop met professor Baeten dat het debat binnenkort niet met straatstenen gevoerd wordt, maar het zit er aan te komen.
