Gisteren vond in de theaterzaal van de Gentse Campo het mediadebat plaats van Apache.be, MO*, StampMedia, rekto:verso en DeWereldMorgen.be. Aan Tom Naegels (Ombudsman De Standaard), Margo Smit (Vereniging van Onderzoeksjournalisten) en Ides Debruyne (Fonds Pascal Decroos) werd de vraag gesteld wat kritische journalistiek moet zijn. Wat volgde was een geanimeerd debat met gelijk speelveld.
(Foto: Doviende)
Tom Naegels schreef zaterdag in De Standaard een vinnig essay waarin hij de alternatieve media die het debat organiseerden kritisch doorlichtte en dat intussen voor wrevelige reacties zorgde. Gisteren ging hij door op hetzelfde elan wanneer hij aan het begin van het debat de hoofdstelling in vraag stelde. Moderator Gie Goris (MO*) poneerde dat journalisten in de eerste plaats kritische vragen moeten stellen aan machthebbers. Naegels had daar in zijn repliek meteen enkele bedenkingen bij.
“Wie heeft er precies macht? Is N-VA een machthebber die als grootste partij van Vlaanderen hard moet worden aangepakt, of is het de underdog die samen met journalisten het de traditionele partijen moeilijk moet maken? Die afweging komt altijd terug. Moet het islamofobe Vlaanderen worden bekritiseerd, of de bedreiging die de Islam is? Het is niet altijd even makkelijk aan te duiden wie de machthebbers zijn”, aldus Naegels. “Journalistiek gaat meer over waarheidsvinding dan over oppositie voeren tegen de macht. Ook machthebbers kunnen gelijk hebben.” Voor zulke journalistiek is een grote en getalenteerde redactie nodig van redacteuren die de tijd hebben om zich te specialiseren maar ook over de grenzen van hun vakdomein kunnen kijken. Daar wil het wel eens aan ontbreken op redacties die strikt opgedeeld zijn in specialisaties.
De rol van Naegels bestond er vooral in het mediadebat te dedramatiseren. Zo beweerde hij voor een zaal toeschouwers die waarschijnlijk allemaal ‘Flat earth news’ van Nick Davies hebben gelezen dat hij als ombudsman nog nooit een journalist was tegengekomen die uit tijdsgebrek fouten maakte. “Het ontbreekt journalisten niet aan tijd om nieuws te controleren. Dat heb ik ook nog niemand horen beweren. Als er iets misloopt, zijn dat altijd menselijke fouten.”
In de luwte van Europa
Ook de andere panelleden mochten de vraag wat nodig is voor goede journalistiek uitgebreid beantwoorden. Margo Smit bekeek het praktischer en pleitte in de eerste plaats voor vakmensen. “Opleidingen journalistiek hebben daar een belangrijke rol in te spelen”, beweerde ze. “Ik weet dat sommige redacties niemand aannemen die van daar komt, maar uiteindelijk is journalistiek een vak dat moet worden onderwezen. Deontologie leer je niet vanzelf, of het schrijven van een helder verslag. Veel journalisten hebben de neiging hun eigen mening daarin door te laten schemeren: dat had iemand hen moeten afleren.”
Tom Naegels: Het ontbreekt journalisten niet aan tijd om nieuws te controleren. Dat heb ik ook nog geen enkele van hen horen beweren.
Verder moet die journalisten de tijd en de ruimte worden gegund om hun werk te kunnen doen en zich te verdiepen in hun onderwerpen. Dat is niet altijd even evident. Smit: “Het klopt dat traditionele media momenteel hun knopen moeten tellen, maar het gaat ook over prioriteiten. Hoofdredacteuren beweren graag dat journalistiek de ruggengraat is van de democratie. Dan moeten ze ook tijd vrijmaken voor kwaliteitsjournalistiek, en niet enkel schrijven over het nieuwe liefje van Herman Brusselmans.”
Ides Debruyne – hij verving David Van Reybrouck die zich ziek had gemeld – haakte met zijn antwoord over wat kritische journalistiek is terug aan bij de vraag waar de macht zit. “Vlaamse journalisten hebben vooral aandacht voor lokale kwesties”, zei hij. “De macht zit nochtans steeds meer internationaal bij multinationals, de NAVO en Europa. Ik begrijp goed waarom veel politici naar het Europese parlement willen: ze kunnen daar in de luwte hun zaken regelen. Als er al iemand achterkomt, is het meestal te laat.”
