Op 9 juni bracht Apache een artikel met als kop ‘De sharia als verkoopsargument’. We hadden het toen over artikels in Het Laatste Nieuws en Knack waarin werd verteld hoe een moslima werd dood gestenigd omdat ze meedeed aan een schoonheidswedstrijd. Van het verhaal dat zich zou hebben afgespeeld in Oekraïne bleek niets te kloppen.
Westers symbool
Het bericht dat gisteren onder meer verscheen op de websites van De Standaard en De Morgen en vandaag ook in beide gedrukte kranten te lezen is, vertoont nogal wat structurele gelijkenissen met het verhaal over de schoonheidskoningin: het speelt zich af in een ‘ver land’ waar in dit deel van de wereld nauwelijks interesse voor bestaat. Het gaat om een soort ‘Westers symbool’ dat de directe aanleiding zou zijn tot de moordpartij en het portretteert radicale moslims als moordenaars.
De Morgen en De Standaard zijn zeer formeel over de gebeurtenis. Onder de titel ‘Moslimfanatici doden de Kerstman in Tadzjikistan’ lezen we (op beide sites overigens letterlijk hetzelfde bericht)
Uit religieuze haat hebben drie moslimfanatici in de vroegere Sovjetrepubliek Tadzjikistan een als Kerstman verklede man omgebracht. De 24-jarige jongeman was een ongelovige, schreeuwden de aanvallers en staken het slachtoffer met hun messen dood. Dat berichtten de Tadzjiekse media in de hoofdstad Doesjanbe. Radicale islamisten in het Centraal-Aziatische land hadden hun landgenoten opgeroepen het orthodoxe kerstfeest niet te vieren. In Rusland deelt de Kerstman op nieuwjaarsnacht geschenken uit. De vermoorde jongeman wilde verkleed als Kerstman zijn familieleden een gelukkig nieuwjaar wensen.
Mosterd
Waar halen onze kwaliteitskranten hun mosterd? De bron die ze zelf bovenaan het artikel aanhalen is DPA. Dat is het grootste Duitse persagentschap (Deutsche Presse-Agentur). Net zoals het Belgische persagentschap Belga staat het onder zeer grote druk van de ‘afnemers’ om snel en vooral spectaculair nieuws te leveren dat voor de nodige ‘clicks’ op de websites zorgt. Dat die ‘afnemers’ - de belangrijkste media in Duitsland – tegelijk ook de aandeelhouders van DPA zijn, maakt dat de druk, net zoals bij Belga gigantisch groot is.
Niet alleen De Standaard en De Morgen namen gisteren het nieuws dat via DPA (en ook via persagentschap Reuters) binnenkwam over. In de loop van de namiddag verscheen het bericht op vele duizenden (kranten)websites wereldwijd. In een mum van tijd werd de sneeuwbal een reusachtige en niet te stoppen lawine. Ook buitenlandse kwaliteitskranten schreven over de gebeurtenis, al hield bijvoorbeeld The Guardian duidelijk een slag om de arm. De krant schrijft dat er volgens politiebronnen sprake zou kunnen zijn van religieuze motieven bij de moord op Parviz Davlatbekov. Dat klinkt net iets anders dan ‘uit religieuze haat hebben drie moslimfanatici in de vroegere Sovjetrepubliek Tadzjikistan een als Kerstman verklede man omgebracht’.
Nabestaanden
Nagenoeg overal wordt in de verhalen verwezen naar ‘Tadzjiekse media in de hoofdstad Doesjambe’. Het belangrijkste Tadzjiekse medium is Asia-plus News Agency. Daar verscheen gisteren omstreeks 10u32 (lokale tijd / 6u32 in Brussel) een artikel met als titel ‘Young man dressed as Father Frost stabbed to death in Dushanbe’
Volgens de Tadzjiekse overheid waren de personen die de Kerstman aanvielen dronken. Een woordenwisseling liep uit de hand waarna ze hem twee keer met een mes staken
Daarin lezen we onder meer dat het de nabestaanden van de vermoorde Parviz Davlatbekov zijn die zeggen dat de man werd vermoord omdat hij zijn opwachting maakte op een ‘niet Islamitisch’ Nieuwjaarsfeestje. Een groepje van zo’n dertig man zou volgens hen Parviz ervan beschuldigd hebben een ‘ongelovige’ te zijn en hem vervolgens dood gestoken hebben. Tegelijk wordt in het artikel bekend gemaakt dat er al drie verdachten werden gearresteerd.
