Hoe vergaat het intussen de anti-Poetinbeweging? Enkele maanden geleden ging er geen dag voorbij of ergens in de krant stond wel een artikel over acties van Russische burgers tegen hun leider. Vandaag is die media-aandacht volledig verdwenen. Te vrezen valt dat het nog vele jaren duurt vooraleer ze weerkeert.
Wat me de afgelopen maanden het meest verbaasde was de eensgezindheid onder de Russische actievoerders. Hoewel de meeste media hamerden op de verdeeldheid van de actievoerders, hoorde ik vaak heel gelijklopende verhalen. Ik heb mensen gesproken uit liberale hoek, uit nationalistische hoek en iemand die de anti-Poetin beweging omarmde, juist omdat het geen traditioneel ideologische beweging is. Allemaal wisten ze heel duidelijk wat ze precies wilden. Ze omschreven het zelfs met exact dezelfde term: гражданского обшества, letterlijk betekent dat “burgelijke maatschappij”. Zelf heb ik het altijd vertaald als “maatschappelijk middenveld”, de gangbare vertaling voor de Engelse term civil society.
Kleptocratie
Een andere term die ze allemaal consequent gebruikten, is kleptocratie. Een woord dat ik in de verschillende artikels niet consequent vertaald heb omdat de context suggereerde dat het telkens over iets anders ging. De ene keer duidt het op de georganiseerde misdaad, de andere keer op een regering met een gebrek aan democratische legitimiteit of een maatschappelijk bovenklasse die leeft ten koste van de bevolking. Maar misschien, net omdat het Rusland is, overlappen deze drie betekenissen ook wel in belangrijke mate.
Poetin is voor deze beweging eerder het substraat dan het doel. Hij is de springplank waarmee de beweging zichzelf lanceert
Poetin is voor deze beweging eerder het substraat dan het doel. Hij is de springplank waarmee de beweging zichzelf lanceert. Anna Halicheva gaat zelfs zo ver dat ze stelt dat Poetin iets gelijkaardigs ook zelf voor ogen heeft, zij het dan in een andere, veel gematigdere vorm. Poetin heeft een burgerforum opgezet waar captains of industry en andere belangrijke Russen advies uitbrengen aan de regering.
De activisten protesteren tegen Poetin, niet zozeer omdat ze precies weten wat hij fout doet, maar wel omdat hij het monolitische karakter van de macht belichaamt. Ja, er is gefraudeerd met stemmen, maar neen, dat is niet het belangrijkste voor de activisten. Wel waar die stemmen voor staan: de veelheid aan meningen en ideeën die onder de Russische bevolking leven maar waar vandaag niets mee gebeurt.
Antiglobalisten
Hoewel de boodschap er een is van lange adem, is de agenda van de anti-Poetinbeweging er een van 'gebeurtenissen'. Rusland kiest een keer in de vijf jaar de leden van de Doema. Nieuwe presidentsverkiezingen zijn er pas over vier jaar. Door daarop te focussen heeft de anti-Poetinbeweging haar agenda feitelijk overgeleverd aan Vladimir Poetin zelf, de persoon die er alle belang bij heeft dat de beweging ophoudt te bestaan.
Hoewel de boodschap er een is van lange adem, is de agenda van de anti-Poetinbeweging er een van 'gebeurtenissen'.
We zagen de antiglobaliseringsbeweging in elkaar zakken toen de EU besloot topoverleg niet langer in verschillende grote Europese steden te organiseren. Tegelijkertijd besloot de Wereldhandelsorganisatie (WHO) de koppen bij elkaar te steken in plaatsen als Qatar, Hongkong en Cancun, waar het stukken minder comfortabel demonstreren is dan in pakweg Nice, Brussel of Praag. Weg was het rondreizende circus van activisten die met zijn allen hele steden op zijn kop konden zetten.
Hetzelfde dreigt nu ook in Rusland te gebeuren met de beweging tegen Poetin. Het substraat van de beweging is weg - Poetin zit voor jaren veilig ergens op zijn kantoor in het Kremlin - en het doel blijft onvervuld. Hopelijk loopt er tussen de demonstranten iemand rond met een idee voor de tussentijd, een idee dat zowel nationalisten, liberalen als hipsters aanspreekt. Anders duurt het wellicht vier jaar voor ik een nieuwe serie interviews kan maken.