Eerst de plichtplegingen. Ik zou wetenschappelijk onderzoek nooit vernielen. Zelfs het meest waardeloze artikeltje van één of andere politieke psycholoog laat ik ongemoeid, laat staan dat ik een aardappelveld waar de nieuwste biotechnologie op wordt getest zou aanvallen. Daar ben ik te burgerlijk voor. De discussie over de legitimiteit van de Field Liberation Movement kan interessant zijn, maar hier hou ik het erbij dat het alleszins een effectieve actie was. Na de hysterie – eindelijk nog eens wat gehoord van Patricia Ceysens! – ontstond een inhoudelijk debat dat anders nooit was gevoerd.
De aardappelen zelf interesseren me maar matig. Ik voel niet de minste aandrang om uitspraken te doen over de voor- of nadelen van genetische gemodificeerd voedsel. Als ik het zo allemaal aanhoor, schijnen we niet zonder te kunnen, maar zit de kans er ook dik in dat het onze ondergang wordt. Daarin lijkt de discussie als twee druppels water op het debat over kernenergie dat we enkele maanden geleden over ons heen kregen. Het anarchistische grut tegen de grootindustrie – een erg voorspelbare strijd.
Vlaanderen in actie
Mijn aandacht werd pas getrokken toen Kris Peeters maandag bij dat aardappelveld verscheen. Hij was helemaal naar Wetteren gereisd om duidelijk te maken dat maatregelen zouden worden getroffen tegen de actievoerders. We wisten dat Peeters voor goede doelen al eens zijn beste beentje voorzet, maar dat hij ook door een onafhankelijk politieonderzoek wil fietsen om het wetenschappelijk werk te beschermen, was nieuw. Vlaanderen kwam wel erg snel in actie.
Het ligt helaas iets ingewikkelder dan een minister-president met een passie voor wetenschap. Zo ingewikkeld dat ik in zowel De Morgen als De Standaard geen heldere uitleg vond. De kranten beperkten zich tot verslagen van bij het veld en een rits opiniestukken en interviews. Wie wilde weten welke instanties dat onderzoek precies financierden, was eraan voor de moeite. De universiteit van Wageningen kwam langs, net als zowat alle Vlaamse universiteiten en BASF. Eén van de stekjes was blijkbaar ontwikkeld door deze chemiegigant. Of professor Gheysen ook aan die plant dacht toen ze ons staatsbestel ten onder zag gaan, is niet geweten.
Surrogaatwetenschap
Wie wilde weten welke instanties dat onderzoek precies financierden, was er in de kranten aan voor de moeite
In het zaterdagse economiekatern van De Standaard stond een interview te lezen met Rudy Dekeyser, comanaging director van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie. Zij gaan over het geviseerde aardappelveld. De man is tevens gastprofessor Innovatie en Management aan de Universiteit Gent, wat hem als vanzelfsprekend een autoriteit maakt op dit onderzoeksdomein. Hij wist te zeggen dat de Vlaamse biotechnologie zonder tegenwerking van de milieubeweging al veel verder zou staan. Ook zonder materiële schade aan te richten lopen die jongens en meisjes blijkbaar al jaren in de weg. Verder staat in het interview niets anders dan wat je van iemand die zijn leven heeft gewijd aan Innovatie en Management kan verwachten. De finaliteit van het biotechnologisch onderzoek is zonder meer commercieel. De patenten waar het VIB naar op zoek zegt te zijn, worden verkocht aan bedrijven.
Daarmee is geen man over boord (hoewel, ook professoren geven toe dat er problemen zijn met de monopoliepositie van gigantische multinationals bij biotechnologie), maar voor de universiteiten die instituten als het VIB bemannen heeft dat verregaande gevolgen. Onderzoek dat in de eerste plaats dient om geld op te brengen is in de strikte zin van het woord niet meer onafhankelijk te noemen. De procedures die zulke keuzes maken sluiten onrendabele alternatieven uit, wat wetenschappelijke onderzoekers een marktconforme visie op de wereld oplegt. Zelf als het onderzoek gebeurt volgens de geijkte methodologie kennen de resultaten nog altijd een afwijking – het onderwerp wordt door commercanten gekozen.
Deze manier om wetenschap te subsidiëren is wijdverbreid. Wetenschappers worden aangemoedigd om relaties aan te gaan met derden, waardoor fundamenteel onderzoek onder druk staat. Het gaat niet enkel om commerciële onderzoeken, ook de overheidsopdrachten waar universiteiten naar dingen, zijn opgelegde keuzes. Allemaal quasisurrogaten voor wetenschap. Net als de pathetische reactie van de KUL om Barbara Van Dijck te ontslaan, hadden drammerige professoren als Gheysen vorig week iets erg zieligs. Alsof ze hun onafhankelijkheid met alle geweld wilden bewijzen, hoewel iedereen weet dat het daar in de praktijk pover mee is gesteld.