De VRT heeft volgens Debruyne een voortrekkersrol te spelen voor berichtgeving over die nieuwe machtscentra. “Als zij meer aandacht besteden aan Europa, trekken ze de andere media mee. Uit zichzelf kijken die enkel naar waar hun lezers- en advertentiemarkt zich bevindt. En dat zal altijd Vlaanderen zijn.” Tom Naegels was het niet eens met die economische verklaring: “Media zijn conservatief. Ze maken het nieuws ook niet. Ze volgen het enkel. Een redactie kan dat corrigeren door iemand vrij te stellen voor Europese berichtgeving, maar radicaal ingrijpen op de nieuwsstroom is er niet bij.”
Ides Debruyne: Ik begrijp goed waarom veel politici naar het Europese parlement willen: ze kunnen daar in de luwte, zonder veel journalisten hun zaken regelen
Vluchten naar niches
Over de staat van de Vlaamse media betoonde Naegels zich even verderop nochtans optimistisch: “Tien jaar geleden waren kwaliteitskranten bang lezers te verliezen aan populaire dagbladen. Ze hebben zichzelf allemaal verbreed om zo veel mogelijk lezers te vangen. Kranten zijn erg op elkaar gaan lijken. Dat maakt die synergieën ook logisch in zekere zin: hetzelfde stuk wordt nu geschreven door verschillende journalisten. Maar daarmee hebben we een verzadigingspunt bereikt: nu ziet het ernaar uit dat kranten zich weer verdiepen. Net zoals traditionele partijen weer op zoek zijn naar een eigen stemgeluid.”
Daar is ook Smit het mee eens, die op internet veel nieuwe initiatieven ziet zoals De Correspondent en Follow The Money in Nederland. Die bieden volop kwaliteitsjournalistiek en maken nieuws in plaats van het te volgen. “Lezers vluchten naar de niches. Ze willen niet enkel de nieuwsstukjes van nu.nl maar ook diepgravende journalistiek. In Nederland merk je ook dat kranten daar terug meer op inzetten. Als ze dat niet doen, zijn ze straks hun lezers kwijt.” Ides Debruyne was het daarmee eens. “De behoefte is er. Een initiatief als De Correspondent bewijst ook dat mensen ervoor willen betalen.”
Margo Smit: Als we het debat niet voeren over perssteun, beslist Europa straks dat de overheid helemaal geen steun meer mag geven en de markt ook voor journalistiek haar werk moet doen
Wat daarvoor nodig is – aldus Smit – is een gelijk speelveld voor alle journalisten. Zij pleitte voor een herziening van de overheidssteun voor mediabedrijven zoals de publieke omroep. “Daar moet een discussie over gevoerd worden. Als dat niet gebeurt, beslist Europa straks dat de overheid helemaal geen steun meer mag geven en de markt ook voor journalistiek haar werk moet doen. Natuurlijk: wie steun wil, moet relevant werk doen. Media die liefst over het nieuwe kapsel van Justin Bieber schrijven, moeten hun hand niet ophouden bij de overheid. Wel als je aan regioverslaggeving doet die relevant is voor een klein publiek.” Die oproep voor een gelijk speelveld sloot aan bij de open brief die de vijf organisatoren vorige week publiceerden. Na een vragenronde bracht Georges Timmerman die als hoofdredacteur van Apache.be nogmaals in herinnering.
Hieronder kan u het integrale debat bekijken
Peter Casteels (1989) studeerde politieke wetenschappen aan de Universiteit Gent. Op Twitter spreekt u hem best aan met @pcasteels en mailen kan naar peter.casteels@apache.be.
Word jij lid van Apache? Lees direct verder en steun onafhankelijke onderzoeksjournalistiek. Nu al vanaf 6,25 euro per maand.
