‘Hoeveel meer slachtoffers nodig om Vangheluwe veroordeeld te krijgen?’

In een scherp opiniestuk hekelt Roel Verschueren de uitspraken van de advocaat van de Brugse bisschop Roger Vangheluwe. Hij vindt dat de aanpak van Vangheluwe door de media en de publieke opinie niet buiten proporties is. De samenleving heeft recht op een mening, is het devies van de woordvoerder van een groep anonieme slachtoffers van seksueel misbruik binnen de Kerk. Hij denkt overigens dat de kans bestaat dat er nog andere slachtoffers zullen getuigen.

Roger Vangheluwe (Foto Wikipedia)

Bijna 2,5 jaar nadat Vangheluwe voor de toenmalige commissie-Adriaenssens toegaf zijn neefje misbruikt te hebben, werd een derde klacht neergelegd tegen de ex-bisschop. Vangheluwe is overigens nog altijd priester en hij krijgt nog altijd een pensioen. Het spel van woord en wederwoord barstte opnieuw los. Bitser dan ooit, maar ook emotioneler en persoonlijker dan we tot nu toe gewoon waren.

De eerste advocaat die uitvoerig aan bod kwam was Walter Vansteenbrugge. Hij bevestigde de klacht, de inhoud van de klacht, de omstandigheden waarin de klacht tot stand kwam en de belangrijke vraag omtrent verjaring. Precies wat een advocaat verondersteld is te doen als men hem ernaar vraagt. Niet meer, maar ook niet minder.

De tweede advocaat die zich roerde, was Joris Van Cauter. Tot voor een paar dagen was hij een illustere onbekende. Hij is de anonieme verdediger van bisschop Vangheluwe. De bisschop heeft bekend dader te zijn. Hij is schuldig aan het misbruik van minderjarigen en heeft een taalgebruik en een lichaamstaal waaruit duidelijk blijkt dat hij de ernst van zijn eigen fouten nog lang niet heeft begrepen, laat staan tot inzicht is gekomen. Vangheluwe is een man bij wie oprecht schuldgevoel niet aan de orde is. De zelfrelativering in het interview met VT4 tartte elke verbeelding. De man snapt het niet, zonden zijn hem vreemd.

Vervolgens repten de Zusters van het Geloof uit Tielt zich om de goegemeente ervan te overtuigen dat de bisschop nooit alleen was met de kinderen tijdens zijn bezoeken aan ‘Huize Godtschalck’ of de kampen in de duinen van Oost-Duinkerke. Ze vinden dat het gaat om ‘ongegronde verdachtmakingen’. Maar ze onderbouwen hun stelling niet.

Bewijzen

De enige straf die Vangheluwe kreeg, is dat hij zich in het buitenland rustig mag verstoppen voor de binnenlandse media

De advocaat van Vangheluwe is verbolgen. Hij onderstreept dat iedereen onschuldig is tot het tegendeel bewezen is. Voorst zegt hij dat de bisschop emotioneel aangeslagen is en de beschuldigingen niet kloppen. Hij is woedend en ontstemd omdat de maatschappij Vangheluwe al heeft veroordeeld nog voor de nieuwe feiten voor het gerecht werden bewezen.

De advocaat van Vangheluwe moet ook vaststellen dat zijn cliënt blijkbaar niet over de hele lijn de waarheid heeft gesproken, of dat minstens een slachtoffer en zijn advocaten daar hun twijfels over hebben. Als de klacht ontvankelijk wordt verklaard, heeft Vangheluwe recht op een sereen proces. Hij heeft natuurlijk gelijk. Vangheluwe kreeg voor de bewezen gevallen van seksueel misbruik noch door het gerecht, noch door het Vaticaan enige vorm van sanctie opgelegd. De enige straf die hij kreeg, is dat hij zich in het buitenland rustig mag verstoppen voor de binnenlandse media.

Nieuwe klacht storend

Dat Vangheluwe schuldig is aan seksueel misbruik staat niet meer ter discussie. De nieuwe klacht voegt echter voor de verdediging een storend element toe aan de situatie van haar cliënt. Het zou wel eens kunnen dat ditmaal verjaring niet speelt. Het nieuwe slachtoffer is jong genoeg om binnen de nieuwe regelgeving omtrent verjaring te vallen, waardoor Vangheluwe’s positie er plots heel anders uitziet. Hij heeft zelf al bekend, eerst in één geval, vervolgens een tweede. Wat zou een bekentenis van het derde geval in de weg staan? De mogelijkheid dat er nog een vierde komt? Je zou je als verdediger van Vangheluwe over minder zorgen maken.

