Bruno De Wever beschreef vorige week hoe hij eind jaren zeventig verboden boeken en geld smokkelde naar Polen en de Sovjet-Unie. Hij was toen achttien jaar en lid van de Antwerpse afdeling van het Vlaams Nationaal Jeugdverbond (VNJ), een rechts-radicale jeugdbeweging. Wijlen Rik De Wever, de vader van Bruno en Bart, speelde een belangrijke rol in die organisatie. Het was ook vader De Wever die Bruno in contact bracht met Fernand Dhondt, een militant van het Vlaams Aktiekomitee voor Oost-Europa (VAKOE), zo vernam de redactie.
"In 1978 ging ik naar Polen, met een reis van de ziekenkas van mijn vader, die spoorwegarbeider was", vertelde Bruno De Wever aan Vanderveken. "In het communistische Polen was destijds Edward Gierek aan de macht, de evenknie van Ceausescu in Roemenië. Op het programma stond dat we een halve dag propaganda zouden krijgen, zogenaamd informatie over de geneugtes van het regime. Ik wilde dat kunnen tegenspreken en protesteren, en vroeg mijn vader informatie over Polen. Hij beloofde me in contact te brengen met een man die er meer over wist." Die man was Fernand Dhondt, een militant van het Vlaams Aktiekomitee voor Oost-Europa (VAKOE), zo vernam Apache.be van Bruno De Wever. Dhondt zei: "Okee, maar wil je iets meer doen dan enkel protesteren? Je kan daar de oppositie gaan steunen." Toen De Wever vroeg wat hij dan moest doen, gaf Dhondt hem een zware koffer vol boeken, die hij ginder moest afgeven.
In de koffer zat een lading samizdat, clandestien gedrukte en in de Oostbloklanden verboden boeken. Er volgde nog een tweede reis naar Polen, eveneens met een lading verboden literatuur. En voor dezelfde organisatie ging De Wever een jaar later ook naar de Sovjet-Unie. "Toen heb ik een aanzienlijke som geld moeten binnen smokkelen, verstopt in een ceintuur", vertelde De Wever aan Canvas: "Eenmaal in de Sovjet-Unie volgde ik het voorziene reisprogramma niet en ging naar het adres dat ik uit het hoofd had geleerd. Daar moest ik aanbellen en een wachtwoord zeggen: 'privit at Lisbetskaya', met de groeten van Liesbeth." Risicoloos was de onderneming zeker niet: op spionage en anti-autoritaire activiteiten stond zeven jaar strafkamp.
Fernand Dhondt zei: "Okee, maar wil je iets meer doen dan enkel protesteren? Je kan daar de oppositie gaan steunen."
In het Canvas-programma zei De Wever niet precies te weten voor welke organisaties hij als koerier werd ingeschakeld: "Een mens doet wat als hij jong is. Ik was een beetje onnadenkend en uit op avontuur. Achteraf beschouwd heb ik dit wellicht gedaan in opdracht van anticommunistische netwerken, gelinkt aan westerse inlichtingendiensten, vermoedelijk ook de CIA. Ik weet het niet. Ik heb nooit de tijd gehad om dat eens te onderzoeken."
Vaticaan
Het VAKOE werd in 1967 opgericht door Vic Van Brantegem en was in de jaren zeventig verantwoordelijk voor een reeks ophefmakende provocaties in de toenmalige Sovjet-Unie. De groep rekruteerde vooral aanhangers in Vlaams-nationalistische milieus, waarbij het anticommunisme als bindmiddel diende. Zo ging Van Brantegem in 1970 zelf, in opdracht van het VAKOE naar Moskou, waar hij in een theater pamfletten uitdeelde waarin werd opgeroepen tot steun aan sovjet-dissidenten. Hij werd samen met twee Italiaanse medestanders aangehouden en veroordeeld tot één jaar werkkamp. Na vijf weken werd Van Brantegem echter vrijgelaten en het land uitgewezen. Van Brantegem maakte later een mooie carrière: hij werd directeur van de internationale informatiedienst van Kerk in Nood/Oostpriesterhulp van 'spekpater' Werenfried van Straaten en vervolgens adjunct-directeur van de persdienst van het Vaticaan.
