Bart Eeckhout verkondigde dezelfde dag in De Morgen een gelijkaardige kerstboodschap. Nu hij niet meer over zoonlief John John mag schrijven, vadert Eeckhout over ‘de staat van ons intellectuele klimaat’. Hij had het over ‘ons onvermogen om nog beschaafd met elkaar van mening te verschillen’, om aan het einde te verzuchten: “In deze ruwe tijden is nuance het nieuwe zwart.” Voor iemand als ik, die met beate bewondering spreekt over polemisten als Komrij, Brouwers, Lanoye, en die maar wat blij is dat hij de laatste jaren van Jan Blokker als columnist heeft mogen meemaken, klinkt dit als zeemzoet en hopelijk met veel drank overgoten eindejaarsgebral.
Het zijn de fermettes
De aanleiding voor de hartenkreet van Bart Eeckhout was het kerstessay van Kevin Absillis in De Morgen. De essentie daarvan was dat links in Vlaanderen een karikatuur maakt van haar Vlaams-nationalistische tegenstanders (en bij uitbreiding de Vlaamse identiteit), die niet enkel onfatsoenlijk maar bovenal contraproductief is. Roepen dat alle N-VA’ers in spuuglelijke fermettes wonen lucht op, maar doet niemand van mening veranderen. Het is een intelligente stelling die Absillis in 2011 al in Knack Wereldtijdschrift uitprobeerde, maar waar hij in de kerstversie zijn eigen karikatuur van maakte. Hij beeldt zich een lallende linkse elite in die bestaat om zijn argumentatie te onderstutten. Enkel Erwin Mortier ondernam de afgelopen dagen een niet onverdienstelijke poging om het beeld alsnog te bevestigen.
Iedereen wentelt zich in zijn eigen gelijk onder medestanders, en bedenkt bij andermans dwaasheden een inferieure levenswijze
Net als Absillis overdrijven Sturtewagen en Eeckhout – de simpelste stijlfiguur van polemisten -, maar het is ontegensprekelijk dat N-VA het politieke debat in Vlaanderen op scherp heeft gezet. Er valt over te discussiëren of het onderhavige onderwerp van onze staatsstructuren het meest relevante is om elkaar verrot over te schelden, maar het ondermijnen van de consensus is altijd lovenswaardig. N-VA doet dat overigens niet alleen. Ook de deplorabele staat van Europa en de enorme bezuinigingsoperaties geven meningsverschillen terug betekenis. Na jaren waarin het homohuwelijk één van de belangrijkste regeringsbesluiten was, maken politieke keuzes weer echte slachtoffers. Dat daar keihard over wordt gediscussieerd is een godsgeschenk.
Vijandelijke liefde
Bij zulke debatten, zeker als Bart De Wever deelneemt, gaat het steeds over de ‘wij-zijtegenstelling’. Er staan twee kampen loodrecht tegenover elkaar, wat in elk substantieel politiek debat onvermijdelijk is. Het toeval wil dat de Duitse politicoloog Carl Schmitt daar in de jaren dertig boeiende teksten over heeft geschreven. In zijn afkeer van de liberale consensusdemocratie bracht Schmitt politiek terug tot het vijandschap zoals dat tijdens oorlogen geldt. Een politieke tegenstelling gaat over niets meer maar ook niets minder dan aan welke kant iemand wil vechten. Schmitt koos later overigens de kant van het nazisme.
Die erkenning van politieke vijandelijkheden was een poging om economische, religieuze en vooral morele verschillen uit het politieke debat te weren. Bart Eeckhout volgt Schmitt daarin: “Eerst moeten we het met elkaar eens durven worden over het feit dat we het niet eens zijn met elkaar. En dat dat geen morele appreciatie is.” Goedbedoeld, maar de politieke praktijk bewijst het onfortuinlijke ongelijk van de twee scherpste geesten van hun generatie. Er worden niet enkel morele uitspraken over tegenstanders gedaan, maar er wordt zelfs een sociologische werkelijkheid bij verzonnen. Links heeft het op net dezelfde honende toon over fermettes als Bart De Wever over de Dageraadplaats.
“Politiek heeft héél veel met liefde te maken”, zei Bart De Wever ooit in Humo.
Net zoals er over conservatieve Texanen en linkse New Yorkers wordt getamboerd. Iedereen wentelt zich in zijn eigen gelijk onder medestanders, en bedenkt bij andermans dwaasheden een inferieure levenswijze. Politiek is veel te persoonlijk om enkel met argumenten te voeren. “Politiek heeft héél veel met liefde te maken”, zei Bart De Wever ooit in Humo. Passionele irrationaliteit die zich in alle hevigheid tegen andersdenkenden keert. Daar kan je opiniestukken tegen schrijven – waarin overigens nooit de eigen clichés worden bekend en steeds op professorale toon wordt gedoseerd -, maar dat is een realiteit waar niet aan valt te ontkomen. Hoewel, een vergelijking met de Verenigde Staten bewijst dat het Vlaamse debat vooralsnog door fijnbesnaarde ratio en kleffe empathie wordt platgegooid.