Renaat Landuyt (sp.a) heeft gelijk als hij stelt dat mochten de nieuwe aantijgingen volgens Van Cauter dan toch niet kloppen, dat hij dan een tegenklacht indient. De anonimiteit lag Van Cauter beter.

Het feit dat de tendens bestaat dat de samenleving – gesteund door berichtgeving in de media – zelf oordeelt over nieuwe feiten omtrent Vangheluwe, stoort Van Cauter. Maar deze sfeer is ontstaan doordat geen enkele officiële instantie tot op vandaag Vangheluwe schuldig heeft bevonden, ondanks bekentenissen en verpletterend bewijsmateriaal (herinneren we ons ook de Danneels-tapes nog?). Dat lijkt Van Cauter echter te ontgaan.

Onbegrip bij slachtoffers

Roger Vangheluwe, toen hij nog onbesproken was (Foto Wim Van Capellen)

Het is voor slachtoffers moeilijk te begrijpen dat een advocaat steen en been klaagt over zijn eigen anonimiteit die hij voor een prijs moet opgeven, voor belastende feiten die nog niet bewezen zijn en toch al door de media worden opgepikt, uitgelicht, herkauwd en als veroordeling worden afgedrukt. De advocaat heeft in theorie gelijk. Maar in de praktijk komt het er echter op neer dat zolang niemand Vangheluwe voor wel degelijk bewezen feiten heeft veroordeeld, de samenleving nog altijd het recht heeft om er een eigen mening op na te houden en die te uiten. Dat geldt ook zolang de onhoudbare verjaring meespeelt of zolang het Vaticaan niet ingrijpt, laat staan en standpunt inneemt.

En die mening is: de man is schuldig. Niet alleen aan machtsmisbruik, het seksueel misbruik van zijn twee neven en – zoals uit de nieuwe klacht blijkt – vermoedelijk ook verkrachting in Huize Godtschalck en tijdens de vakantie-uitstappen aan de kust. De bisschop heeft er zelf voor gezorgd dat hij schuldig wordt bevonden totdat het gerecht en het Vaticaan het tegendeel bewijzen.

Hoeveel meer bewijzen moeten nog worden aangedragen, hoeveel meer slachtoffers moeten zich nog melden, om uiteindelijk de meest bekende en meest zelf-bekende pedofiele kerkelijke misbruiker veroordeeld te krijgen voor de misdaden die hij beging?

Ontoerekeningsvatbaar

Een andere advocaat, Ray Mouton, aangesteld door een Amerikaans bisschop om de pedofiele priester Gilbert Gauthe te verdedigen kwam al in de jaren tachtig van de vorige eeuw tot de conclusie dat de enige verdediging die hij voor zijn cliënt kon uitbouwen erin bestond met het openbaar ministerie snel tot een akkoord te komen dat de priester ontoerekeningsvatbaar was. Want, als hij voor één geval ontoerekeningsvatbaar zou worden verklaard, speelt het geen rol meer hoeveel meer slachtoffers hij nog heeft gemaakt die tot dan onbekend zijn gebleven. Dan wordt het juridisch onbelangrijk hoe erg het pedofiele misbruik was, en hoe lang het heeft geduurd.

Omdat het Openbaar Ministerie toen echter al vermoedde dat de priester meerdere slachtoffers had gemaakt (het had echter nog onvoldoende bewijzen, wel aanduidingen van anonieme getuigen), kreeg de verdedigingsstrategie van Mouton geen kans. Was de Openbaar aanklager toen niet op zijn gevoel en vermoeden ingegaan, en had hij zijn persoonlijke overtuiging dat pedofiele priesters zelden één slachtoffer maken opzij geschoven, dan zat de priester nu waarschijnlijk ergens in een klooster, beschermd voor alle andere slachtoffers en hun families die zich nadien nog zouden melden. Het bleken er in totaal uiteindelijk zeventien te zijn.

