Ik schrijf zelden columns over het buitenland. Niet omdat het me koud laat – het meeste van wat ik lees gaat al lang niet meer over België – maar ik mis de bagage en de visie om iets over de protesten in Kiev of de dood van Nelson Mandela te schrijven dat zich zelfs maar vanuit te verte kan meten met het superbe aanbod aan buitenlandberichtgeving op internet. Een stukjesschrijver wil toch op zijn minst het gevoel hebben dat wat hij beweert origineel is. Maar deze zomer gebeurde er iets dat het hele najaar in mijn hoofd is blijven spoken. Woensdag 14 augustus – twee en een half jaar na de revolutie - werden in de Egyptische hoofdstad Caïro 595 burgers vermoord en raakten 3.994 mensen gewond tijdens een militaire raid op een vreedzaam protest.
De slachtoffers waren aanhangers en supporters van de Moslimbroederschap. Ze verbleven in twee tentenkampen die ze hadden opgericht nadat in juli het Egyptische leger de Moslimbroederschap van het politieke toneel had verdreven. Dat ging toen gepaard met immense betogingen tegen president Mohammed Morsi en zijn partijgenoten, maar het was uiteindelijk het leger dat hen wist af te zetten en later Morsi – nochtans de eerste democratisch verkozen leider van Egypte – in de gevangenis opsloot. Daar verblijft hij tot op de dag van vandaag. De Moslimbroederschap werd vorige week door de legerleiding als terroristische organisatie bestempeld, en krijgt het daarmee nog lastiger dan onder Moebarak.
Appeltje-eitje
De Moslimbroederschap won in 2012 zowel de democratische parlement- als presidentsverkiezingen. Dat was een erg verrassend succes in die zin dat de Moslimbroederschap eerder had beloofd geen presidentskandidaat te zullen kiezen en ook maar voor een deel van de parlementszetels te zullen strijden. In een prachtig essay in The London Review of Books over Egypte legde Hugh Roberts in september uit waarom ze uiteindelijk anders besloten. Het was een keuze tussen de pest en de cholera. Door niet op te komen hadden ze bovendien ruimte gegeven aan radicale salafisten.
Dat het leger in augustus honderden burgers heeft afgeslacht en duizenden verwond, had voor het Westen genoeg moeten zijn om al het geloof en vertrouwen in hen te verliezen
Maar de uitslag kon moeilijk verbazen: decennialang had de Moslimbroederschap de geweldloze reputatie opgebouwd van een organisatie die vooral bekend stond om haar vrijwilligerswerk en sociale organisaties. Dat netwerk leverde hen niet enkel veel sympathie op onder de Egyptische bevolking maar kon ook goed dienen tijdens een verkiezingscampagne. Daarmee hadden ze een onnoemelijk voordeel op de liberale jongeren die in Caïro de revolutie verpersoonlijkten voor westerse media. In de tweede ronde van de presidentsverkiezingen kwam Morsi uit tegen een kandidaat van het leger. Militairen en politiemannen mogen in Egypte niet stemmen. Met een aantal van twee miljoen hadden ze best een beslissende rol kunnen spelen. Niet dus.
Massamoord
Net zo logisch als het was dat de Moslimbroederschap in een democratisch Egypte de belangrijkste rol zou spelen, was het te voorspellen dat ze er weinig van terecht zouden brengen. Decennialang worden onderdrukt en vernederd, is geen al te beste opleiding voor politici: het maakt hen wantrouwig en niet erg enthousiast voor dialoog met eender wie. Daarnaast was het onmogelijk de Egyptische economie in minder dan een jaar te herstellen. De groei ligt in Egypte hoger dan in de eurozone, maar de deplorabele staat van het land was de grootste aanleiding voor de protesten in juni en juli tegen Morsi.
Het is bedenkelijk dat die protesten hebben geleid tot het afzetten van de eerste democratisch verkozen leider van Egypte. Daarna nam het leger de leiding over, en beloofde voor het voorjaar van 2014 nieuwe verkiezingen. Voor wat die waard zijn zonder de deelname van de vorige winnaar. Dat datzelfde leger in augustus honderden burgers heeft afgeslacht en duizenden verwond, had voor het Westen genoeg moeten zijn om al het geloof en vertrouwen in de nieuwe dictator van Egypte te verliezen. Helaas wordt er met zo’n massamoord in de Arabische wereld blijkbaar geen rode lijn overtreden.
