Zijn haan moet altijd koning kraaien

Jammer voor de makers van eindejaarslijstjes en jaaroverzichten: de schijnbaar belangrijkste gebeurtenis van 2012 voltrok zich in de staart van het voorbije jaar. Koning Albert II had in zijn kerstboodschap iets gezegd over de jaren '30 en het gevaar van populisme. Bart De Wever voelde zich niet aangesproken maar schreef voor alle zekerheid toch maar een vlammende column. De Standaard leende de N-VA-voorzitter de eigen opiniepagina's uit om te zeggen dat het stilaan tijd werd om ons vorstendom terug te brengen tot een puur protocollair gegeven. De column - of het kan ook een of andere uitspraak op televisie geweest zijn -  inspireerde De Morgen dan weer tot de enigszins overspannen openingstitel 'Bart De Wever zet koning opzij'. Vervolgens werd een batterij grondwetspecialisten opengetrokken en alle partijvoorzitters mochten hun duim omhoog dan wel omlaag steken vooraleer de kerstweek werd afgesloten door editorialisen die - zonder de minste zweem van ironie - opriepen tot een minder overspannen vorm van debatteren.

Spagaat

Het onvermogen om op zijn minst even de eigen rol in het grotere verhaal te vermelden is niet nieuw. Daarnaast duikt ook een vreemde tegenstelling op. De waan van de dag lijkt zo allesoverheersend geworden dat elk historisch perspectief moet wijken. We hebben het dan niet eens over een historisch perspectief dat de vorige eeuw mee overspant. Het volstaat om zes jaar terug te spoelen. Begin 2006 werd België opgeschrikt door een volledig vergelijkbare toespraak van de vorst. Die sprak toen, in zijn nieuwjaarsboodschap voor de gestelde lichamen gelijkaardige woorden die ook toen het land in rep en roer zetten:

In die omstandigheden bestaat het antwoord niet in een in zichzelf keren van elk gewest, ook niet in het ontwikkelen van een subnationalisme, en evenmin in openlijk of omfloerst separatisme.

Ook toen zorgde de uitspraken van de vorst voor een forse nieuwsopstoot. Niet op de manier zoals we het afgelopen week mochten beleven, maar toch: openingspagina's, editorialen, opinies, ... we kregen ze allemaal. Bart De Wever was toen nog niet helemaal wie hij vandaag is, maar ook uit zijn mond noteerden de kranten toen al zinnetjes als 'ik vraag me af op welke planeet de koning leeft' en 'de macht van de koning werd altijd gebruikt in het verzet tegen emancipatorische bewegingen: de Vlaamse, de sociale en de ethische ontvoogding''.

Je zou verwachten dat de heftigheid waarmee de steekvlam in 2006 opging nog zou herinnerd worden in 2012, maar dat bleek niet het geval. Er kwam gewoon een nieuwe en hogere steekvlam voor in de plaats. Na de kerstboodschap was het wachten wie het snelst naar Bart De Wever belde (of wie Bart De Wever het liefst te woord wilde staan) om een blijkbaar onstuitbare kettingreactie van meningen en meninkjes uit te lokken. Benieuwd of bij de volgende waarschuwing van onze vorst voor populisme of separatisme nog iemand zich de voorbije zal herinneren. Blijkbaar is er een verband tussen de heftigheid waarmee de gemoederen oplaaien en de snelheid waarmee de gebeurtenis wordt vergeten.

Linkse culturele elite

De 'koningskwestie' is daar overigens lang niet de enige illustratie van. Ze kwam er, kort nadat Bart De Wever via de krantenpagina's een hoog oplaaiend akkefietje had uitgevochten met de 'linkse culturele elite'. Ook dat doet hij met de regelmaat van de klok en ook dat wordt keer op keer vergeten. Columns - vroeger in De Morgen, vandaag in De Standaard - zijn daarvoor het klassieke opstapje.

In maart 2011schreef Apache, naar aanleiding van een column van Bart De Wever in De Standaard 'Erfgenamen van Uilenspiegel' waarin hij ‘linkse’ cultuuriconen zoals Tom Lanoye en Luc Tuymans verwijt het gevecht tegen hun eigen kleinburgerlijkheid te hebben verloren daarover:

Laat Bart De Wever een scheet, dan jagen de media die prompt door een Marshall versterker. In de orgie van geluid die daarop volgt, belanden voor- en tegenstanders van de Vlaams nationalist ongewild met elkaar in bed. Niemand bespeelt de media beter dan Bart De Wever.

Anderhalf jaar verder is er weinig veranderd. Integendeel, de versterker lijkt nog wat verder opengedraaid. Het Laatste Nieuws bestond het zelfs om een enquête uit te voeren met de vraag of Vlamingen het eens waren met de stelling over het koningshuis van Bart De Wever. 'Nieuws' dat vervolgens vanzelfsprekend door alles en iedereen werd overgenomen.

De gelijkgestemde oproep van Bart Sturtewagen en Bart Eeckhout mag dan al goed bedoeld zijn, hij klinkt vooral bijzonder hol. Opinies en meningen verkopen goed - de ene al meer dan de andere - en dus geven kranten ze, ongeacht hun waarde. Mensen zien graag spektakel en dat krijgen ze. Lode Wils vatte dat enkele weken terug in een interview in De Standaard bijzonder accuraat samen:

De pers is te weinig kritisch voor om het even wat. Journalisten verdienen hun kost door mensen te interviewen. Jullie zetten om het even welke uitspraak tegenover om het even welke andere uitspraak.

Toch lijkt er niet echt sprake van een gebrek aan hiërarchie van meningen. Er is gewoon een nieuwe hiërarchie in meningen gegroeid. Waar die hiërarchie vroeger op basis van gezag werd gevestigd, wordt ze vandaag ingegeven door 'verkoopbaarheid in de media'. Als Karen van K3 denkt dat de wereld zal vergaan omdat de Maya's dat zouden hebben voorspeld, dan mag ze daar overal over komen vertellen. Een professor die er een leven lang heeft over gestudeerd en aantoont dat de Maya's het over iets helemaal anders hadden is veel minder interessant voor de kijkcijfers. Hij krijgt nog geen duizendste van de zendtijd van het legioen journalisten dat in een dorpje ergens in de Pyreneeën het einde van de wereld staat te filmen.

Het is nog maar de vraag of er tegen de commercialisering die aan de basis ligt van opgeklopte koningskwesties en Maya verhalen kruid is gewassen. Van opiniestukken die het eigen aandeel in het verhaal voor de gemakkelijkheid volledig over het hoofd zien, hebben we alleszins weinig te verwachten.

Om het debat verder aan te zwengelen, zal Apache bij artikels die onder de noemer ‘mediakritiek’ verschijnen telkens een aantal concrete vragen formuleren. Het zijn enkele voorzetten, helemaal niet limitatief bedoeld. Ook via Facebook en Twitter hopen we dat uitspraken of stellingnamen worden bediscussieerd. Eens een discussie afgerond, bundelen we de reacties en opmerkingen die verschijnen op de site en elders op het net in een nieuw document.

Is er sprake van een overspannen mediadebat?

Bent u, als lezer geïnteresseerd in een (historisch) perspectief?

Als er effectief sprake is van een gewijzigde hiërarchie in 'opinies', waar ligt dan de basis van die verandering? Wanneer is die hiërarchie beginnen schuiven?

Is die evolutie onvermijdelijk?