Stel: u heeft een probleem met uw energieleverancier. De regels voor protest zijn opgesteld door die leverancier zelf, uiteraard conform een Europees wetgevend kader, maar toch. U volgt de procedure die de instantie waartegen u protesteert oplegt. Het is alsof u een schaakspel start zonder dame en torens en met een verplichte bewegingsbeperking voor uw lopers. U slikt dat. Wij zijn namelijk geconditioneerd om te slikken wat het sociale systeem ons inlepelt.
Ingekapseld
Stel: u wil betogen tegen uw stadsbestuur. U dient hiervoor eerst toelating te vragen aan datzelfde stadsbestuur, dat is de regel. Een toelating vragen om te protesteren flirt met de wetten van het absurdisme, toch? Het is eenvoudig om te stellen dat deze procedure noodzakelijk is voor de sociale orde, we kunnen immers niet iedereen zomaar wat in het wilde weg laten protesteren. Toch? Maar is protest dat volgens de regels van de sociale orde verloopt nuttig protest?
Ons protest wordt gevoerd via vakbonden, via ombudsmannen, via het georganiseerde middenveld. Het systeem voorziet in haar eigen protestmiddelen. Het geïnstitutionaliseerde protest kan zo nooit meer zijn dan wat systeembevestigend rommelen in de marge. Enkele scherpe kantjes worden afgevijld, hier een procentje gewonnen, daar eentje verloren. Protest loopt aan de leiband en is net daardoor geen protest meer.
We zijn te zeer ingekapseld om buiten het systeem te denken en te handelen
Wie leest over de huidige economische malaise – financiële crisis, jongerenwerkloosheid, hamburgerjobs – krijgt gratis de analyse dat mensen nog te veel hoop op beterschap hebben om in protestmodus te gaan. Hoop op beterschap lijkt me een foute verklaring voor de algemene apathie. Het gaat om onze geconditioneerde afhankelijkheid: we zijn te zeer ingekapseld om buiten het systeem te denken en te handelen.
Ontwrichten
Vraag is hoe lang dit zal duren. Waar ligt de grens die we moeten passeren om opnieuw echt te protesteren? Het lijkt alsof zij die de lakens uitdelen net dat opzoeken: hoeveel kunnen we nog uit de pan schrapen voor de bodem eruit valt? Hoeveel kunnen we van een onderklasse afnemen voor ze beseft dat ze niets te verliezen heeft? Het is een gevaarlijk experiment en het zal uiteindelijk leiden tot een hernieuwde protestbeweging. Die beweging zal zich opnieuw inrichten volgens de regels van de guerrilla omdat het de enige manier is om de sociale orde te ontwrichten. Want net dat is nodig: niet bijschaven maar ontwrichten.
