Het probleem van publiek-private samenwerking is dat het gewoonlijk uitdraait op een publieke ruif die privaat wordt leeggegeten. Soms gaat het om een privaat leeggegeten ruif die door het publiek opnieuw gevuld wordt. Zie ook: de bankencrisis. Uiteraard voldoet die niet aan de definitie van een publiek-private samenwerking, maar van die definitie trekken we ons in dit stukje niets aan. Dit stukje gaat om de belangrijkste vorm van publiek-private samenwerking: de bedrijfsgerichte subsidiepolitiek.
Waar de wind waait
Een van de meest robuuste theorieën uit de sociologie is die van het Mattheuseffect. Die is gebaseerd op de parabel van de talenten uit het Mattheusevangelie: "Want wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft nog worden ontnomen." Het Mattheuseffect vat zowat samen hoe bedrijfsgerichte subsidiepolitiek gewoonlijk uitdraait. Het is vooral een kwestie van weten waar je moet zijn en wat je moet doen om geld binnen te rijven. Daar waar de wind waait, zou de Leopold II van Oostende zeggen.
De achilleshiel van bedrijfsgerichte subsidiepolitiek lijkt me het probleem van de twee stoelen. Het invoeren van onafhankelijke beoordelingscomités of externe expertise kan niet verhinderen dat er vaak sprake is van belangenvermenging. De aanwezigheid van (ex-)toppolitici in de Raden van Bestuur van grote bedrijven, versterkt dit effect. Daarom is het raadzaam om politici vanaf een bepaald niveau levenslang uit te sluiten van deelname in de bedrijfstop.
De Sint ziet, ondanks mythevorming, toch vooral zijn eigen kindjes graag
Bedelstaf en ezelsmijter
Is dat streng? Uiteraard is dat streng. Maar van onze vertegenwoordigers mogen we zoiets vragen. Politici worden goed betaald, hebben mooie uittredingsvoorwaarden en een rijkelijk pensioen. Onze vertegenwoordigers hebben zichzelf niet veroordeeld tot bedelstaf en ezelsmijter, en dat recht hebben ze. Als tegenprestatie mogen wij verwachten dat ze zich niet inlaten met de bedrijfswereld die ze rechtstreeks aansturen. Voor je het weet ben je immers een oude, grijze man die op televisie iedereen lekkers belooft maar als puntje bij paaltje komt enkel thuis zijn zak komt leegschudden.
Want dat is waar bedrijfsgerichte subsidiepolitiek nog het meest op lijkt: sinterklaasbeleid. De leugen tot instituut verheven. Het zijn gewoonlijk de kindjes die veel speelgoed hebben die bij het ontwaken op sinterklaasdag hun bord het meest gevuld zien. We mogen niet vergeten dat dit nooit de schuld is van de kindjes maar des te meer van de Sint. Omdat de Sint, ondanks mythevorming, toch vooral zijn eigen kindjes graag ziet.