In Gods House

Advocaten die daders verdedigen moeten soms machteloos toekijken hoe het zelfbedrog van hun cliënten een degelijke verdediging in de weg staat

Dertig jaar later beschrijft de toenmalige advocaat van pedo-priester Gauthe in zijn bestseller ‘In Gods House’ het eerste gesprek met zijn cliënt. Hij vraagt priester Gauthe goed en lang na te denken voor hij antwoord geeft. “Natuurlijk”, zegt Gauthe. “Toen je deze seksuele handelingen beging met deze kinderen, of nadat de handelingen stopten, had je dan ergens het gevoel dat je iets fout had gedaan?” Gauthe antwoordde: “Ik heb geen fout begaan.” Ray Mouton vraagt vervolgens: “Als het niet fout was, wat was het dan?” “Iets natuurlijks”, antwoordde Gauthe. De advocaat vroeg of hij besefte dat de rest van de wereld dat niet zo zag. “Dat is de reden waarom ik het geheim wou houden”, antwoordde Gauthe. Na een tijdje vroeg hij: “Iedereen zal uiteindelijk te weten komen wat ik gedaan heb, niet?” “Iedereen,” antwoordde zijn advocaat. “En ze zullen er allemaal terecht het hunne over denken, daaraan is niet te ontsnappen.”

‘In Gods House’ (verschenen begin augustus) beschrijft pijnlijk nauwkeurig het proces van daders en hoe zij met hun mensonterende misdaden omgaan. Maar nog meer dan wat in het hoofd van vele daders omgaat, geeft het een zeer uitgesponnen en gedetailleerd inzicht in hoe advocaten die daders verdedigen soms machteloos moeten toekijken hoe het zelfbedrog van hun cliënten een degelijke verdediging in de weg staat. De opdracht die van Aartsbisschop Laghi aan advocaat Mouton is uitgegaan was kort en krachtig: “Zorg ervoor dat dit voorbijgaat, hoe dan ook, en liever vandaag dan morgen”.

Gevoelloos

Dat de advocaat van Vangheluwe deze weg niet kan inslaan is duidelijk, daar heeft zijn cliënt zelf voor gezorgd. Gevoelloosheid en lompheid in de omgang met media en slachtoffers is nog geen bewijs voor ontoerekeningsvatbaarheid. Zelfs hoogmoed, pretentie en seksueel misbruik met minderjarigen ‘relatietjes’ noemen, vallen daar niet onder.

‘Dat nog meer klachten zouden kunnen volgen, verwondert vele slachtoffers van seksueel misbruik niet’

Zo lang echter als noch gerecht (beschut door verjaring), noch de kerk (beschut door het onbestraft rekken van tijd) over het lot en de straf van Vangheluwe oordeelt, is het een absoluut recht van de samenleving en de slachtoffers om hun mening te uiten over de manier waarop met het geval Vangheluwe door de officiële instanties ‘niet’ wordt omgegaan. Dat nog meer klachten zouden kunnen volgen zou vele slachtoffers van seksueel misbruik niet verwonderen, het vermoeden over het derde slachtoffer deed al langer de ronde. Ze hebben in het geval Vangheluwe ook lang moeten horen dat zijn perverse daden zich ‘slechts’ tot de eerste twee bekende slachtoffers beperkten. Ze beperkten zich aanvankelijk trouwens slechts tot zijn ene neef. Nadien beperkten ze zich tot nog een tweede neef. Waarschijnlijk beperken ze zich nu tot drie slachtoffers?

Dat alle klachten degelijk moeten worden onderzocht, verjaard of niet, is evident. En dat de pers over nieuwe zaken melding maakt is een democratisch recht. Het gerecht moet over een nieuwe klacht niemand inlichten, of dat advocaat Van Cauter zint of niet is in deze irrelevant. Dat we niet graag in zijn jonge schoenen zouden staan, is zelfs voor slachtoffers te begrijpen. Misschien zou hij zijn cliënt ervan kunnen overtuigen maar meteen open kaart te spelen, over alle gevallen van misbruik, over alle eventueel bijkomende slachtoffers, dan bespaart hij zich een volgend opiniestuk waarin hij zich beklaagt over het feit dat er mensen zijn die niet stoppen tot ze, ook in zijn dossier, de hele waarheid kennen. Voor zijn slachtoffers volstaat het niet dat Vangheluwe zichzelf vergiffenis heeft geschonken, ook al omdat dat niet onder zijn bevoegdheid valt.