Twee uur later (12u39 lokale tijd / 8u39 in Brussel) heeft hetzelfde nieuwsmedium Asia-plus News Agency breaking news.
De woordvoerder van het Tadzjiekse ministerie van Binnenlandse Zaken, Mahmadullo Asadulloyev, komt met een officiële verklaring waarin hij formeel stelt dat er geen sprake is van religieuze motieven en dat artikels zoals ze zijn verschenen in sommige media en waarin gemeld werd dat Parviz Davlatbekov werd aangevallen omwille van zijn Kerstmanpak niet stroken met de werkelijkheid.
De personen die hem hebben aangevallen waren dronken. Een woordenwisseling liep uit de hand waarna ze hem twee keer met een mes staken
Even later wordt ook door het Russische persagentschap RIA Novosti verwezen naar een officiële verklaring van het Tadzjiekse ministerie van Binnenlandse Zaken. RIA Novosti verwijst naar het radiostation Echo Moskvu.
Religieuze overwegingen?
Niettegenstaande die informatie al in de vroege voormiddag beschikbaar is, nog voor de gemiddelde krantenredactie goed en wel aan het werk is, schrijven De Standaard en De Morgen ook een dag later in de gedrukte krant nog steeds heel formeel ‘moslimfanatici doden de Kerstman’.
Maakt de officiële mededeling vanuit het Tadzjiekse ministerie van Binnenlandse Zaken helemaal zeker dat Parviz Davlatbekov niet vanuit religieuze overwegingen werd gedood?
Er zijn redenen om te twijfelen. Tadjzikistan is een eenpartijstaat en alles behalve een toonbeeld van democratie. De minister van Binnenlandse Zaken Abdurakhim Qakhkhorov (Kahharov), die aankondigt dat het niet om een religieuze aanval ging, is een voormalig politieofficier en sinds hij minister van Binnenlandse Zaken werd, nam het aantal meldingen over folteringen en machtsmisbruik bij de politie in Tadzjikistan sterk toe.
Daar staat tegenover dat het Tadzjiekse regime geen kans onbenut laat om keihard op te treden tegen de islamitische oppositie. Eerder dit jaar vaardigde de regering bijvoorbeeld een wet uit die het kinderen onder de 18 jaar verbiedt naar de moskee te gaan. De regering sloot ook al verschillende moskeeën en verplicht imams om zich bij het preken aan bepaalde richtlijnen te houden.
Maar ondanks het feit dat het bericht ‘Moslimfanatici doden de Kerstman’ voor de overheid een gedroomde voorzet is om de strijd tegen de islamitische oppositie verder aan te scherpen, ontkent de overheid dat religieuze motieven een rol speelden.
Anti-journalistiek
Helemaal zeker weten wat er precies is gebeurd lijkt, zeker vanuit België uitgesloten. Maar vijf minuten zoeken op internet leert wel dat wat voor handen is onvoldoende is om een gevaarlijk stereotype verder te voeden.
Het voorbije jaar formuleerde Apache via het project (*)nvdr geregeld kritiek op dergelijke artikels. Ook anderen deden dat, tot de ombudsman van De Standaard toe. Toch blijft keer op keer hetzelfde gebeuren. Iets dat misschien nog het best als anti-journalistiek kan worden omschreven. In plaats van op zoek te gaan naar de waarheid, blazen media een verzinsel op. Een eventuele rechtzetting, als die er al komt, leest niemand nog: met dank aan de vierde macht wordt de fictie tot ‘waarheid’ gemaakt.
Dit artikel kwam tot stand met steun van de Vlaamse overheid.
