‘Een voetnoot in de geschiedenis van de diplomatie’

Tomas Bachot
Ambassadeur Kennard: 'Extreme meningen suggereren een complete openbare diplomatievoering. Dat is belachelijk.' (Foto Friends of Europe)
Ambassadeur Kennard: 'Extreme meningen suggereren een complete openbare diplomatievoering. Dat is belachelijk.' (Foto Friends of Europe)
Ambassadeur Kennard: 'Extreme meningen suggereren een complete openbare diplomatievoering. Dat is belachelijk.' (Foto Friends of Europe)
Ambassadeur Kennard: 'Extreme meningen suggereren een complete openbare diplomatievoering. Dat is belachelijk.' (Foto Friends of Europe)

De klokkenluiderwebsite van Julian Assange plantte een kleine bom binnen Amerikaanse diplomatieke kringen. Dat kon Kennard begin deze maand enkel beamen tijdens het congres Diplomacy post Wikileaks in Brussel. “WikiLeaks zorgde voor een crisissituatie. Ik herinner me een vergadering in de ambassade net na de lekken. Het personeel vroeg me hoe de werkwijze zou veranderen. Ik antwoordde dat we helemaal niets gingen wijzigen. Hoe dramatisch het gebeuren ook was, ons werk werd nog nooit zo onder de aandacht gebracht. En het bevestigde dat we goed bezig waren.”

Transparantie

Toch mag het WikiLeaks-effect volgens Kennard niet overroepen worden. “WikiLeaks is een voorbeeld van een recent fenomeen waar communicatie op wereldvlak een andere dimensie aanneemt. Wanneer de geschiedenis van de diplomatie geschreven wordt, zal WikiLeaks enkel een voetnoot beslaan. De hoofdrol in het verhaal van internationale relaties is weggelegd voor sociale netwerken”, voorspelt Kennard. “Hiermee wil ik aantonen dat er belangrijkere evoluties zijn in deze tijd.”

Al geeft de VS-ambassadeur in Europa wel toe dat hij makkelijker spreken heeft dan zijn collega’s in het Midden-Oosten. Deze kregen de grootste ophef te verwerken, bijvoorbeeld na het vrijgeven van de documenten over de oorlog in Irak en Afghanistan. Een punt dat ook Christoph Schult, journalist van het invloedrijke Duitse weekblad Der Spiegel, aanstipt. “Ik denk dat de VS-diplomaten in het Midden-Oosten minder open zullen zijn in de toekomst. In regio’s waar er een fragiele relatie bestaat tussen staten, waar details over oorlog of vrede kunnen beslissen, trad een verandering op na WikiLeaks. Maar dit was niet het geval in het Westen, waar de impact veel geringer was”, zegt Schult.

Daniel Domscheit-Berg, een voormalige woordvoerder van WikiLeaks, neemt een andere basis als vertrekpunt. “In de toekomst zal het systeem van grenzen tussen landen niet overleven. Op dit moment bestaan er al groepen die geen rekening meer houden met landsgrenzen, wat voor conflicten zorgt. De wereld globaliseert, dat zorgt voor complexiteit. De bevolking heeft op dat vlak de voeling met de werkelijkheid verloren. Daarom wordt de vraag naar transparantie groter.”

Volledig openbare diplomatie

Domscheit-Berg: ‘De mogelijkheid dat geheimen aan het licht worden gebracht houdt ons eerlijk'

“Bovendien merken we dat er een flink aanbod bestaat.” Domscheit-Berg haalt het voorbeeld van de Collateral Murder-video aan. Op die beelden schiet een Amerikaanse helikopter 12 burgers neer. “Het filmpje bezat een belangrijke les: de audio op de achtergrond. De manier waarop gesproken werd, was onmenselijk. Genetica of opvoeding heeft de piloten niet tot zulke mensen gemaakt, daar ben ik vrij zeker van. Ze opereren in een systeem dat hen beveelt immorele acties uit te voeren en hen zelfs beschermt als er iets mis gaat. Gebrek aan controle zorgt ervoor dat zulke personen zich onmenselijk kunnen gedragen. Daarom is het zo essentieel dat de mogelijkheid bestaat om geheimen aan het licht te brengen. Dat houdt ons eerlijk.”