Ja, ik word lid
Van wat ik hier lees kan ik, vanuit mijn bescheiden positie als lezer/waarnemer, Ides Debruyne zo goed als volledig gelijk geven. The ‘Great Design’ zoals ook de Great Game bij het Britse Rijk 150 jaar geleden, is de kern van het nieuws dat al de rest gedeeltelijk of volledig bepaalt.
Lokale politieke/juridische gebeurtenissen blijven faîts-divers en zijn onlosmakelijk verbonden aan een groter geheel. Een modest voorbeeld zijn de GAS boetes: Er werd zo goed als niet gekeken over de grenzen heen terwijl een gelijkaardig systeem al in voege is sinds 1998 (Anti-social behaviour order) met een extensie in 2003, (Anti-social Behaviour Act 2003) in het Verenigd Koninkrijk. Kwalitatieve journalistiek heeft de taak om het contextueel te plaatsen (EU, VS, VN, bepaalde Think Tanks ea organisaties, …) zodat ze vanuit deze informatiebronnen, kritisch gefundeerde vragen kunnen stellen ipv de massale losse flodders.
http://rechten.eldoc.ub.rug.nl/root/2011/Twoord/
Het Internet biedt vandaag onnoemelijk veel kansen aan journalisten om dit deugdelijk en snel te doen. Een beetje zoekwerk (in dit kader) levert twee profs op van de Gentse Universiteit die verbonden zijn aan de studiegroep ‘The international research network on law and anti-social behaviour’. Een gesprek is zo geregeld en je krijgt een grensoverschrijdend beeld dat dieper het thema induikt.
Ik vraag me geregeld af of de wil er is.
>>Ik vraag me geregeld af of de wil er is.
Of de kennis.
Tom Naegels is een grapjas, selectief nieuws volgen zou hij moeten gezegd hebben.
Dit doet me denken aan een spelletje dat ik lang geleden speelde met een journalist- werkcollega.
We zaten regelmatig samen in een wagen België te doorkruisen rond zes a zeven uur s’morgens.
De vroege nieuwsitems in de radio werden heel vroeg blijkbaar grotendeels door stagiairs behandeld.
Ons spelletje bestond erin te voorspellen welke items er later (tussen zeven en acht uur) zouden sneuvelen.
Soms won ik, soms mijn collega. Maar samen hadden we altijd prijs!
Of ik het mediadebat wil “dedramatiseren”, weet ik nog niet. Geloof het of niet, ik probeer het in de eerste instantie beter te maken, door nauwgezetter te controleren hoe missers tot stand zijn gekomen. Flat Earth News was een geweldig boek, dat grote indruk heeft gemaakt op mij en de meeste journalisten van onze generatie, maar ik denk dat we moeten opletten dat het zelf, op zijn beurt, geen aanleiding geeft tot “churnalasys”: een mechanische top-down-analyse die je op om het even wat kan toepassen, en die altijd hetzelfde resultaat zal geven. Ontdek een fout, roep “Nick Davies!”, en je hebt weer wat mediakritiek bedreven.
Het citaat dat hierboven aan mij wordt toegeschreven: “Het ontbreekt journalisten niet aan tijd om nieuws te controleren. Dat heb ik ook nog niemand horen beweren. Als er iets misloopt, zijn dat altijd menselijke fouten” is dan ook te scherp en onnauwkeurig gesteld. Wat ik heb gezegd is dat, in de gevallen waarin ik heb geschreven over ernstige fouten die de krant toch hebben gehaald – ja, zelfs in de enkele gevallen van puur Flat Earth News die ik al ben tegengekomen, zoals het verhaal over de “nieuwe biografische details over Shakespeare” waar DS2 ooit haar voorpagina voor uittrok – de verklaring niet was: “Goh ja Tom, ik had geen tijd. Je weet hoe dat gaat hé: we moeten steeds meer doen met steeds minder dus heb ik gewoon een stukje overgeschreven.” In het Shakespeare-verhaal bv was de informatie, die in de Sunday Times stond en ook al op de BBC was vermeld, eerst op scepsis gestoten. Er is over gedebatteerd: kan dit wel kloppen? Er is gebeld naar de onderzoekster. Mogen we uw onderzoek lezen? Nee, dat kon niet, het zou pas enkele maanden later worden voorgesteld, de primeur was voor het literaire festival waar dat zou gebeuren. Er zou worden teruggebeld, maar toen nam de onderzoekster niet meer op. Er is opnieuw overlegd, tussen journalist, chef DS2 en chef Letteren: zullen we dit brengen? Contra: geen inzage gehad in de studie zelf, slechts kort gesprek met onderzoekster gehad. Pro: onderzoekster is wel in andere media geweest, serieuze media bovendien, ze heeft daar haar verhaal bevestigd, het gaat om een academica, die zou je toch serieus moeten kunnen nemen? En dan is er beslist om dat laatste te laten doorwegen. Een inschattingsfout, zeker. Puur Flat Earth News. Maar niet gedreven door abnormale tijdsdruk of gebrek aan expertise. Het was een (verkeerde) menselijke inschatting over de betrouwbaarheid van een verhaal.
