De economische problemen in de eurozone zijn bekend. Bas Jacobs – in Vrij Nederland op een ietwat dubieuze manier door zijn vakgenoten uitgekozen tot beste econoom van het land – mocht het in het weekblad en zondag in Buitenhof nogmaals uitleggen. Naast een disfunctionele muntunie en een doodziek bankenstelsel, kampt de Nederlandse en bij uitbreiding Europese economie met een vraagprobleem. “Het probleem zit aan de vraagkant van de economie. Aanbod is er genoeg. Zelfs te veel”, zei Jacobs in Buitenhof. “De private sector is schulden aan het afbouwen, mensen lossen hun hypotheken af, banken herstellen hun buffers en pensioenfondsen zijn de premies aan het verhogen en de uitkeringen aan het verlagen. De private sector kan momenteel niet de motor van economische ontwikkeling zijn, dus de overheid moet ruimte creëren.”
De teruglopende vraag uit Zuid-Europese landen hoefde Jacobs zelfs niet te noemen om zijn pleidooi voor minder overheidsbesparingen (op korte termijn) geloofwaardig te maken. De economische theorie is zo helder als wat – we herbeleven de jaren dertig, en niet de jaren zeventig of tachtig – en de reden waarom ik met de regelmaat van de klok pleit voor minder strikte begrotingsnormen. Met praktische problemen – hier wordt het ideologisch – heb ik het lastig. Econoom Gert Peersman publiceerde onlangs een opstel (pdf) waarin hij beargumenteerde dat overheidsbesparingen in België geen (of zelfs een licht positief) effect hebben op de Belgische economie. Dat is logisch voor een open economie, maar maakt de nood aan Europese overheidsuitgaven niet minder dringend. Die discrepantie tussen nationale politiek en economische rede – ik zou niet weten wat ik daarmee moet.
Nochtans essentieel
In de tegenovergestelde richting lijken voorstanders van een star bezuinigingsbeleid zich zulke bedenkingen niet te maken. Tot voor kort waren alle Vlaamse partijen voor het handhaven van de Europese normen. België diende in 2013 het tekort te beperken tot 2,15 procent. Di Rupo moest op zoek naar bijna drie miljard euro om die rekening te doen kloppen. Zelfs Wouter Van Besien (Groen) vond dat die ‘begrotingsdiscipline’ moest worden aangehouden, en ook onder Belgische economen durfde enkel Paul De Grauwe deze doelstellingen openlijk in twijfel te trekken. We moesten ons tekort uiteraard niet wegwerken omdat Europa dat eiste – werd er altijd aan toegevoegd – maar omdat dat getuigde van goed bestuur. Of hoe dat tegenwoordig moet heten.
Wie schetst mijn verbazing toen Olli Rehn na een onderhoud met Elio Di Rupo zijn wensen afzwakte?
Wie schetst mijn verbazing toen Olli Rehn na een onderhoud met Elio Di Rupo zijn wensen afzwakte (en daarmee overigens bewees dat het Europese toezicht even ruggengraatloos is als tien jaar geleden)? De Belgische regering kon met 1 miljard euro volstaan. Die 2,8 miljard hoefde niet langer. Geen enkele politicus, econoom of andere publieke intellectueel – ik sta, toegegeven, enkele blogposts van Johan Van Overtveldt achter – die daarna nog een woord vuilmaakte aan die 2,15 procent. Wat lange tijd essentieel was voor het gezond maken van de overheidsfinanciën, was vorige week vergeten. Het enige wat deze bocht aannemelijk moest maken was een woordspelletje over ‘structurele’ hervormingen zoals een meevaller van de Nationale Bank.
Alles welbeschouwd is dat vrolijkmakend nieuws, maar er valt even weinig plezier aan te beleven als aan de laattijdige bocht van sp.a in het hoofddoekendebat. Alexander De Croo en Gwendolyn Rutten hebben niets bijgeleerd over macro-economie. Ze zijn in het nauw gedreven door tegenvallende groeicijfers en hun coalitiepartners. Bij de volgende begrotingsopmaak herhaalt hetzelfde treurspel van ferme verklaringen en afgezwakte beslissingen zich weer. De Belgische regering houdt nog steeds vast aan een begrotingsevenwicht in 2015. Drie keer raden wat daarvan terecht zal komen.