Maar waar ligt de grens tussen openbare en geheime diplomatie? “Extreme meningen suggereren een volledig openbare diplomatievoering”, zegt Kennard. “Zo'n idee vind ik belachelijk. Als je terugkijkt naar diplomatieke compromissen, zoals het verdrag van Versailles, besef je dat deze niet volbracht zouden zijn zonder geheimhouding.”

Schult denkt daarbij ook aan de onderhandelingen tussen Palestijnen en Israëli’s. “Ik merkte dat er meer resultaat werd geboekt wanneer er minder naar de buitenwereld werd gelekt. Wat meestal niet het geval was. Als journalist moet je van zaak tot zaak beslissen. Ik heb bijvoorbeeld persoonlijk ervaren dat publicaties over gijzelingen de uiteindelijke onderhandelingen wel kunnen helpen.”

Traditionele media overbodig?

“Ik ga er volledig mee akkoord dat beslissingen van zaak tot zaak moeten bekeken worden”, reageert Domscheit-Berg. “In de drie jaar dat ik voor WikiLeaks werkte, heb ik gemerkt dat er simpelweg té veel vragen meespelen. Een kleine groep mensen beschikt niet over de expertise om te oordelen. In dat opzicht dringt een sterke structuur zich op.”

'Traditionele media spelen een onmisbare rol in het selecteren en publiceren van informatie'

Domscheit-Berg verwijst daarmee naar het nieuwe project dat hij na zijn afscheid bij Wikileaks op poten zette: OpenLeaks. Kort samengevat wil OpenLeaks lekken doorspelen naar specialisten ter zake. Dat kunnen verschillende groepen zijn: media, ngo’s , onafhankelijke organisaties... Zo kan een gegronde beslissing worden genomen over de vrijgave van documenten en de vorm van publicatie.

“Het is fout te denken dat een platform dat documenten publiceert de pers overbodig maakt”, gaat Domscheit-Berg verder. “Ik denk eerder dat in de toekomst beiden nauwer moeten samenwerken. Ook al is de media vandaag niet in de beste conditie.”

Schult beaamt die vaststelling, “Het feit dat de bronnen naar WikiLeaks stapten en niet naar de traditionele pers zegt genoeg. De media schiet tekort in betrouwbaarheid. Maar aan de andere kant bewezen de publicaties vorig jaar dat de traditionele journalisten nodig zijn om het beschikbare materiaal te verwerken.”

“De traditionele media kunnen iets leren van WikiLeaks, maar ook vice versa”, stelt Schult. “WikiLeaks leerde dat hun initiële principe, alle informatie vrijgeven, niet werkte. De verhalen waarover de klokkenluiderwebsite beschikte, waren kleine scoops. Maar de impact was gering omdat de pers er geen aandacht aan gaf. De traditionele media spelen een onmisbare rol in het selecteren en publiceren van informatie. Daarbij moet ook rekening gehouden worden met de privacy van personen.”

LEES OOK
Tom Cochez / 28-04-2021

De opgepakte Luikse vrienden van 't Fornuis

Naast Antwerpse collegeleden begroette Van der Paal ook opvallende Waalse gasten in 't Fornuis.
SOCCER EL ANTWERP VS LASK PREPARATIONS TRAINING ANTWERP
Samira Ataei / 15-10-2020

Steeds meer en steeds zwaardere overstromingen

Hevige regens en overstromingen teisteren Azië en Europa. Al decennialang stijgt het aantal overstromingen over de hele wereld.
jonathan-ford-6ZgTEtvD16I-unsplash
Charlotte Wrigley / 14-09-2020

Met een 'herrezen' mammoet de ontdooiing van permafrost tegengaan

De ontdooiende permafrost legt in Siberië eeuwenoude mammoetlichamen bloot. Wetenschappers proberen het uitgestorven dier te laten herrijzen. Een Russische familie hoopt met de…
file-20200818-14-1l9d8v4