En mag het ook gezegd worden dat ik, in de 2,5 jaar dat ik ombudsman ben, misschien drie of vier van die gevallen van Flat Earth News ben tegengekomen? Wellicht zijn er meer, die me dan niet zijn gemeld of die ik niet zelf heb gezien, maar dat elke krant elke dag er vol van staat, dat wordt niet bevestigd door mijn ervaring. Zoals gezegd: het is een waardevolle kritische analyse, maar als je ze rücksichtlos en maximalistisch toepast, geeft ze een ernstig vertekend beeld van de journalistieke productie. Zoals alle analytische methodes houdt dit type mediakritiek een gevaar van “confirmation bias” in: ga alleen nog maar op zoek naar voorbeelden die je vooraf ingenomen overtuiging bevestigen, negeer de bewijzen van het tegendeel. Bovendien verklaart ze niet waarom er in media die niét onder commerciële druk werken, zoals de openbare omroep of kleine alternatieve spelers, ook – en vaak dezelfde soort – fouten gemaakt worden. Tenzij je wil zeggen dat het enkel in dié gevallen om menselijke missers gaat, maar bij commerciële media om het onontkoombare gevolg van hun zakelijk model?
Ik heb de video uitgekeken,stroman van Corelio,het gaat u niet goed af.
AVV-VVK,de vlaamse christelijke beweging,er is nog weinig verandert bij DS.
Brengt Corelio ooit een Diamantgate ? te moeilijk voor adverteerders,journalistiek niet interessant ?
Netelige vragen werden vermeden,de zwakte van de moderator heeft u tijdelijk gered.
“churnalysis” bedoel ik natuurlijk – dat krijg je met die druk waaronder ombudsmannen moeten presteren. 🙂
Wat mij vooral heeft verbaasd is dat voor de omschrijving van kritische journalistiek blijkbaar geen enkele keer het woord waakhondfunctie is gevallen evenmin als de opdracht van de Vierde Macht en die bestaat er in de eerste plaats in de daden van diegenen die macht hebben en het leven van de meerderheid van de burgers voor een groot deel bepalen continu tegen het licht te houden – en dat is wat anders dan de heksenjacht op ene Bellens die journalistiek zum kotsen proporties aannam.wie zegt dat dat voldoende gebeurt leest blijkbaar andere kranten dan ik. Door de globalisering speelt dat zich steeds boven de hoofden van de landen af en het is goed dat onderzoeksjournalisten zich wereldwijd gaan organiseren. Even terzijde : in een column in DS maakte Tom Naegels voor wie ik veel respect heb, een vergelijking tussen wat de kranten en de nieuwswebsites doen en hij vond dat de laatste zich maar weinig onderscheidden van de mainstream media. Hij vergeleek appelen met peren en dat was op zijn zachtst gezegd niet fair. De wijze waarop, de moeilijke omstandigheden waarin en het gebrek aan middelen waarmee deze journalisten moeten werken, verdient alle lof en onze steun. Ik vond het trouwens meer dan terecht dat ze samen een herziening van de mediasubsidiering eisen want ze hebben daar recht op zodat ze kunnen doorgroeien naar een volwaardig persmodel. Ze moeten een vuist blijven maken. Kritische journalistiek zou trouwens ook bv. zijn het volledig in beeld brengen van ALLE perssteun waarover nog altijd geen volledige transparantie bestaat en dat kan in een democratische rechtsstaat niet.