Een gelijkaardig verloop kende de actie van Antoon Pype, die in 1976 in opdracht van het VAKOE vertrok naar Leningrad, het huidige Sint-Petersburg, om er pamfletten uit te delen aan de universiteit. Na amper vijf minuten werd hij opgepakt door de KGB, veroordeeld tot vijf jaar en na zes maanden uitgewezen. "Met de actie van Pype kwam het VAKOE in een nieuwe fase", noteerde Jan Creve in de Nieuwe encyclopedie van de Vlaamse Beweging. "Zo voerde Pype geen actie voor vervolgde dissidenten maar verspreidde hij het door VAKOE onderschreven politiek programma van de verboden organisatie NTS (Volksverbond van de Arbeid - Verbond van Russische Solidaristen). Na de actie van Pype stapte VAKOE af van openlijke acties. Tussen 1977 en 1991 voerde de organisatie onder leiding van Fernand Dhondt tientallen koerierdiensten uit voor NTS. Zo brachten actievoerders van VAKOE clandestiene geschriften het land binnen en onderhielden ze de contacten tussen de NTS-leiding in het buitenland en de ondergrondse cellen in de Sovjet-Unie." Eén van die koeriers, zo weten we nu, was blijkbaar Bruno De Wever.
Graaf
Vanaf 1976, in de periode dat De Wever werd ingeschakeld voor clandestiene missies in het Oostblok, was VAKOE dus een politiek verlengstuk van de NTS (Narodno Trudovoj Sojuz), een controversiële, ultra-nationalistische en volgens sommige critici neofascistische organisatie, ook bekend als Nationale Alliantie van Russische Solidaristen. De NTS, met hoofdkwartier in het Duitse Frankfurt, was een door de CIA gesteunde groep ballingen en emigranten die gezworen hadden om het communistisch regime in Rusland omver te werpen. Sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie leeft de NTS overigens verder onder de benaming Internationale Gesellschaft für Menschenrechte (IGFM), een organisatie die zich presenteert als een NGO voor mensenrechten. Fernand Dhondt, de man die Bruno De Wever rekruteerde, woonde later enkele jaren in Moskou als missiehoofd van IGFM.
Fernand Dhondt, de man die Bruno De Wever rekruteerde, woonde later enkele jaren in Moskou als missiehoofd van IGFM.
Volgens het boek 'Interdoc: Een geheim netwerk in de Koude Oorlog' (Boom Amsterdam, 2012) van historicus Giles Scott-Smith waren de 'eenmansacties' van VAKOE in feite het werk van Interdoc, een transnationaal anticommunistisch netwerk met hoofdkwartier in Den Haag. Interdoc, voluit het International Documentation and Information Center, specialiseerde zich in psychologische oorlogsvoering en fungeerde als mantelorganisatie en verlengstuk van de Duitse, Franse en Nederlandse geheime diensten. Naast conferenties en de publicatie van boeken en tijdschriften hield Interdoc zich ook bezig met 'speciale acties' en clandestiene operaties.
Interdoc werkte in nauw overleg met de CIA, de Amerikaanse buitenlandse inlichtingendienst. De verbindingsman met de Amerikanen was CIA-agent graaf Carl Armfelt, een telg van een Zweeds-Finse adellijke familie, die destijds vanuit Knokke opereerde, waar hij over een zakelijke cover beschikte in de vorm van een winkeltje met artistieke Aziatische kitsch. Armfelt was ook actief in de internationale wapenhandel, was lid van de World Anti-Communist League (WACL) en behoorde tot de entourage van politicus-zakenman Paul Vanden Boeynants. De eerder beschreven actie van Vic Van Brantegem in Moskou was volgens Scott-Smith "typisch iets voor Armfelt". Van Brantegem en Armfelt onderhielden allebei ook uitstekende contacten met de NTS.
Tot op de dag van vandaag staat Bruno De Wever nog achter zijn acties tegen de communistische regimes in het Oostblok. "Ik vind dat geen probleem", vertelde hij. "Mensen zaten daar in de gevangenis omwille van hun politieke ideeën. Maar ik weet niet of ik in de goede groepen gemiliteerd heb. Ik ben bang dat de boeken die ik daar binnen gesmokkeld heb misschien ook niet van de goede soort zijn geweest. Ik heb ze niet kunnen lezen."
